Доклад на тему Татар телен укытуда инновация т?шенч?се

Татар телен укытуда инновация т™шенч‰се.
Нуртдинова Г™лнар СалихGан кызы,
Сарман районы F‰лил икенче урта
м‰кт‰бе укытучысы
Б_генге д™нья катлаулы, тиз _зг‰р_ч‰н. ШуныS бел‰н б‰йле р‰вешт‰ м‰гарифнеS д‰ яSа шартларда яш‰рг‰ с‰л‰тле кеше т‰рбиял‰_д‰ге Gаваплылыгы арта бара.. Ул шул мохитт‰ яш‰рг‰ с‰л‰тле булу бел‰н берг‰ анда актив эшл‰_ к_некм‰л‰рен‰ д‰ ия булырга тиеш.
j‰р халыкныS буыннан-буынга к_чеп милл‰тне милл‰т итеп яш‰тк‰н гореф-гад‰тл‰р, ‰хлак кагыйд‰л‰ре булган, k‰р буын шуларны сакларга, камилл‰штерерг‰ тиеш. Балага туган телг‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰_д‰ ата-ана, укытучыныS роле зур.Шулай да бала телне белсен ™чен иS беренче гаил‰ Gаваплы. Аннан соS м‰кт‰п. Кеше никад‰р тел бел‰-рухи яктан шулкад‰р баерак диг‰н гыйбар‰ бар.Чынлап та, ике тел белг‰н баланыS фикерл‰_ д‰р‰G‰се бер тел белг‰н баланыкына караганда к_пк‰ к™члер‰к. К_п телл‰р белг‰н кеше х‰терле,эрудицияле була.
БезеS республика инде бернич‰ инновацион _сеш стратегиясен k‰м программасын гам‰лг‰ ашыра. М‰гарифне инновацион _стер_-республикабыз k‰м илебез кил‰ч‰генеS нигезе. ШуSа к_р‰ белем бир_д‰ инновацион юн‰лешне _стер_-т™п бурычларныS берсе.
ЯSа н‰тиG‰л‰рг‰ иреш_, конкурентлыкка с‰л‰тле, социаль яктан Gаваплы, инициативалы k‰м компетентлы гражданнар т‰рбиял‰_-инновацион белем бир_неS т™п бурычлары шулар. СоSгы унъеллыкта G‰мгыятебезд‰ барган _зг‰решл‰р белем бир_ системасын да читл‰теп _тм‰де. Педагогик т‰рбия k‰м т‰Gриб‰ заманча тал‰пл‰рг‰ Gавап бирерг‰ тиеш.Укучыга булган м™н‰с‰б‰т бел‰н берг‰,укытуныS эчт‰леге д‰ _зг‰рерг‰ тиеш. М‰кт‰пл‰рд‰, белем бир_неS традицион формалары бел‰н берр‰тт‰н, укытуныS сыйфатын сизелерлек д‰р‰G‰д‰ к_т‰р_че яSа (инновацион) технологиял‰р д‰ уSышлы файдаланыла.
«Инновация» (яSа, заманча) термины ХIХ гасырдан ук кулланылышта й™ри. Аны Америка галиме Джеймс Боткин т‰къдим итк‰н. Педагогика ™лк‰сенд‰ яSалык проблемалары бел‰н ш™гыльл‰н‰ башлау узган гасырныS 50 нче еллар ахырына туры кил‰.
БезнеS илд‰ ф‰нни ‰д‰биятта бу т™шенч‰ 80 нче елларда к_рен‰ башлады.
Ф‰нни ‰д‰биятта «яSалык» k‰м «инновация» т™шенч‰л‰ре т™рлеч‰ аSлатыла.
ЯSалык-укыту процессына караган яSа чара (метод, методика, технология k.б.). €леге чараны _зл‰штер_ процессын инновация дип й™рт‰л‰р. Инновацион технологиял‰рне укыту процессында файдалану-белем бир_ сыйфатын к_т‰р_д‰ бик н‰тиG‰ле чара ул. Ч™нки алар укуга кызыксыну тудыра, уку материалын тир‰нр‰к _зл‰штер_ тел‰ге булдыра,укучыларныS иGади с‰л‰тен _стер_ м™мкинлеген бир‰. Тел‰п башкарылган эш кен‰ ист‰ кала, баланыS с‰л‰тен, аSын _стер‰.€г‰р материалны _зл‰штер_ авыр, берт™рле ик‰н, укучыныS к_Sеле суына,телне ™йр‰нерг‰ булган тел‰ге б™тенл‰й с_нерг‰ д‰ м™мкин. €йе, б_генге G‰мгыятьт‰ к_негелг‰н к_п м™н‰с‰б‰тл‰р,традициял‰р _зг‰р‰. М‰кт‰пт‰ге укучы бел‰н укытучы м™н‰с‰б‰тл‰ре д‰ б™тенл‰й икенчег‰ ‰йл‰нде: укытучы да, укучы да иGатчыга ‰верел‰ бара.
Элегр‰к укытучы яSа теманы бик матур итеп с™йли, ‰ укучы бары гади _зл‰штер_че ролен _ти иде: б_ген ис‰, укучы яSа теманы _зе эзл‰_че, тикшерен_че сыйфатында _зл‰штерерг‰ тиеш дип карала. Укытучы бу очракта укучыларныS актив фикерл‰_ эшч‰нлеген, акылын, зиkенен _стер_ ™чен юн‰леш бир_че, ‰йд‰п баручы ролен _ти. Х‰зерге шартларда, м‰гъл_матныS к_л‰ме тиз _ск‰н вакытта, кир‰ген сайлап ала белерг‰,т‰ртипк‰ китерерг‰, б‰л‰к‰й ген‰ ачыш ясап куана белерг‰ ™йр‰т_, юл к_рс‰т_-уку-укыту ™чен авыр эш. Укучы теманы уйлап, фикерл‰п, эзл‰неп аSлый ик‰н, ‰лб‰тт‰, аныS белеме ныклырак, т™плер‰к була.
М‰кт‰пт‰ге традицион, бер т™рле _тк‰релг‰н д‰ресл‰р арасында, гад‰ти булмаган д‰ресл‰р _тк‰р_ укучыларныS х‰теренд‰ ныграк кала. Ялкыткыч эш т™рл‰рен k‰р д‰рест‰ кат-кат башкаруга караганда кызыклы ачышлар булганы укучыныS к_Sелен‰ т‰эсир ит‰, аS-белемен киS‰йт‰, иGади эзл‰н_г‰ тел‰к тудыра. ШуSа да соSгы вакытта укучыныS белем сыйфатын к_т‰р_д‰, иGади с‰л‰тл‰рен _стер_д‰ яSа технологиял‰рне ™йр‰н_ k‰м д‰рест‰ куллану турында к_п с™йл‰нел‰, языла.
Х‰зер татар теле k‰м ‰д‰биятын укыту к_пк‰ катмарланды. Укытучы алдында Gаваплылык артты: м‰кт‰пт‰ укытылган дист‰л‰г‰н ф‰нн‰р арасында балага татар телен абруйлы итеп ™йр‰т_, балада шушы ф‰нг‰ карата гомер буена Gит‰рлек горурлык хисе т‰рбиял‰_, туган тел матурлыгын онытылмаслык итеп к_Sелен‰ сеSдер_. Д‰рес ш‰хес к_Sелен кузгатырлык булырга тиеш. Заманча технологиял‰р бел‰н эшл‰_ укытучыныS _з эшен‰ иGади якын кил_ен д‰ тал‰п ит‰. Ул инде укытучы буларак кына т_гел, режиссер, укучы, нинди д‰ булса эшк‰ (м‰с‰л‰н, уенга)Gит‰кчелек ит‰, консультант яки башка рольг‰ кереп, укыту процессын яSача оештыра. Инновацион технология эчт‰леген ачуда эшч‰нлек, ирек, берб™тен ш‰хес, ™йр‰н_ченеS ихтыяGлары, кызыксыну k‰м башка шундый т™шенч‰л‰р файдаланыла.
Шулай итеп, инновацион технологиянеS т™п максаты итеп укучыныS белем алу эшч‰нлеген активлаштыруны к_з алдында тота дип ‰йт_ д™рестер.
€д‰бият:
1. Заkидуллина Д.Ф. М‰кт‰пт‰ татар ‰д‰биятын укыту методикасы. -Казан: М‰гариф, 2004.
2. «М‰гариф» журналы.-Казан, 2008, №6.
3. «М‰гариф» журналы.-Казан , 2002, №6.

15