Медициналы? генетика ж?не кейбір т??ым ?уалайтын ауруларды? алдын алу мен емдеу

Медициналық генетика және кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу мен емдеу Сабақтың тақырыбы: Сабақтың мақсаты:Білімділік: Оқушылардың медициналық генетика және адамның тұқым қуалайтын кейбір аурулары туралы білімдерін тереңдету. Қосымша материалдарды пайдалануға дағдыландыру.Дамытушылық: Оқушылардың генетика негіздері бойынша білім қорларын дамыту,өз беттерінше ізденуін қалыптастыру және әрбір оқушының қызығушылығы мен қабілетін арттыру.Тәрбиелік: Оқушылар арасында ұйымшылдықты және сыйластықты ояту. Тұлғалық ізгілік қасиеттерге баулу және ұқыптылық пен салауатты өмірге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Аралас сабақ. Сабақтың әдісі: әңгімелеу, түсіндіру, сұрақ-жауап, жеке және топтық жұмыс. Сабақтың көрнекіліктері: слайдтар, электронды оқулық, т.б. Сабақтың жоспары: 1. Ұйымдастыру кезеңі2. Үй тапсырмасын сұрау 1) Тақырып бойынша түсініктеме 2) “Кім жылдам”3. Жаңа сабақ4. Бекіту 1) Кубизм әдісі 2) «Генетикалық тор»танымдылық тапсырма 3) “Миға шабуыл”5. Қорытынды6. Бағалау7. Үйге тапсырма. Ұйымдастыру кезеңі.Оқушыларды түгелдеп, назарларын сабаққа аудару. Сынып оқушыларын 2 топқа бөліп, топ басшыларын сайлау. Әр топқа ат қою. Топ басшыларына бағалау парағы беріледі. Осы параққа топ мүшелерінің жауабына қарай әділ баға қоюы қажет.І топ – Алғырлыр.Ұраны: Білімнен асар байлық жоқ.ІІ топ – Зерделілер.Ұраны: Білім – таусылмас кен. Сабақтың барысы: Үй тапсырмасы1. Бұл кезеңде 2 топ Адам генетикасының ерекшеліктері. Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері тақырыбы бойынша интерактивті тақтадағы суреттер арқылы сипаттама жасап, түсінік береді .2. “Кім жылдам” сұрақтарына жауап беру.  Біржұмыртқалы және қосжұмыртқалы егіздер Сиам егіздері Кім жылдамАдамның тұқым қуалаушылығын зерттейтін әдістерді атаңдар? генеологиялық, цитогенетикалық, егіздік, онтогенетикалық популяциялық, биохимиялық.2. Адамның онтогенезі барысында тұқым қуалайтын өзгерістердің бар жоғы анықталатын әдіс? онтогенетикалық3. Қандай да бір белгісі бойынша егіздердің ұқсастығы қалай аталады? конкорданттылық4. Жер шарын мекендейтін 6 млрд-тан астам адамның әр ұрпақтағы қаншауы түрлі тұқым қуалайтын ауруларға ұшырайды? 10млн5. Қандай әдіс арқылы гемофилия ауруының ұрпақ бойы тұқым қуалау сипаты анықталды? генеологиялық 6. Жыныстық хромосомаларда орналасқан гендер арқылы тұқым қуалауы қалай аталады? жыныспен тіркесіп тұқым қуалау7. Цитогенетикалық әдісті пайдаланып, тұңғыш рет қалыпты жағдайда адамның дене жасушаларында 22 жұп аутосомалар және бір жұп –жыныстық хромосомалар болатындығын анықтаған ғалымдар? 1956 ж. Дж.Тийо мен А.Леван.8. Қандай да бір белгі біреуінде болып, екіншісінде болмаса қалай аталады? дискорданттылық9. Қандай әдістің көмегімен гендік мутациялар нәтижесінде пайда болған гендік ауруларды анықтайды? биохимиялық10. Тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым? генетика 11. Жынысты тіркесіп тұқым қуалауды кім ашты? Т.Морган12. Егіздер қандай топтарға бөлінеді? біржұмыртқалық және екіжұмыртқалық13. Адам генетикасының негізгі міндеті. тұқым қуалайтын ауруларды дер кезінде анықтап, олардың алдын алу және болашақ ұрпақта болдырмау шараларын жүзеге асыру 14. Кездейсоқ пайда болған тұқым қуалайтын тұрақты өзгерістер. мутация15. Қандай әдістің көмегімен дене жасушасындағы хромосомалардың саны мен құрылысы зерттеледі? цитогенетикалық әдіс Генетика Педагогика Экология География Медицина Селекция Жаңа сабақ Гендік Хромосомалық Тұқым қуалайтын аурулар Даун ауруы Клайнфельтер Шершевский-Тернер Гендік аурулар Қант диабеті ауруы Қант диабеті ауруы Фенилкетонурия “Нұрлыкент” ауылында кездесетін хромосомалық аурулар. Ауру түрі Жалпы саны ер адам әйел адам Даун 1 - 1 Клайнфельтер - - - Шершевский - Тернер - - - Ауру түрі Жалпы саны ер адам әйел адам Қант диабеті 16 9 7 Шизофрения 2 2 - Артериялық гипертония 69 31 38 Хондродистрофия 2 2 - Гендік ауру Бұл кезеңде әр топ басшысы өз тобына сұрақ таңдайды. Сұраққа топ мүшелері жауап береді. «Кубизм әдісі» 1 Зерттеңіз Даун ауруы 2 Салыстырыңыз Клайнфельтер және Шершевский-Тернер 3 Өз ойыңыз Туыстық некенің тиімсіздігі туралы өз ойларың 1 Зерттеңіз Қант диабет ауруы 2 Салыстырыңыз Моногендік және полигендік аурулар 3 Өз ойыңыз Болашақ ұрпақта тұқым қуалайтын түрлі ауыр зардаптарын сақтандыру үшін қандай шаралар қажет ІІ топ “Зерделілер” І топ “Алғырлар” Венн диаграмма Клайнфельтер Шершевский-Тернер Венн диаграмма Моногендік аурулар Полигендік аурулар Ескерту: Оқушылар алдымен тордағы кез-келген санды таңдап, генетикалық белгіні айту керек, содан кейін төмендегі сұраққа жауап береді.1. Клайнфельтер ауруымен ауыратын ер адамдардың хромосома саны? 2. Ұйқы безінен бөлінетін инсулин гармонының жетіспеуінен болатын гендік ауру?3.Адамдағы полидактилия мен бес саусақтылықты қандай белгілер анықтайды4.Тұқым қуалаушық туралы алғашқы түсініктер кімдердің еңбектерінде айтылған?5.Ген, генотип, фенотип деген ұғымдарды қалыптастырған ғалым?6.Хромосомада болатын гендердің орналасу сызбанұсқасын қалай атайды?7.Жасуша ядросында болатын хромосомалардан тыс, оның цитоплазмасында орналасқан органоидтардың құрамындағы гендер арқылы жүретін тұқым қуалауды қалай атайды?8.Гомологті хромосомалардың бөліктерінің өзара алмасуы немесе хромосомалардың айқасуы.9.Екі немесе бірнеше аллельді емес доминантты гендердің бірін-бірі толықтырып, жаңа белгіні жарыққа шығаруы қалай аталады?10.Адамда болатын қандай аурулар жыныспен тіркесіп тұқым қуалайды?11.Хромосомалар санының еселенбей артуын немесе кемуін қалай атайды??12.Бір белгінің дамуын қуаттайтын бірнеше аллельді емес гендердің бірігіп қызмет атқару құбылысы? 1 АА 2 Ғ1 3 вв 4 5 Р 6 Аа 7 Ғ2 8 ВВ 9 х 10 аа 11 12 Г «Генетикалық тор» танымдық тапсырма 1. кезең Генетикалық есептерЕсеп: Сот процесінде алимент төлемегені үшін іс қаралып жатыр. Шешесінің қаны І топ, ал баласының қаны ІІ топқа жатады. Баланың әкесінің қаны ІІІ-ші топқа жатуы мүмкін бе? Әкесінің қаны қай топқа жатуы мүмкін екенін анықтау керек. 2. Қан тобы І топтағы қыз, қан тобы ІІІ жігітке тұрмысқы шығады. Олардың балаларының қан топтары қандай болады? “Миға шабуыл” Бұл кезеңде 2 топқа биологиялық диктант беріледі. Олар сөйлемде қалып кеткен термин сөздерді жазу керек. Бірдей гендерді . . . . . . . . . . . . . . . . деп, ал әр түрлі гендерді . . . . . . . . . . . . . . . деп атайды.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . деп организмдердің өз белгілері мен . . . . . . . . . . .. . . . . және даму ерекшеліктерін ұрпақтарына беру қабілетін айтады. Бір хромосомада орналасқан гендердің бірлесіп тұқым қуалауы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . немесе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . деп аталады.4. Басым гендерді . . . . . . . . . . . . . . , ал басылыңқы гендерді . . . . . . . . . . . . дейді.Адамның дене жасушаларындағы 46 хромосома - . . . . . . . . . . құрайды. Мұны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . деп атайды.. . . . . . . . . . . . . . . . - организмдердің жаңа . . . . . . . . . . . мен қасиеттерге ие болуы. 2 кезең Биологиялық диктант Адам генетикасын зерттеу әдістері Сипаттама І ІІ ІІІ ІV 3 кезең Кесте толтыру Генетика ғылымының даму кезеңдері Сипаттама І ІІ ІІІ Шыңға шығу А Б А деңгейінің сұрақтары1) Хромосомалық ауруларды атаңыз.Даун, Клайнфельтер, Шершевский-Тернер2) Жыныстық хромосомасы ХУУ болып келетін ауруқалай аталады? Алып еркек3) ll топтағы қан қай топтарға донор бола алады? ІІ және ІV топқа4) Дүние жүзіндегі санақ бойынша 1000 ер адамның қаншауы Клайнфельтер ауруымен ауыратындығы анықталған?Екеуі5) Генетика терминін ұсынған ғалым? 1906 жылғы ағылшын биолыгыУ. Бэтсон Б деңгейінің сұрақтары1) Гендік ауруларды атаңыз.Қант диабеті, Фенилкетонурия, галактоземия, шизофрения,гипертопия т.б.2) Жыныстық хромосомасы ХХХ болатын ауру қалай аталады?Алып әйел3) IV топтағы қанды қандай топтарға құюға болады?Тек IV топқа4) Дүние жүзіндегі санақ бойынша 1000 қыздың қаншауыШершевский-Тернер ауруымен ауырғаны дәлелденгенТөртеуі5) Генетиканың негізін қалаушы?Г.Мендель Қорытынды: Бағалау парағы Аты-жөні Үй тапсырмасы Кім жылдам Кубизм әдісі Генетикалық тор Миға шабуыл Шыңға шығу Қорытынды