Муса ??лил

“... Үлгәндә дә йөрәк тугры калырШигъремдәге изге антына.Бар җырымны илгә багышладым,Гомремне дә бирәм халкыма...” М.Җәлил, 1941 г. Сәяхәт Музей экспозициясе Бүләкләре Шигырьләре Тормыш этаплары Исемен мәңгеләштерү Белемнәрне тикшерәбез Ш А Г Ы Й Р Ь Т О Р М Ы Ш Ы Н Ы Ң Э Т А П Л А Р Ы артка артка 1906 елның 15 февралендә Оренбург губернасы Мостафа авылында дөньяга килә. Җәлилов Муса Мостафа улы - татар халкының герой-шагыйре. артка Шагыйрь тормышының этаплары 6 яшеннән авыл мәктәбендә, аннан Оренбургның «Хөсәения» мәдрәсәсендә белем ала1919 елда комсомолга кабул ителә.1927 елда Мәскәү дәүләт университетының филология факультетына укырга керә. 1931 елда, аны тәмамлагач, Казанга кайта. 1939 елда ул Татарстан АССР Язучылар союзының рәисе һәм шәһәр Советы депутаты итеп сайланыла. Бөек Ватан сугышында Ленинград һәм Волхов фронтларында катнаша. «Отвага» армия газетасында корреспондент була. артка Шагыйрь тормышының этаплары 1942 елның 26 июнендә өлкән политрук Җәлилов М.М. чолганышта кала. Сугышта каты яраланып, аңын югалткан хәлдә әсирлеккә төшәШпандау концлагеренда фашистлар җәзалавына каршы торырга өмет уяткан төрле листовкалар, үзе язган шигырьләрен тарата, әсирләр арасында патриотик эш алып бара. 1943 елның 14 августында әсирләр фетнәсен әзерли, әмма гестапочылар тарафыннан кулга алына, Моабит төрмәсенең аерым камерасына ябыла. Каты җәзалаулар М.Җәлилнең Туган иленә булган тугрылыгын сындыра алмый. Үлемгә хөкем ителә. 1944 елның 25 августында Берлинның Плетцензее төрмәсендә гильотинада җәзалап үтерелә. артка М У З Е Й Э К С П О З И Ц И Я С Е артка 1940-1941нче елларда Горький урамындагы17нче йортта урнашкан 3 бүлмәле җыйнак кына фатирның 2 бүлмәсендә Муса Җәлил хатыны Әминә, кызы Чулпан белән яшәгән. артка Этажеркада 1937нче елда Муса Җәлилнең үзе исән чакта ясалган бюсты куелган. Аның авторы Г.Тимербулатов. артка Өстәлдә - язу әсбаплары: пресс-папье, кәгазь кисү өчен пычак, карандаш савыты; кызы Чулпан белән бергә төшкән фоторәсеме. Язу өстәле артка М.Җәлил 1935 елны Мәскәүдән сатып алган. Китап шкафы Муса Җәлилнең шәхси китапханәсен туплаган китап шкафы. Китапханәдә татар язучыларының, Пушкин, Лермонтов, Некрасов кебек рус классикларының әсәрләре, сүзлекләр, әдәби энциклопедия, музыка сәнгате буенча китаплар тупланган. артка Кунак бүлмәсе Бүлмә уртасында – зур түгәрәк өстәл. Өстәлдә фотоальбом ята. Фоторәсемнәрне 1937-41нче елларда М.Җәлил үзе урнаштырган. Карават янындагы тумбочка өстендә шагыйрьнең кулъязмалары куелган. артка Шагыйрьнең туган көнендә “Төп нөсхә күргәзмәсе көне” уздырыла. Анда фашист тоткынлыгында язылган “Моабит дәфтәрләре”нең төп нөсхәләре куела. артка Б Ү Л Ә К Л Ә Р Е артка Советлар Союзы Герое 1956 елда Югары Совет Президиумы указы белән Бөек Ватан сугышында немец фашистларына каршы күрсәткән батырлыклары өчен бирелә. артка Ленин премиясе лауреаты 1957 елда СССР министрлар советы карары нигезендә “Моабит дәфтәрләре” исемле шигырьләр циклы өчен бирелә. артка артка Ш И Г Ы Р Ь Л Ә Р Е ”Кызыма” артка КЫЗЫМАШаян кызым син минем,Таң йолдызым син минем.Йөрәгемдә кабынганШатлык җырым син минем.Синең гомерең җыр булыпЯңгырар бәхет илендә.Йолдыз булып янарсың синТуган ил күгендә.Таңнан торып бакчадаСин уйнадың көнозын.Аргансыңдыр, кил, кызым.Йокла инде , йолдызым.Әлли-бәлли-бәлли-бәү,Әлли-бәлли-бәлли-бәү. “Катыйльгә” артка КАТЫЙЛЬГӘ Мин тез чүкмәм, катыйль, синең алда, Кол итсәң дә, тоткын итсәң дә, Кирәк икән, үләм аягүрә, Балта белән башым киссәң дә. Меңен түгел, бары йөзен генәЮк италдым синең сыңарның. Һәм халкымнан, кайткач, шуның өченМин, тезләнеп, гафу сорармын. артка Ш А Г Ы Й Р ЬИ С Е М Е Н М Ә Ң Г Е Л Ә Ш Т Е Р Ү артка артка артка артка артка артка артка артка артка артка Белемнәрне тикшерү 1. М.Җәлил кайда туган?2. М.Җәлил нинди мәдрәсәдә белем алган?3. М.Җәлилнең тормыш иптәше кем?4. М.Җәлил кайда патриотик эш алып барган?5. М.Җәлилнең шигырьләр дәфтәре нинди төрмә исеме белән атала?6. М.Җәлил нинди шагыйрь? 6 3 Ә М И Н Ә 2 Х Ө С Ә Е Н И Я 1 М О С Т А Ф А 4 Т Ө Р М Ә 5 М О А Б И Т 6 Г Е Р О Й 3 Ә М И Н Ә 2 Х Ө С Ә Е Н И Я 1 М О С Т А Ф А 4 Т Ө Р М Ә 5 М О А Б И Т