Дерс конспекти: Т. Халиловдан «Акъбардакъ» суаллерге джевап бермек. Сыныфтан тыш окъув. БААРЬ ГУЗЕЛЬ МЕВСИМ икяе тизмек.

Эдебий окъув (къырымтатар) 2 сыныфДерс конспекти: Т. Халиловдан «Акъбардакъ» суаллерге джевап бермек.
Сыныфтан тыш окъув. "БААРЬ ГУЗЕЛЬ МЕВСИМ" икяе тизмек.
ДЕРСНИНЪ МАКЪСАДЫ: талебелерни "Баарь" мевсиминен таныштырув; нутукъ медениетлерининъ зенгинлештирюви устюнде чалышув; талебелернинъ табиат акъкъында бильгилерини арттырув; нуткъуны инкишаф этюв; талебелерни Т. Халиловнынъ «Акъбардакъ» адлы икяесинен таныштырмакъ; ифадели окъумакълары ичюн керекли усуллары ашламакъ; озь фикирлерини анълатмагъа ве метин боюнджа къоюлгъан суаллерге джевап бермеге огретмек; китапларгъа севги ашламакъ ве оларнынъ къыйметини косьтермек.
Планлаштырылгъан нетиджелер:
талебелер талиль этмеге, нетиджелер чыкъармагъа, къыясламагъа, озь фикирлерини исбатламагъа, джевапларыны эсасламагъа, мустакъиль чалышмагъа, бильги-енъишлерини бааламагъа огренеджеклер.
Дерснинъ кетишаты:
Тешкелий къысым!
Кунеш кокке котериле!
Бизим 2-Б сыныф корюше:
«Мен окъумыш оладжам Окъуп бильги оладжамГъайрет этип тырышыпЯхшы адам оладжам.»
АЙЛАР, МЕВСИМЛЕРНИНЪ СЫРЛАРЫ (нутукъ инкишафы дерси)
I. Оджанынъ кириш сёзю.
— Балалар! Йылнынъ айлары ве мевсимлернинъ сырлары хусусында баба-деделеримизден къалгьан чешит айтымлар эм де икметли сёз ибарелери олгъаныны билесизми? Бугунь дерсте «Янъы дюнья» газетасында балалар ичюн берильген «Йылдызчыкъ» саифесинде Эрджнван Керменчиклининъ макъалесинден файдаланып, айлар ве мевсимлернинъ сырларыны биледжекмиз. Анъламагьан сёзлерни тахтада язармыз.
Январь айына «къыш чиллеси», июль айына «яз чиллеен» дейлер. Къыш ве яз мевсимлерининъ экинджи, яни энъ сувукъ ве энъ сыджакъ айлары — чилле (лугъат тахтада тизиле). Февраль айына «увут» дейлер. Шойле айтым бар: «Увут — кунь-куньден сувут». Бунынъ манасы шу ки, февраль айында январьдан да сувукъ куньлер олмасы мумкюн.
Февраль айынынъ сонъки учь куню, март айынынъ биринджи дёрт кунюне «пердалез» дейлер. Бу куньлернинъ де махсус озюне аит айтымы бар. Меселя: «Кьайда олсанъ, анда ол, пердалезде эвде ол». Манасы: шу куньлерде ава бир куньде бир къач кере денъише (кунешли, ягьмурлы; ель, къар, боран ола биле).
«Март къапудан бакътырыр — къазма, курек якътырыр». Манасы: март айында да ойле сувукълар олмасы мумкюн ки, якъарлыгъы аз олгъанлар къазма, курек сапларыны якъмагьа меджбур олурлар.
«Март апрельге авушыр, тувар откъа къавушыр».
«Апрельнинъ онунда тувар минер ёлуна».
Изаат: март айынынъ сонъу, апрельнинъ башы эв айванларынынъ откъа чыкъып башлагьан девиридир.
«Юз кельди, яз кельди». Йылнынъ юзюнджи куню я да апрельнинъ онунда аваларнынъ аз-чокъ темеллешкен вакъты. Онынъ ичюн де шай дейлер.
«Апрельде алты арыкъ, алты арыкъ олмаса, джарты арыкъ, о да олмаса, сой огюзинъни, яп чарыкъ».
Изаат: базы бир йылларда апрель айында да малларны эвде тутмакъ керек ола. Онынъ ичюн ич олмагьанда ярым арыкъ еминъ (пиченинъ) олмакъ керек. О да олмаса, огюзлеринъ ачтан олер, сойып терисинден чарыкъ тикерсинъ, демектир.
«Къара къышта къар ягъсын, Хыдырлезде де бир тамсын».
Декабрьде ерлер бузламаздан эвель кузьлюк экинлер къар тюбюнде къалса, бутюн къыш девиринде сувукъ еллерден къорчалана. Баарьде, къарлар иригенде, бутюн къар сувлары ерге синъе. Хыдырлезде ягъмур ягъса, шу йылы экин берекети онъ ола. Бу халкъ теджрибесинде сыналгъан. Хыдырлсз — майыс айынынъ биринджи афтасы.
Бутюн бу айтымларны халкьымыз озюнинъ асырларджа теджрибесине эсасланып айткъан.
Эв вазифени текшерювТалебелер шиирдеки сезлерге эсасланып, баарь мевзусында икяечик язып, айтып берелер.
- «Баарь» сёзюни эшиткенде акъылынызгъа насыл сезлер келе?
БААРЬ

Эсас бильгилерни фааллештирюв1)Оюн «Сокъакъ бою чап» (карточкалардан окъув)
2)Оюн «Девам эт»
Баарь – дюльбер, къокъулы, кунешли, ренкли ….
Кок – темиз, булутлы, ачыкъ, мавы,……
Баарьнинъ чечеклери – мелевше, ляле, акъбардакъ, эрылъгъан,……
Баарьнинъ айлары – март-сабан, апрель-чечек, майыс-къуралай.
Фаалиетни бельгилев-Тапмаджаларнынъ джевабыны тапынъыз!
Узанып башлай куньлер Табиатнынъ муджизесиЕрни орьте экинлер. Ве баарьнинъ хаберджесиЧечек ача тереклер Осип еткен, ачкъан ап-акъКъайтып келе бульбуллер Къокъу сача бир ……..
(Баарь) (Акъбардакъ)
- Бугуньки дерсимиз не акъкъында оладжакъ?
Оюн «Сезлерни окъу!»
--лабан --ай
--лалар —къушБа —арь Акъ -бардакъ --гъча --шам --лкъурт -- ыллыТезайтымнен чалышувИШКИР ТОРГЪАЙ ЧЕЧЕК САЧКЪАН
ЧЕЧЕКЛЕРИ БИРДЕН АЧКЪАН.
Мевзу узеринде иш- Бугунь биз «Акъбардакъ» икяенен таныш оладжамыз, онынъ муэлифи Таир Халилов.
1.Биринджи окъув (оджа).
2. Метин боюнджа иш- Къуртнезир анасынен къайда кетти?
- Къуртнезир отлар арасында нении корьди?
- Насибе апте огълундан нении риджа этти?
3.Лугъат иши:
Тарла-чель Эвлят-бала
Тюс-ренк Хайырлы-яхшыСюйрю-отькюр4.- Бу сезлер бизлерге расткеледжек:
Къурт-не-зир Та-мыр-чы-гъы-ненОр-та-лыкъ-та Къу-ту-чыкъ-къаГонъ-люнъ-ни Къа-фе-синъ-ни5.Чифтли окъув(бирер джумле)
6.Сес чыкъарып окъув7. «Зынджыр» усулынен окъув8.Козьлер ичюн гимнастика.
9.Сайлама окъув..
Оюн «Джумлени битир»
ПекитювОюн «Сюйрю козь»
–Сайып алынъыз, не къадар «ана» сезю расткеле?
Ана - 7 кереАкъбардакъ - 2 кереЧечек - 5 кереДиаграмма Вена

БААРЬ КЪЫШ
Ярдымджы сёзлер: ешиль, ренкли, къуванчлы, учь ай, аджайип, дюльбер, аязлы, къокъуллы, беяз, кунешли, ап-акъ, къарлы, кунешли, ягъмурлы, йылмевсими.
Рефлексия
-Яхшы чалыштым!
-Догъру джевап бердим.
Чифтлерде чалышув- «Акъбардакъ» аппликациясыДерснинъ нетиджеси:
-Къуртнезир анасынен къайда кетти?
-Къуртнезир отлар арасында нени корьди?
Эвге вазифе:107-108 саифе,окъумагъа ве айтып бермеге,
акъбардакънынъ ресимни япмагъа.
---"Баарь гузель мевсим" серлевалы метин тизмек.