План-конспект урока на тему Фииль мевзусы боюнджа кириш дерси

«Фииль» мевзусы боюнджа кириш дерси (КЪЫРЫМТАТАР ТИЛИ.7-нджи сыныф)
МОУ «Яснополянское мектеби»
«Фииль» мевзусы боюнджа кириш дерси (КЪЫРЫМТАТАР ТИЛИ.7-нджи сыныф)
МЕВЗУ: «Фииль» мевзусы боюнджа кириш дерсиМАКЪСАТЛАР:
Фииль сёз чешити акъкъында анълам берюв, фииллерге догъру суаль къоюв ве диггер сёз чешитлеринден фаркъыны, фииллернинъ нуткъумыздаки ролюни бельгилемек;
Фииллерни нутукъта догъру къулланув ве манаджа келишкен фииллерни тапув хусусиетлерини инкишаф этмек;
Талебелернинъ афызаларыны, фикир юрсетювлерини ве озь фикирлерини ифаде этмекни инкишаф этюв;
Озь сагълыкъларына мукъайтлыкъ, этрафтакилерге урьмет тербиелев ве ана тилине меракъ догъурув.
Дерснинъ теминаты: такъдим, дерсликлер.
ДЕРС КЕТИШАТЫ
I.ТЕШКИЛИЙ КЪЫСЫМ
(селямлашув)
II.ЯНЪЫ МЕВЗУГЪА КИРИШ
Тахтада сёзлер: алма, къырмызы, окъумакъ, чечечик, тербиели, бакъты, ашай.
Тахтада не коресинъиз? (сёзлер)
– Сизлер берильген сёзлер боюнджа насыл вазифелернинъ беджерильмесини теклиф этер эдинъиз? (ялгъамаларыны тапмакъ, сёз чешитлерини ве сёзлернинъ сайысыны бельгилемек).
– Бу сёзлерни насыл болюклерге болер эдинъиз? Таныш олгъан, яни эвель кечильген сёз чешитлерини айтынъыз.
– Демек, окъумакъ, бакъты ве ашай сёзлери къалдылар. Оларны дефтерлеринъизге язынъыз.
– Бельки, бу сёз чешитининъ адыны бириси биледир?
Тахтада: ИФАИПИРЛЬЮ. Арткъач арифлерини алып ташласакъ, дерсимизнинъ мевзусыны тапармыз.
ИФАИПИРЛЬЮ
ФИИЛЬ

– Насыл мевзу? (ФИИЛЬ)
III. ЯНЪЫ МЕВЗУНЫНЪ ИЛЯН ЭТИЛЮВИ
Тахтада: Сан ве дерснинъ мевзусы язылгъан
– Келинъиз, «Сёз чешитлери» адлы Э.Гъанининъ шакъалы шииринден парча окъуйыкъ.
САН
Сыныф ишиФИИЛЬ

Ким? ве Не? – деп,
Исимлер эр вакъыт суаль бере.
Ким? ве Не? – деп,
Исимлер эр вакъыт суаль бере.
Фииль исе гедже-куньдюз Иш, арекет беджере…
Сёз чешитлерни билермиз,
Оларны огренермиз.
Оджамыз сорагъанда,
Догъру джевап берермиз.

– Фииль акъкъында сиз энди не билесинъиз?
– Бираз тюшюнип, айтынъыз, фииллерни диггер сёз чешитлеринден фаркъ этмек ичюн, насыл суаллерге джевап бермелимиз? (6 слайд)
Тахтада:
ФИИЛЬ НЕНИ БИЛЬДИРЕ?
НАСЫЛ СУАЛЛЕРГЕ
ДЖЕВАП БЕРЕ?
МИСАЛЬ ДЖУМЛЕДЕКИ РОЛЮ

– Нени бильдире? (предметнинъ иш-арекетини)
ФИИЛЬ НЕНИ БИЛЬДИРЕ?
НАСЫЛ СУАЛЛЕРГЕ ДЖЕВАП БЕРЕ?
МИСАЛЬ ДЖУМЛЕДЕКИ РОЛЮ
– Насыл суаллерге джевап бере? (не япты? не япа? не япаджакъ?)
– Озь мисаллеринъизни кетиринъиз.
– Фииллернинъ джумледеки ролю. Кениш олгъан джумле тизип олурмызмы? Джумледе не акъта сёз юрсетильгенини анълап олурмызмы?
Вазифе: Келинъиз, фииллери тюшип къалгъан метинни окъуп бакъайыкъ. Оларнынъ манасыны анълап олурмызмы?
Азманлар коюнде бу гедже бир башкъалыкъ… койнинъ ара-сыра эвлеринде, тышарыда дым къаранлыкънен курешмек истер киби, пенджереден джельпиреп созулгъан яры къырмызы лакмпа ярыкълары…, койнинъ ашагъы башында копеклер, биревлерни озгъарыр киби,… Биревлернинъ теренден «Танъ йылдызы…» тюркюсини мунълу-мунълу йырлагъаны…
– Ибраим акъам! Ибраим акъам! – сеси… О, артыкъ баштакисинден котеринки…
Ибраим акъайнынъ азбар къапысы янында чыкъкъан бу сеске башта Ибраим акъайнынъ барагъы…: тереклер тюбюндеки къорайлар устюнде яткъан баракъ, татлы юкъусындан уянып, сес кельген тарафкъа… Къаранлыкъта яткъан еринден тенбель-тенбель авулдап… да, кельген кишининъ азбаргъа … да, ав-авларыны.., азбар къапыгъа догъру…

– Бу метинде фииллер тюшип къалгъан. Биз не акъкъында сёз юрсетильгенини анълап оламызмы?
– Къарарнен, анълашыла ки, Азманлар коюнде гедже маалинде бир вакъиа олып кече.
– Лякин бутюнлей бу вакъианы биз анълап оламызмы? Келинъиз, бу метинни дерсликте фииллернинъ къуланылувынен окъуйыкъ.
Дерсликнен чалышув:79-иш
Лугъат ишиДжельпиремек – ельпиремек (раздеваться)
Къорай – бурьян
– Метинни окъунъыз. Энди бу насыл вакъиа олгъаны бизге ачылдымы?
– Насыл сёзлер анъламагъа ярдым эттилер? Олар насыл сёз чешитинен ифаделенелер?
– Демек, фииллернинъ джумледе ишлетильмеси муимдир. Не ичюн олар кереклер? (джумле тизильгенде, олар нутукъны джанландыралар, айтылгъан сёзлернинъ манасыны анъламакъ ичюн ярдым этелер).
– Озюмизни дерслик вастасынен тешкерейик. 34 с. Къаиде
КЪАИДЕ
Предметнинъ иш-арекетини, рухий ве булунгъан алыны бильдирген там маналы сёзлерге фииль дейлер. Фииль джумледе, эксерий алларда, хабер вазифесинде келе.

IV. ПЕКИТЮВ
Фииллерге догъру суаль къоюв устюндн чалышув.
– Ким энди фииллерни диггер сёз чешитлеринден фаркъ эте биле?
– Фиильни тапмакъ ичюн не япмалы? (суаль къоймалы)
Вазифе: Фииллерни язып алынъыз.
ТЕСИРИ,ЯЛДЫЗЛАП, 80-ишСЫРЛАГЪАН,КЪАЯ,
ДЖОШТУРДЫ, КЪОКЪУГЪАН,
СЕПЕ,
ШУВЛАГЪАН,
ШУ,
БЕРЕ,
КОЗЮМЕ


– Келинъиз, тешкерейик. 80-иш. Черкез Алининъ шиирини окъунъыз.
– Шиирни оъугъан сонъ, сизде насыл тюшюнджелер, дуйгъулар пейда олды? (табиатны севмек, урьмет этмек, озенге бармакъ, темиз авада нефес алмакъ…)
Вазифе:
Козьге кирмекЧамашыр ювмакъРесим козетмекИшке ашытмакъ – Тахтада не коресинъиз? (сёз бирикмелери)
– Олар арасында дигерлеринден фаркълы олгъан сёз бирикме бармы? (фразеологизм: козьге кирмек)
– Не ичюн о дигерлеринден фаркълана? (талебелернинъ джеваплары)
– Онынъ манасыны анълатынъыз. Козь сёзюнен дигер фразеологизмлерни хатырланъыз (козю ёл чеке, козь къыйыгъындан бакъмакъ, аягъы баскъан ерни козю корьмек, дёрт козьнен ёлгъа бакъмакъ,…) – Къалгъан сёз бирикмелернинъ маналары анълайышлымы?
– Оларда насыл сёз чешитлери ишлетиле?
– Мен фииллерни къапатаджам, сиз исе сёз бирикмелерини янъыдан тизинъиз.
V. ЕКЮНЛЕВ
– Бугунь биз фиииллер акъкъында сёз юрьсеттик. Келинъиз, сизлернен бойле меракълы (рефлексия) усулынен дерснинъ нетиджесини чыкъарайыкъ:
«-Бугунь мен дерсте-»Ве сенкан тизейик. Меселя:
Фииль
Меракълы, эмиетлиБильдире, джанландыра, арекет этеИш яшта дегиль, баштадыр!
Иш-арекет.
– Эвде сизге фииллерни огренмек вазифесини бериледжек, лякин шиирдеки огъланчыкъкъа огренювни ошатманъыз. Динъленъиз.
«ФИИЛЛЕРНИ ОГРЕНЕМ»
Мектептен эвге келем,
Фииллерни огренем:
«Секирем», «чекем», «чапам»,
Къапы-пенджере «ачам».
«Отурам» ве сонъ «турам»,
Кене «секирем», «чапам».
Масса устюне «минем»,
Сонъ долафкъа мен «кечем».
Бойлеликнен, мен тезденФииллерни огренем.
Бираз вакъыттан сонъра,
Бириси къапыда тура.
Бакъсам, нении корейим?
Къомшумыз – Абдурейим.
Дей ки: «Сизде дженк бармы?
Я да эв йыкъылармы?»
Джевабым: «Ёкъ, Абдурейим,
Фииллер огренейим…»
VI. ЭВ ВАЗИФЕСИ: 81 иш, къаидени огренюв.
VII. БААЛАВ
– Дикъкъатынъыз ичюн сагъ олунъыз!
– Сагълыкънен къалынъыз.