Конспект урока по крымскотатарскому языку по теме Фииль. (кириш дерси). 7 класс

Къырымтатар тили .7-нджи сыныф.
Мевзу: Фииль. (кириш дерси).
Макъсатлар:
-Фииль сез чешити акъкъында анълам берюв, фиильлерге догъру суаль къоюв ве дигер чешитлерден фаркъыны, фиильлернинъ нуткъумыздаки ролюни бельгилемек;
-Фииллернинутукъта къулланув ве манаджа келишкен фииллерни тапув хусусиетлерини инкишаф этмек;
-Талебелернинъ афызаларыны, фикир юрсетювлерини ве озь фикирлерини ифаде этмекни инкишаф этюв;
-Озь сагълыкъларына мукъайтлыкъ, этрафтакилерге урьмет тербиелев ве ана тилине меракъ догърув.
Дерснинъ теминаты: такъдим, дерсликлер.
Дерснинъ кетишаты:
I.Тешкилий къысым (селямлашув).II.Янъы мевзугъа кириш. Тахтада сезлер: алма, къырмызы, окъумакъ, чечечик, тербиелер,бакъты, ашай.
Тахтада не коресинъиз? (сезлер) ( 2 слайд).
-Сизлерге берильген сезлер боюнджа насыл вазифелернинъ беджерильмесини теклиф этер эдинъиз?(ялгъамаларны тапмакъ, сез чешитлерини ве сезлернинъ сайысыны бельгилемек).
-Бу сезлерни насыл болюклерге болер эдинъиз? Таныш олгъан, яни эвель кечильген сез чешитлерини айтынъыз.
-Демек, окъумакъ, бакъты, ве ашай сезлери къалдылар. Оларны дефтерлеринъизге язынъыз.
-Бельки, бу сез чешитининъ адыны бириси биледир?
Тахтада:ИФАИПИРЛЬЮ. Арткъач арифлерни алып ташласакъ, дерсимизнинъ мевзусыны тапармыз. ( 3слайд).
-Насыл мевзу? (Фииль)
III. Янъы мевзунынъ илян этилюви.
Тахтада: Сан ве дерснинъ мевзусы язылгъан.( 4слайд)
-Келинъиз, «Сез чешитлери» адлы Э.Гъанининъ шакълы шииринден парчасыны окъуйыкъ.( 5слайд).
Ким? ве Не?-деп,
Исимлер эр вакъыт суаль бере.
Фииль исе гедже-куньдюз Иш, арекет беджере…
Сез чешитлерни билермиз.
Оларны огренемиз.
Оджамыз сорагъанда,
Догъру джевап берермиз.
-Фииль акъкъында сиз энди не билесинъиз?
-Бираз тюшюнип, айтынъыз, фииллерни дигер сез чешитлеринден фаркъ этмек ичюн, насыл суаллерге джевап бермелимиз?( 6слайд)
- Фииль нени бильдире?(предметнинъ иш-арекетини)
- Насыл суаллерге джевап бере?( Не япты? Не япа? Не япаджакъ?) - Озь мисаллеринъизни кетирнъиз.
- Фииллернинъ джумледеки ролю. Кениш олгъан джумле тизип олурмызмы?
Вазифе: Келинъиз, фииллерни тюшип къалгъан метинни окъуп бакъайыкъ. Оларнынъ манасыны анълап олурмызмы?( 7слайд)
Азламлар коюнде бу гедже бир башкъалыкъ… Койнинъ ара-сыра эвлеринде, тышарында дым къаранлыкънен курешмек истер киби, пенджереден джельпиреп созулгъан яры къырмызы лампа ярыкълары…, койнинъ ашакгъы башында копеклер, биревлерни озгъарыр киби,… Биревлернинъ теренден «Танъ йылдызы…» тюркюсини мунълу-мунълу йырлагъаны…
-Ибраим акъам! Ибраим акъам!-сеси… О,артыкъ баштакисинден котеринки…
Ибраим акъайнынъ азбар къапысы янында чыкъкъан бу сеске башта Ибраим акъкъайнынъ барагъы…: тереклер тюбюндеки къорайлар устюнде яткъан баракъ, татлы юкъусындан уянып, сес кельген тарафкъа…Къаранлыкъта яткъан еринде тенбель-тенбель авулдап … да,кельген кишининъ азбаргъа …да, ав-авларыны…, азбар къапыгъа догъру…
-Бу метинде фииллер тюшип къалгъан. Биз не акъкъында сез юрсетильгенини анълап оламыз?
-Къарарнен, анълашыла ки,Азманлар коюнде гедже маалинде бир вакъиа олып кече.
-Лякин бутюнлей бу вакъианы биз анълап оламызмы? Келинъиз, бу метинни дерсликте филлернинъ къулланувынен окъуйыкъ.
Дерсликнен чалышув: 79-иш.
Лугъат иши: джельпиремек-ельпиремек(развеваться)
къорай-бурьян
-Метинни окънъыз. Энди бу насыл вакъа олгъаны бизге ачылды?
-Насыл сезлер анъламагъа ярдым эттилер? Олар насыл сез чешитинен ифаделенелер?
-Демек, фииллернинъ джумледе ишлетильмеси муимдир. Не ичюн олар кереклер?(джумле тизильгенде, олар нутукъны джанландыралар, айтылгъан сезлернинъ манасы анъламакъ ичюн ярдым этелер).
-Озюмизни дарслик вастасынен тешкерейик.34с. Къайде.( 8слайд).
Предметнинъ иш-арекетини, рухий ве булынгъан алыны бильдирген там маналы сезлерге фииль дейлер. Фииль джумледе, эксерий алларда, хабер вазифесинде келе.
Раатлыкъ дакъкъасы: «Ким тез тапар?»
Берильген исимлерге фииллер тапмакъ керек. Эр сырагъа бирер сез бериле. Насыл сыра чокъча фииллер тапса, о гъалебе къазана. ( 9слайд).
IV.Пекетюв.Фииллерни язып алынъыз.(10слайд).
Тесири, ялдызлап, сырлагъан, къая, джоштурды, къокъугъан, сепе, шувлагъан, шу, бере, козюме.
-Келинъиз, тешкерейик. 80-иш. Чергез Алининъ шиирни окъунъыз.
-Шиирни окъугъан сонъ, сизде насыл тюшюнджелер, дуйгъулар пейда олды?( табиатны севмек, озенге бармакъ, темиз авада нефес алмакъ…)
Вазифе: козь кирмек, чамашыр ювмакъ, ресим козетмек, ишке ашыкъмакъ.(11 слайд). -Тахтада не коресинъиз?( сез бирикмелери).
-Олар арасында дигерлеринден фаркълы олгъан сез бирикме бармы? (фразеологизм: козьге кирмек).
-Не ичюн о дигерлеринден фаркълана?(талебелернинъ джеваплары).
-Онынъ манасыны анълатынъыз. Козь сезюнен дигер фразеологизмлерни хатырланъыз(козю ел чеке, козь къыйыгъындан бакъмакъ, аягъы баскъан ерни козю корьмей, дерт козьнен елгъа бакъмакъ,…)
-Къалгъан сез бирикмелернинъ маналары анълайышлымы?
-Олардан насыл сез чешитлери ишлетиле?
-Мен фииллерни къапатаджам, сиз исе сез бирикмелерни янъыдан тизинъиз.
V.Екюнлев.(12слайд).
-Бугунь биз фииллер акъкъында сез юрсеттик. Келинъиз, сизлернен бойле меракълы (рефлексия) усулнен дерснинъ нетиджесини чыкъарайыкъ:
« -Бугунь мен дерсте…»
Ве сенкан тизейик. Меселя:
Меракълы, эмиетлиБильдире, джанландыра, арекет этеИш яшта дегиль, баштадыр!
Иш-арекет.
-Эвде сизге фииллерни огренмек вазифеси бериледжек, лякин шиирдеки огъланчыкъкъа огренювни ошатманъыз. Динъленъиз.(13слайд).
«Фииллерни огренем»
Мектептен эвге келем,
Фииллерни огренем:
«Секирем», «чекем», «чапам»
Къапы-пенджере «ачам».
«Отурам» ве сонъ «турам»,
Кене «секирем», «чапам».
Маса устюне «минем»,
Сонъ долафкъа мен «кечем».
Бойлеликнен, мен тезденФииллерни огренем.
Бираз вакъыттан сонъра,
Бириси къапыда тура.
Бакъсам, нени корейим?
Къомшумыз-Абдурейим.
Дей ки : «Сизде дженк бармы?»
Я да эв йыкъалармы?
Джевабым: «Екъ, Абдурейим,
Фииллер огренейим…»
VI.Эв вазифеси: 81-иш, къаидени огренюв.(14 слайд).
VII.Баалав-Дикъкъатынъыз ичюн сагъ олунъыз!
-Сагълыкънен къалынъыз.