Урок Саумы китап (10 класс)

укытучы Х‰с‰нGанова Клара €хм‰т кызы



Ачык д‰рес

Тема: «Саумы, китап».
10 класс, Ф.С.Сафиуллина К.С.Ф‰тхуллова, 97 бит.

Максат :
1) гам‰ли максат-телне аралашу чарасы буларак ™йр‰н_.
2) гомуми белем бир_ максаты- укучыларда логик фикерл‰_ с‰л‰тен _стер_, татар телен туган тел бел‰н чагыштырып ™йр‰т_, туган телл‰рен тагын да яхшырак бел_г‰, гомуми культураны _стер_г‰ ярд‰м ит‰.
3) т‰рбияви максат-ш‰хес итеп формалаштыру, т™рле милл‰тл‰р арасында _зара дуслык, тел‰кт‰шлек хисл‰ре т‰рбиял‰_не, актив тормыш позициясе булдыруны, кешел‰рг‰, якыннарга ихтирамлы булуны т‰рбиял‰_.
4) халыклар бел‰н халыкларны таныштыручы, чорлар арасына к_пер салучы. Китап турында, аныS басылу тарихын ™йр‰нербез.
5) экологик т‰рбия диг‰н зинн‰тле с_зне югары к_т‰р_. Табигать ул-х‰зин‰, шул х‰зин‰ безг‰ китап-диг‰н могGизаны б_л‰к ит‰. Урманны, гомум‰н, табигатьне сакларга, ярд‰м ит‰рг‰ ™нд‰_.

-Ис‰нмесез-саумысыз, балалар, кадерле кунаклар!
-Х‰лл‰регез, к‰ефл‰регез ничек?
-Авырмыйсызлы?
-Х‰ерле к™н!
-Сыйныфта кем киз_?
-Мин дежур апа.
-Кемн‰р юк?
-Б_ген нич‰нче число, нинди к™н?

I. Д‰ресне актуальл‰штер_.
-Балалар, мин бирг‰н сорауларга Gавап бирегез ‰ле.
1.-СезнеS _з китапларыгыз бармы?
-€йе, _з китапларыбыз бар.
2.-Нич‰ китабыгыз бар?
-Минем ™йд‰ 50 д‰н артык китабым бар.
3.-Нинди китаплар укырга яратасыз?
-Китап ул-рухи Gан азыгы.
-Мин м‰х‰бб‰т турында язылган китапларны яратам.
-€ мин фантастик романнар укырга яратам.
-€ мин с‰ях‰тчел‰р турында язылганнарын х™рм‰т ит‰м.
-Мин с‰ях‰т ягъни политика бел‰н кызыксынам.
4.-Китапларны кайдан сатып аласыз?
-Китап кибетенн‰н. €мма син тел‰г‰н китап булмаска м™мкин, шуSа к_р‰ китапхан‰л‰рг‰ м™р‰G‰гать ит‰м.
5.-СезнеS гаил‰д‰ кем к_п укый?
-€ти.
6.-Сез китапларыгызны саклыйсызмы?
-€йе. Мин китапларны кадерл‰п саклыйм. Ч™нки китапларны бастыру к_п хезм‰т сорый.
Укытучы: €йе, балалар, б_генге д‰ресебезнеS максаты да н‰къ мен‰ шул турында: китапларныS басылу тарихы ничек барлыкка кил_л‰ре, аныS серле бер могGиза булуы турында ™йр‰н_ тора.
Д‰ресебезнеS темасы да “Саумы, китап”-дип атала. СезнеS бел‰н Китап диг‰н серле д™ньяга кер‰без. Китап бастыру тарихы к_п-кырлы, шул турыда ™йр‰н‰ башлыйбыз.
-€йтегез ‰ле, балалар сезг‰ ™йг‰ эш н‰рс‰ бирелг‰н иде?
-Китап турында, гомум‰н, ничек барлыкка килг‰н, ни ™чен кир‰к ул?
-Китап турында м‰гъл_матлар эзл‰нерг‰ бирелг‰н иде,
j‰м д‰ м‰кал‰л‰р, табышмаклар бел‰сезме?
Шулай ук, шигырьл‰р бел‰сезме?
-€ле тагын тел, китап турында бер‰р инша язып килерг‰ бирелг‰н иде.
Укытучы: Мен‰ шулар турында с™йл‰шеп китик инде.
-Кем шигырь с™йл‰п к_рс‰т‰?
“Китап k‰м балалар”. М‰Gит Гафури. Бер укучы с™йли.

II. Китап турында, аныS басылу тарихы турында Gыйнаган м‰гъл_матларыбызны с™йл‰п китик ‰ле.
С_зне укучыларга бир‰без.
Укытучы:
Мен‰ без сезнеS бел‰н китап басылу тарихы турында, аларныS д™ньяга аваз салулары турында тыSлап киттек.
Китаплар барлыкка кил_ бел‰н безнеS телебез д‰ _с‰, китаплар т™рле милл‰т телл‰ренд‰ язылган бит.
€ без сезнеS бел‰н татар теле турында язган иншабызны укып китик ‰ле.
Укучы укый.
Укытучы: € х‰зер д‰ресебезне т™п темасына “Саумы, китап” диг‰н Разил В‰лиев ‰с‰ренн‰н ™зек бел‰н танышыйк инде.
97 бит. Абзацлап укып, т‰рGем‰ ит‰ барабыз.
1) Беренче эшебез итеп безг‰ таныш булмаган с_зл‰р бел‰н танышып китик ‰ле.
Тактага язып куябыз.
М‰гъриф‰т-просвещение
басма китап-печатная книга
китап басу эше-книгоиздание
ш‰рыкъ-восток
кулдан язылган-рукописный
аит ит‰рг‰- поклясться
фарсы тел-персидский язык
гар‰п теле-арабский язык.
гаG‰еп-удивительно
патша сарае-царский дворец
таш с™Sгел‰р асылынып тора-свисают каменные пики
могGиза-чудо
йомып торыгыз-закройте
вафат булырга-скончаться
ант-клятва
ниkаять-наконец
т‰мамланып кил‰-близится к концу
Укытучы: Мен‰ без сезнеS бел‰н теманы ачыклап укып чыктык
€йд‰гез ‰ле, бу текстны б™тенл‰й бел‰н русча аSлатып, т‰рGем‰сен укып китик ‰ле.


III. Материалны ныгыту.
Х‰зер теманы ныклап х‰терд‰ калдыру ™чен, минем сорауларга Gавап биреп китик ‰ле.
1.-Без, балалар, сезнеS бел‰н нинди могGизалы урында булдык?
-Без могGизалы м‰гар‰д‰ булып кайттык.
2.-Бу М‰гар‰ ничек атала?
-Бу М‰гар‰ серле Китап йорты дип атала.
3.-Сез нич‰нче елларда булып кайттыгыз?
-1830 нчы елда...Юк, 1844 елда...Юк, 1865 елда... Без узган гасырга барып кайттык.
4.-Укучылар, китапхан‰г‰ нигез салучы кем булды инде?
-Николай Иванович Второв.
5.-Сез бу теманы ™йр‰нг‰нд‰ кемн‰р бел‰н таныштыгыз.
-Китапхан‰г‰ нигез салучы-Николай Иван Второв.
Бу йортныS элеккеге хуGасы Ушков, беренче татар китапхан‰чесе Закир С‰ит-зад‰, атаклы драматург, язучы Мирх‰йд‰р Ф‰йзи эшч‰нлекл‰ре бел‰н таныштык.
6.-€ рус халкыныS китапхан‰ эшенд‰ б™ек кешел‰рд‰н _зл‰ренеS эшч‰нлекл‰рен кемн‰р башлаган?
-Атаклы м‰с‰лче Иван Крылов, к_ренекле галим Николай Лобачевский заманында китапхан‰че булып эшл‰г‰нн‰р.

Укытучы:
Шулай итеп, без сезнеS бел‰н китапларныS ничек барлыкка кил_ тарихын ™йр‰ндек.
Ист‰лекле даталар бел‰н таныштык
Б™ек язучыларныS, к_ренекле галимн‰рнеS эшч‰нлекл‰ренеS ничек башлауларын укып киттек.
Ист‰лекле даталарны д‰фт‰рл‰рг‰ язып куйыйк ‰ле.
I басма д‰реслек. 1778 елда С.Х‰лфин т™зеде.
1865 елныS гыйнварында Казанда китапхан‰ ачыла.
Укытучы: Балалар, сезнеS бел‰н “Сез бел‰сезме?” рубрикасы бел‰н танышып узыйк ‰ле.
Бик кызыклы м‰гъл_мат бирелг‰н. 99 битт‰н укып китик.
ТекстныS т‰рGем‰сен укучылар с™йли..
Бик ерак бабасы-
Хезм‰т итк‰н-
Урда кешесе-
Турген-т™ркич‰ Gитез-
Батыр-
Мен‰ шундый м‰гъл_мат бел‰н таныштык.

IV. Без сезнеS бел‰н балалар серле т‰мле телле гаG‰еп с_зл‰ре булган татар телен ™йр‰н_не д‰вам ит‰без бит.
3 нче к_нег_ 99 бит. С_зл‰рнеS синонимнарын табып, алар бел‰н G™мл‰л‰р т™зегез.
Буйлап с™рле шулчак
М‰гар‰ б™тен яраткан
Стена кеше k‰рвакыт
Г™л узгач яш‰дем

V. Д‰ресне йомгаклау.
Укучыларга билгел‰р куела.
ИлебезнеS k‰р кешесе, k‰р милл‰т халкы, рус, татар, чуваш, удмурт, мордва k.б. халыклар китапны саклап, кадерл‰п тотканнар.
Китап уку-кешелекнеS иS к_рк‰м ш™гыле.
Китап кешел‰рд‰ матур тойгылар уята, фикерл‰_ с‰л‰тен _стер‰, т™рле чорлардагы вакыйгалар бел‰н таныштыра.
-Балалар! К_з алдыгызга китерегез ‰ле: б™тен булган китаплар юкка чыкты ди. Моннан соS тормыш нинди булыр иде ик‰н?
Китаплар кешег‰ буыннан-буынга т‰Gриб‰ ™йр‰т‰л‰р, белем бир‰л‰р, матурлыкны тоярга, кешел‰рнеS к_Sелен аSларга ярд‰м ит‰л‰р.
Татарстан Милли китапхан‰се бинасында Б™тенд™нья язучылар оешмасыныS-Халыкара ПЕН клубыныS-Татарстан ПЕН _з‰ге Президенты-язучы, драматург,G‰м‰гать эшелеклесе Туфан МиSнуллин болай диг‰н:
“Гасырларны кичте, ис‰н калды
Туган телебез булган бу алмаз.
Чабаталы чакта югалмады,
Татарстанлы чакта югалмас, югалмас!

Туган тел турында Gыр бел‰н д‰рес т‰мамлана.

15