Презентация по казахской литературе на тему: ХІХ ?асыр ?дебиеті. М.?теміс?лы “?ыз?ыш ??с”

Сабақтың тақырыбы: ХІХ ғасыр әдебиеті.М.Өтемісұлы “Қызғыш құс”Садыкова Э.М.№54 жалпы орта мектебінің қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларды патриоттық сезімге тәрбиелеу, өткен тарихпен байланыстыра ерлік қасиеттерге баулу, адамгершілікке тәрбиелеу, өлеңнің мазмұны мен маңызын ашу.Дамытушылық:  Қазақ тарихына жаңаша көзқарас қалыптастыру; тіл дамыту;Тәрбиелік:  Отансүйгіш, ұлтжанды жеке тұлға, азамат қалыптастыру. І. Ұйымдастыру кезеңіМаханбетҚызғыш құсИсатай ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:“Балалар философиясы” ІІІ. Жаңа сабақ: “Қызығушылықты ояту” Махамбет Өтемісұлы( 1803 – 1846 )
Махамбет кім? Батыр Аруақты ерҚолбасшыКүйші Ақын


2003 жылы М.Өтемісұлының 200 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО шеңберінде кең түрде аталып өтілді. -Енді Маханбет үміті ақталмай, жалғыздың зардабын тартып жүрген уақыттағы “Қызғыш құс” өлеңімен танысайық. Біз бүгін бірнеше бағытта жұмыс жасап, “Қызғыш құс” өлеңін талдаймыз. 1.Сілтемеші. Түйіндеме жасап негізгі идеяны ашу. “Қызғыш құс”







2.Қуғыншы. Қызғыш құсқа мінездеме береді 3.Сөз тапқыш. Бес жолды өлең. Әдеби ұғымға талдау жасау. Өлеңдегі метафора, теңеу, эпитеттерді табу. 4.Іздену. Поэзия минуты. Маханбет, Исатай туралы өлеңдер оқу 5. Реттеуші. Мақал-мәтел жарысы. Маханбет бейнесін мақалмен суреттеу. Көлінен безген қаз оңбас. Ер үйірін сағынса, айыл-тұрман тағынар. Өз жеріңдей қайда бар. Сайының тасы болайын.Пәлен жерде пайда бар,Өз елімнің басы болмасам да,Елінен безген ер оңбас,Ат үйірін сағынса, Артқы аяғын қағынар. Би басына дау келсе, билігі кетер басынан. Құс жаңылып торға түсер. Ер жарасыз болмас. Шешен тар жерде сөз бастайды.Ел шарасыз болмас,Батыр мың қол бастайды,Ер басына дау келсе, ерлігі кетер басынан.Ер жаңылып қолға түсер, Бақ-бақ еткен текені қар жауғанда көрерміз. Арыстан болсаң жау үшін. Тәуекел ет те тас жұт, Арғымақ аттың құйрығы, әрі жібек, әрі қыл,Түлкідей болсын әдісің.Ер жігіттің белгісі, әрі мырза, әрі құл.Батырсынған жігітті, жау келгенде көрерміз.Ажал жетпей өлмек жоқ. 6. Кейіпкерді сипаттаушы. “Топтастыру” әдісі бойынша әр топ постер қорғайды. МаханбетҚызғыш құсИсатай 7. Дәнекер. Мәтінді өмірмен ұштастыру. Қазіргі кезде Маханбет-Исатай арманы орындалды ма? Дана халқымыз бірлік болмаса тірлік болмайтындығын бекер айтпаған. Бірлік болмай, патшаның отарлық саясатының қыл бұрауы мойынға мықтап түскенде ғана, халық өзінің кешегі азат өмірінің көзден ұшқанын аңғарады. Тек аңғарып қоймай, кешегі даланы еркін жайлаған халық атқа қонды. Кенесарыдай батыр бабамыздың бар мақсаты ─ елінің тәуелсіздігі еді. Сол тәуелсіздік жолында өз өмірін құрбан етті .Сын сағатта өз мүддесінен ел мүддесін жоғары ұстады. Наурызбай, Ағыбай, Басығара, Жоламан батырлар да Кенесары хан қозғалысын қолдап, оны пір тұтты.Талай жылға созылған осы күрес халықтың әлі де сойыл ұстап, жауға аттанар ерлері барын танытты. Исатай мен Махамбетті де ереуіл атқа ер салдырып, егеулі найза қолға алдырған, еңку-еңку жер шалдырған, темір қазық жастанып, беркініп садақ асындырған, біртіндеп жауды қашырған да сол, ұлы жол, азаттық жолы еді ғой!  Желтоқсан оқиғасы кезінде «Қара бауыр қасқалдақ» өлеңінің айтылғандығын, бұл өлеңде де құстардың салыстыра жырлануы айтылады.-Қара бауыр қасқалдақҚайда ұштың пыр-пырлап-ейСазын қалды сәбидіңЕңбегіндей былқылдап – ейҚара бауыр қасқалдақ-ей!Кері қайт.Сиреп қалған тоғайғаҚамықпа деп көңіл айт,Ұяң қалса иесіз, Айдын үшін сол қайғыҚаңғып келген шүрегей,Көлге пана болмайды – ей .Халықтың қасқалдаққа мұңын шағуы, шүрегейдің (басқаның) елге пана болмайтындығын айтады. Рух туы желбіреп тұрғанда өткенге тас лақтырып қарғыс айтпай, одан сабақ алып, жіберген қателігімізді қайталамай, найзаның ұшымен, рух-намыстың күшімен қорғаған ата-баба аманатын орындау ─ бүгінгі ұрпақтың парызы.  ІҮ.Сабақты пысықтау. “Кері байланыс”. Сергіту сәті.Оқушылар стикерлерге «Екі жұлдыз, бір тілек» жазып жапсырады. Тәуелсіздік күнімен! Ү.Бағалау. ҮІ. Үйге тапсырма: “Қызғыш құс” өлеңі туралы оқу, жатқа айту.