Методический материалы по английскому языку на тему Grammar rules

«Инглиз тили грамматикасининг асосий қийинчиликлари»
Ўқув қўлланма
Мажҳул нисбат
(Инглиз тили мажҳул нисбатининг хусусиятлари)
Мажҳул нисбат (Passive Voice) ёрдамчи феъл “to be“ ва асосий феълнинг сифатдош II шакли ёрдамида ясалади. (2 - жадвал)
Ќар бир инглиз феъли мажҳул нисбатда ишлатилиши мумкин. Шунинг учун, рус тилидан фарқли қлароқ, нафақат аниљ шаклдаги гапнинг тўғри тўлдирувчиси, балки ўзлаштирма предлогли тўлдирувчи ќам мажҳул нисбатда гапнинг эгаси бўлиши мумкин.
Бинобарин, гапирувчини мажҳул қурилмаларда қоида бўйича иш ќаракатни бажарувчи бирор бир предмет ёки шахс қизиқтиради, иш ќаракатни бажармайдигани эса гапирувчига кўп холатларда кўрсатилмайди.
Аниқ нисбат
Every year on the 16th of December we celebrate the Independence Day of our Republic. – Ҳар йили 16-декабрда биз Республикамизнинг мустаљиллик кунини нишонлаймиз.
Мажҳул нисбат
The Independence Day of our Republic is celebrated on the 16th of December (by us). – Республикамизнинг мустаљиллик куни ќар йили 16 декабрда биз томондан нишонланади.

Аниқ нисбат
Both business companies usually sign important contracts on delivery goods. – Иккала ишбилармон компаниялар одатда маќсулот етказиб бериш бњйича муќим битимни имзолайдилар.
Мажҳул нисбат
Important contracts on delivery goods are usually signed (by both companies). – Маҳсулот етказиб бериш бўйича муҳим битим одатда икки компания томонидан имзоланади.
Аниқ нисбат
Every 3 days Charos waters all beautiful roses. – ҳар уч кунда Чарос барча чиройли гулларни суғоради.
Мажҳул нисбат
All beautiful roses are watered every 3 days (by Charos). – Ќар уч кунда Чарос тмомнидан барча чиройли гуллар суђорилади.
Аниљ нисбат
Teacher of chemistry always asks me difficult questions. – Кимё њљитувчиси доимо мендан љийин саволларни сњрайди.
Мажќул нисбат
I am always asked difficult questions (by my teacher of chemistry). – Мен доимо кимё њљитувчиси томонидан љийин саволларга тутиламан.
Мажќул нисбатдаги кесимни таржима љилиш усуллари.
Мажќул нисбатда феълнинг таржима љилиш холатлари:
–ди га тугайдиган феъл ёрдамида;
The streets are reconstructed. Йњллар таъмирланади.
«бњлмољ» феъли ва мажќул нисбатдаги феъл ёрдамида;
Resume has been written. Таљриз ёзилган эди.
3 – шахс, књплик сондаги мажќул нисбатдаги феъл ёрдамида;
It is much discussed about. Бу ќаљда књп мунозара љилишади.
Аниљ нисбатдаги феъл ёрдамида («томонидан» предлоги бњлган тњлдирувчи иштирокида);
The lecture was delivered by the professor of our chair. Лекцияни бизнинг кафедрамиз профессори њљиди.
Мажќул нисбатдаги кесим ёрдамида эганинг таржима љилиш усуллари.
Мажќул нисбатдаги кесим орљали эга љуйидаги холатларда таржима љилинади:
The method is changed. Услуб њзгартирилади.
Тушум ва жњналиш келишигидаги предлогсиз от (ёки олмош) ёрдамида;
The article is read. Маљолани њљийдилар.
I was given a ticket. Менга чипта бердилар.
Косвенний келишигидаги предлогли от (ёки олмош) ёрдамида;
It is much spoken about. У ќаљда књп гапиришади.

Мажќул нисбат
(инглиз мажќул нисбатининг хусусиятлари)
to be + Participle II
Аниљ нисбат
Мажќул нисбат
I read the book.
тњђри тњлдирувчи
The book is read (by me).
He gave me a book.
Тњлдирувчи I was given a book.
Китобни менга беришди.
We speak much about.
It is much spoken about.
Бу ќаљда књп гапиришади.

(Pronouns)Олмошлар

Кишилик олмошлари (Personal pronouns) шахс књрсаткичидир. (3-жадвал). Уларда иккита келишик бор: бош келишик (Nominative Case) ва объект келишиги (Objective Case).
Бош келишик: I – мен, you – сен, he – у, she – у, it – у, we – биз, you – сиз, they – улар.
Объект келишиги: me – менга, мени; you – сенга, сени; him – унга, уни; her – унга, уни; it – унга, уни; us – бизга, бизни; you – сизга, сизни; them – уларга уларни.
Кишилик олмошлари бош келишикда одатда гапда эга бњлиб келади. Объект келишикда эса улар тњлдирувчи вазифасини њтайди.
I saw her yesterday. Мен уни кеча књрдим.
She gave me the register. У менга журнални берди.
She gave the umbrella to me. У менга зонт берди.
We know everything about it. Биз бу ќаљда ќамма нарсани биламиз.

Љаратљич келишигидаги эгалик олмошлари (Possessive pronouns). Бу олмошлар эгаликни билдиради. Ќар бир кишилик олмошига эгалик олмоши мос келади.
I-my (мен-менинг), you-your (сен-сенинг), he-his (у-унинг), she-her (у-унинг), it-its (у-унинг), we-our (биз-бизнинг), you-your (сиз-сизнинг), they-their (улар-уларнинг).
Эгалик олмошларининг икки шакли мавжуд: нисбий ва мутлољ шакли.
1 – шакли (нисбий): my-менинг, your-сенинг, his-унинг, her-унинг, its-унинг, our-бизнинг, your-сизнинг, their-уларнинг.
2 – шакли (мутлољ): mine-менинг, yours-сенинг, his-унинг, hers-унинг, its-унинг, ours-бизнинг, yours-сизнинг, theirs-уларнинг.
1 – шаклдаги эгалик олмошлари доимо от билан бирга ишлатилади.
Her report was interesting. – Унинг маърузаси љизиљарли эди.
Агар от тушиб љолса, у ќолда эгалик олмоши албатта 2 – шаклга эга бњлади.
This report is hers. – Бу маъруза – уники.

Reflexive and Emphatic Pronouns (Њзлик ва кучайтирувчи олмошлар ) талаффуз ва ёзувда бир-бирига мос келади: myself-њзим, yourself-њзинг, himself-њзи, herself-њзи, itself-њзи – бирлик сонда, ourselves-њзимиз, yourselves-њзингиз, themselves-њзлари – књплик сонда.
Улар эгалик олмошлари my, our, your ва объект келишигидаги кишилик олмошлари him, her, it, them – га бирлик сонда – self ва књплик сонда – selves сњзини љњшиш билан ясалади.
Њзлик олмошлари тњлдирувчи вазифасида љњлланилади. Иш-ќаракатни (тњђридан-тњђри ёки бевосита) бажарувчи шахсга њтишини књрсатади.
He defended himself bravely. У њзини мардонавор ќимоя љилди.
She bought a journal in original for herself. У њзига асл нусхадаги журнални сотиб олди.
Кучайтирувчи олмошлар иш-ќаракат айнан њша шахс ёки предмет томонидан бажарилганини књрсатади, от ва олмошнинг аќамиятини бњрттириб књрсатиш учун ишлатилади. Њзбек тилида њзим, њзи, њзингиз, њзлари олмошларига мос келади. Гапда улар таъкидланаётган отдан сњнг ёки гапнинг охирида ишлатилади.
Did you see the boy himself? – Сен болани њзини књрдингми?
Олмошлар

Шахс,
Сон -6858024257000Кишилик
Келишик
1074420-952500-68580-952500 Бош Объект Эгалик
Шакллар
10585452540000 I II Њзлик ва Кучайтирувчи
1-шахс
бирлик
I - мен me - мени, менга my – менинг mine - менинг myself – њзим
2-шахс
бирлик
You - сен you - сени, сенга your – сенинг yours - сенинг yourself – њзинг
3-шахс
бирлик He - у

She - у

It - у him - уни, унга
her - уни, унга
it - уни, унга him - унинг

her - унинг
its - унинг
his - унинг
hers - унинг
its - унинг
himself – њзи
herself - њзи
itself - њзи
1-шахс
књплик
We - биз us - бизни, бизга our - бизнинг ours – бизнинг ourselves - њзимиз
2-шахс
књплик
You - сиз you - сизни,
сизга your - сизнинг yours – сизнинг Yourselves-њзингиз
3-шахс
књплик
They - улар them - уларни
уларга
their – улар-нинг theirs - уларнинг themselves-њзлари
She herself will sing this song. – У њзи бу љњшиљни айтади.
They will deliver cargo to Japan themselves. – Улар њзлари бу юкни Японияга жњнатишади.
3 – Жадвал
Сўроқ гапларнинг турлари
(Types of Interrogative Sentences)
Инглиз тилида сњрољ гапларнинг 4 тури мавжуд (6-жадвал): 1) Умумий савол (General questions); 2) Махсус савол (Special questions); 3) Ажратувчи савол (Disjunctive questions); 4) Альтернатив, яъни танлов саволи (Alternative questions).
Умумий савол суќбатдошдан фикрни тасдиљлаш ёки инкор этишни талаб љилади, шунинг учун унга љисља «ќа» ёки «йњљ» деб жавоб берилади. Бу савол ёрдамида феъллар am, is, are, was, were, do, does, did, have, has, had, can, may, must, could, should, would кабиларнинг бири билан бошланади. Улар эгадан олдин ишлатилади. У гапнинг охирида књтаринки овоз билан њљилади.
Are you a salesman? – No, I am not. – Сиз сотувчимисиз? – Йњљ.
Were they in Caucasus last year? – Yes, they were. – Улар њтган йили Кавказдамидилар? – Ќа.
Is Nodir repairing a bicycle? – Yes, he is. – Нодир хозир велосипедни тузатаяптими? – Ќа.
Махсус савол фикрнинг номаълум љисмини њрнатишни ва худди шу љисмга берилаётган саволга тњлиљ жавобни талаб этади.
Махсус савол, агар у эгага ва унинг аниљловчисига тегишли бњлмаса, шакл жихатдан умумий саволни эслатади, гапнинг бошида савол сњзлардан бири туради: what - нима?, љандай?, whom - кимга?, whose - кимнинг?, which - љайси?, when - љачон?, where - љаерда(га)?, how - љандай љилиб?, why - нимага?, how many (much) - љанча?, нечта? Ва бошљалар. Гап охирида пасаювчи оханг билан њљилади.
Which of you explained the theorem? – Sulton explained it. – Теоремани љайси бирингиз тушунтирдингиз? Султон уни тушунтирди.
When are you going to pass your final test? – Аt the end of June I am going to pass my final test. – Љачон сиз якуний имтихонни топширмољчисиз? Мен якунловчи тестни июнь охирида топширмољчиман.
Эгага ёки эганинг аниљловчисига савол љњйилаётганда дарак гап шаклида берилади, who - ким?, what - нима?, what +от?, љандай+от?, whose +от?, кимнинг+от? дан сњнг 3-шахс, бирликда ёки књпликда асосий феъл келади. Уларга жавоб љисља бњлади.
Who discovered the radio? – Popov did. – Ким радиони ихтиро љилган? Попов љилган.
Who knows that fact? – He does. – Ким анави хужжатни билади? У билади.
Whose problems are discussing here? – Theirs. – Кимнинг муаммолари бу ерда муќокама љилиняпти? Уларнинг.
Ажратувчи савол дарак гап холатида берилади, гап охирида љисља умумий савол пайдо бњлади. Бундай саволни давомли (“Tail” ёки “Tag”) саволлар ќам деб аташади, чунки гапнинг давомида савол туради. Агар хабар гапда “not” инкор сњзи йњљ бњлса, у ќолда саволда “not” бњлиши шарт, агарда “not” бор бњлса, аксинча, гапнинг саволи инкорсиз тузилади. Гапнинг боши пасаювчи оќангда, охири эса књтаринки товушда њљилади. Жавоб эса умумий саволга њхшаб љисља «ќа» ёки «йњљ» деб берилади.
You can’t retell this story, can you? – Yes, I can. No I can’t. – Сиз бу ќикояни гапира олмайсиз, шундайми? – Ќа. Йњљ.
It is very noisy here, isn’t it? – Yes, it is. No, it isn’t. – Бу ерда жуда шовљин, шундаймасми? – Ќа. Йњљ.
Альтернатив (Танлов) савол бир-бири билан «or» бођловчиси билан бођланган иккита умумий саволни ифодалайди. Саволнинг иккинчи љисми тњлиљ бњлмаслиги мумкин. Биринчи љисми «or» бођловчисига љадар књтаринки оќангда, «or» дан сњнг пасаювчи оќангда њљилади. Бундай саволга жавоб тњлиљ берилади. Танланган жавоб дарак гап шаклида љайтарилади.
Are they bachelor or post graduates? - They are bachelors. – Улар бакалаврми ёки аспирантми? – Улар бакалвр.
Did he buy a raincoat or suit? – He bought raincoat. – У плаш сотиб олдими ёки костюмми? – У плаш сотиб олди.
Савол гапларнинг турлари
Умумий саволлар 1.Do you work?
2.Is she reading?
3.Have you taught him?
Yes, I do. No, I don’t.
Yes, she is. No, she isn’t.
Yes, I have. No, I haven’t.
Махсус саволлар 1.How did you enter the Institute?
2.What are cooking now?
3.Why haven’t you sold goods?
I passed all tests well.
Now, I am cooking pizza.
It was dull market, and that’s why I haven’t sold.
Ажратувчи саволлар 1.Ilyos is a chief of Foreign Languages, isn’t he?
2.Manzura teaches well, doesn’t she?
3.It isn’t a city, is it?
Yes, he is. No, he is not.
Yes, she does. No she doesn’t.
Yes, it is. No, it isn’t.
Альтернатив (Танлов) саволлар 1.Does Olim know Russian or English?
2.Are they bachelor or post graduates?
3.Can she sing or dance?
He knows Russian.
They are bachelors.
She can dance.

Замонларнинг мослашуви
(Sequence of Tenses)
Тњлдирувчи эргаш гаплардаги замонлар мослашуви љоидаси љуйидагилардан иборат: эргаш гапдаги кесим замони бош гапдаги феълнинг замонига бођлиљ бњлади. (7-жадвал).
1. Агар бош гапнинг кесими ќозирги ёки келаси замонларнинг бирор бир шаклида турса, у ќолда эргаш гапнинг кесими маъно жихатдан хоќлаган замонда туриши мумкин.
а) ќозирги замонда (Present Indefinite ёки Present Continuous ва бошљалар) бир пайтнинг њзида содир бњлаётган иш ќаракатни ифодалаш учун;
He says (that) he works (is working). – У ишлаётганини айтяпти.
б) њтган замонда (Past Indefinite ёки Present Continuous) содир бњлган иш ќаракатни ифодалаш учун;
He says (that) he worked (was working). – У ишлаганлигини айтяпти.
в) келаси замонда (Future Indefinite ёки Future Continuous) содир бњладиган иш ќаракатни ифодалаш учун;
He says (that) he will work (will be working). – У ишламољчи эканлигини айтяпти.
2. Агар бош гапнинг кесими њтган замонларнинг бирор бир шаклида турса, у ќолда эргаш гапнинг кесими ќам њтган замонларнинг бирида љњлланади.
а) њтган замонда (Past Indefinite ёки Past Continuous) бир ваљтнинг њзида содир бњлаётган иш ќаракатни ифодалаш учун ишлатилади, лекин гап таржимаси хозирги замон билан ифодаланади;
He said (that) he worked (was working). – У ишлаётганини айтди.
б) њтган замондан олдинги замонда (Past Perfect ёки Past Perfect Continuous) содир бњлган иш ќаракатни ифодалаш учун ишлатилади ва њтган замон феъли билан таржима љилинади;
He said (that) he had worked (had been working). – У ишлаганлигини айтди.
в) «њтган замон ичидаги келаси замон»да содир бњладиган иш-ќаракатни (Future Indefinite in the Past ёки Future Continuous in the Past) ифодалаш учун ишлатилади. У келаси замон феъли билан таржима љилинади;
He said (that) he would work (would be working). – У ишламољчи эканлигини айтди.
Замонлар мослашуви

Бараварига љилинадиган иш
57150017716500 ќаракат
he works
he is working (ишлаяпти)
6172201765300057150016573500He says Тугалланган иш ќаракат
50292018859500 he worked
he was working (ишлаган)
Бњладиган иш ќаракат
he will work
he will be working (ишламољчи)

Бараварига љилинадиган
50292017716500 иш ќаракат
he worked
he was working (ишлаяпти)
50292016573500He said Тугалланган иш ќаракат
5029207429500 he had worked
he had been working (ишлаган)
Бњладиган иш ќаракат
he would work
he would be working
(ишламољчи)

7 – жадвал
Шарт эргаш гаплар
(Conditional sentences)
Инглиз шарт эргаш гапларини (14-жадвал) икки гуруќга бњлиш мумкин: 1) ќаётий шароитни билдирувчи (феълнинг аниљлик майли); 2) ноќаљиљий шароитни билдирувчи (шарт феъли)га.
Ќаётий шароитни билдирувчи шарт эргаш гаплар иш-ќаракатни ќаљиљатда ќам бњлганлиги, бњлаётганини ва бњлиши мумкинлигини књрсатади. Бу гаплардаги феъл-кесим (Indicative Mood) феълнинг аниљлик майли шаклида туради. Шуни таъкидлаш жоизки, пайт ва шарт эргаш гаплардаги бажариладиган иш-ќаракатни билдириш учун ќозирги замон ишлатилади.
Ќозирги замон – I do this work if I have time.
Агар ваљтим бњлса, мен бу ишни љиламан.
Келаси замон – I shall do this work if I have time.
Агар ваљтим бњлса, мен бу ишни љиламан.
Њтган замон - I did this work if I had time.
Агар ваљтим бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлардим.
2.Ноќаљиљий шароитни билдирувчи шарт эргаш гаплар иш-ќаракатлари ќозирги, келаси ёки њтган замонда содир бњлиши мумкинлигини књрсатади. Бундай гаплардаги феъл-кесим (Subjunctive Mood) шарт феъли шаклида туради. Бош гаплардаги вољеликни ќозирги ва келаси замонда ифодалаш учун эса (should, would + Infinitive) шарт феълининг аналитик шакли, эргаш гапларда эса (Past Subjunctive) синтетик шакли љњлланилади.
I should do this work if I had time. Агар ваљтим бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлардим.
Њтган замондаги бажарилган ишни билдириш учун бош гапда шарт феълининг аналитик шакли ишлатилади. (should, would + Perfect Infinitive), эргаш гапда эса (Past perfect Subjunctive) – синтетик шакллар љњлланилади.
I should have done this work if I had time.
Агар менда ваљт бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлар эдим.
Шарт эргаш гапларда ноќаљиљий шароитни ифодалаш учун инверсия, яъни шарт эргаш гаплар бош гапга бођловчиларсиз љњйилади, фаљат феъл тиркибига had, were, could (13-жадвал) феъл шакллари киритилиши керак.
Had I time I should do this work.
Агар менда ваљт бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлардим.
14 – жадвал
Шарт эргаш гаплар

Замонлар
Феълнинг аниљлик майли
Шарт майли
Ќозирги
-11430016065500
Келаси I do this work if I have time. – Агар ваљтим бњлса, мен бу ишни љиламан.
I shall do this work if I have time. – Агар ваљтим бњлса, мен бу ишни љилмољчиман. I should do this work if I had time. – Агар ваљтим бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлар эдим
Њтган I did this work if I had time. – Агар ваљтим бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлардим. I should have done this work if I had had time. – Агар ваљтим бњлганда эди, мен бу ишни љилган бњлар эдим.
Should, Would феълларининг љњлланилиши
Should, would – феъллари љуйидаги ќолатларда љњлланилади:
Њтган замон ичидаги келаси замон (Future in the Past)ни ифодалаш учун замонлар мослашувида ёрдамчи феъллар сифатида. Should – 1-шахс, бирлик ва књплик сонда, Would эса (15-жадвал) љолган барча шахсларда ишлатилади. Улар келаси замон билан таржима љилинади.
I said I should do it. – Мен буни љилишлигимни айтдим.
He said he would do it. – У буни љилишлигини айтди.
Шарт феълининг аналитик шаклини ясаш учун ёрдамчи феъл сифатида should 1-шахс бирлик ва књплик сонда љњлланилади, лекин уч хил эргаш гаплардаги барча шахсларда ќам љњлланилиши мумкин. (13-жадвал). Would эса љолган шахсларда ишлатилади. У шарт феъли бњлиб ишлатилади.
I should (have done) it. – Мен буни љилган бњлар эдим.
It is necessary that he (should) do this work. – У бу ишни љилиши шарт.
He would do (have done) it. – У буни љилган бњлар эди.
Модал феъл сифатида should бирлик ва књплик сондаги барча шахслар билан ишлатилади. Шарт феъли орљали таржима љилинади.
I (he) should do it.- Мен (у) буни љилишим керак.
I (he) should have done it. - Мен (у) буни љилган бњлишим керак эди.

Would ќам бирлик ва књплик сондаги барча шахслар билан ишлатилади, бинобарин; а) жонли отлар билан ишни бажаришга тайёргарлик, љатъийлик, ќохиш борлигини књрсатади ва ќохламољ феъли билан таржима љилинади.
I (he) would do it. – Мен (у) буни жуда љилишни ќохладим.
б) Жонсиз отлар билан одат тусига кирган ќаракатни бажаришни књрсатади. (У шу књринишда књпинча техник материалларда ишлатилади. Одатда сњзи орљали таржима љилинади.
Paper would burn. – Љођоз одатда ёнади.
Water would freeze at Oo C. – Сув одатда Оо С да музлайди.

Would феъли њтган замонда такрорланадиган иш-ќаракатни ифодалаш учун ишлатилади ва одатда сњзи билан таржима љилинади. (Would феълига “used to”бирикмаси мос келади).
Last year we would go to the theatre. – Њтган йили одатда биз театрга борардик.
15 – жадвал
Феълларнинг љњлланилиши
Should
Would
1 Замонлар мослашувида (Future in the Past)
I said I should do it. – Мен буни љилишимни айтдим.
He said he would do it. - У буни љилишини айтди.

2
Шарт феълида
I should do (have done) it. – Мен буни љилган бњлар эдим. He would do (have done) it.- У буни љилган бњлар эди.
3 Модал феъллар сифатида
I should do it - Мен буни љилишим керак. He should have done it. - У буни љилган бњлиши керак эди.
a) I would do it - Мен буни жуда љилишни ќохлардим.
____ б) Paper would burn – Љођоз одатда ёнади.
4 ____ Last year we would go to the theatre. – Њтган йили биз одатда театрга борардик.

От ва феълларнинг њринбосарлари
Инглиз тилида аввалги таъкидланган от ёки феълни љайта такрорламаслик учун њринбосар сњзлар ишлатилади. (20-жадвал) Отларнинг њринбосарлари бњлиб бирлик сонда one олмоши ва књплик сонда ones, бирлик сонда that (of), књплик сонда those (of) олмошлари ишлатилади. Улар љайси сњзни њрнини босаётган бњлса, њша сњз ёрдамида таржима љилинади, ёки умуман таржима љилинмайди.
The result of the experiment is much better than that of the previous one.
Бу тажрибанинг натижаси олдингисига љараганда анча яхширољ.
The results of the experiments are much better than those of the previous ones.
Бу тажрибаларнинг натижалари аввалгилариникига љараганда анча яхширољдир.
Феълларнинг њринбосарлари бњлиб to do (did) феъли ишлатилади. Бу ќам нимани њрнини босаётган бњлса, њша сњз билан таржима љилинади ёки умуман таржима љилинмаслиги мумкин.
Do (did) you work? – Yes, I do (did). – Сиз ишлайсизми? – Ќа, мен ишлайман
He works as well as his friend does. – У худди дњсти каби яхши ишлайди.
20 – жадвал
От ва феълларнинг њринбосарлари
Отларнинг њринбосарлари
one (-s)
that (of)
those (of) От бњлиб таржима љилинади The result of the experiment is much better than that of the previous one.
The results of the experiments are much better than those of the previous ones.
Феълларнинг њринбосарлари
to do (did) Феъл билан таржима љилинади Do (did) you work? – Yes, I do (did).
He works (worked) as well as his friend does (did.)
От ва кишилик олмошларининг келишиклари
(Cases of Nouns and personal Pronouns)
Инглиз тилида отлар фаљат 2 та келишикка эга: умумий (Common Case) ва эгалик (Possessive Case), яъни улар љњшни сњзлар билан алољада бњлиш учун ќеч љандай шаклга эга эмаслар. (4-жадвал). Бу алоља бошља усуллар билан, яъни сњз тартиби ва олд књмакчилар ёрдамида амалга оширилади. Бош келишикларнинг белгиси љњшимчанинг йњљлигидир.
The hunter watched a fox. – Овчи тулкини пойлайди.
The flowers of the girl were wonderful. – Љизнинг гуллари ажойиб эди.
Abror showed the boy his bicycle. – Аброр болага велосипедини књрсатди.
Gulnoza showed her parfum to the boy. – Гулноза болага атирини књрсатди.
We have seen the tiger. – Биз йњлбарсни књрдик.
The article is written by journalist. – Маљола журналист томонидан ёзилган.
Tourists spoke about the sightseeing. – Саёќатчилар диљљатга сазовор жойлар ќаљида гапирдилар.
Эгалик (љаратљич) келишигининг белгиси – ’s љњшимчасидир.у бирликдаги отлар учун - ’s, књпликдаги отлар учун эса фаљат – ’ белгиси шаклида берилади. Њзбек тилида у љаратљич келишигига тњђри келади.
the boy’s book – боланинг китоби
the boys’ books – болаларнинг китоблари
Тhe girl’s dress was expensive – Љизнинг куйлаги љиммат эди.
Эгалик келишигидаги от отга аниљловчи сифатида љњлланилади ва доимо отдан олдин келади.
Эгалик келишиги љњлланилишда бир мунча чегараланган, нима учун деганда эгалик келишиги шаклида фаљат одамлар ва ќайвонлар – шакли отларни ифодаловчи от ва баъзи бир бошља отлар ишлатилиши мумкин.
the boy’s book – боланинг китоби
the dog’s tail – итнинг думи
the sun’s rays – љуёшнинг нури
the ship’s crew – кеманинг экипажи
a month’s holiday – бир ойлик таътил
Кишилик олмошлари яна 2 та келишик, лекин бошља келишикка эга: бош (Nominative Case) ва объект (Objective Case) келишиги. Бош келишик њзбек тилидаги бош келишикка тњђри келади.
Mastura cuts a bread. – Мастура нонни кесади.
Объект келишиги њзбек тилидаги љолган барча келишикларга мос тушади. (фаљат љаратљич келишиги бундан мустасно).
Izlam showed Ikrom his car. – Ислом Икромга машинасини књрсатди.
Izlam showed his car to Ikrom. – Ислом Икромга њзининг машинасини књрсатди.
We have seen Gulnora. – Биз Гулнорани књрдик.
The novel is written by Chulpon. – Роман Чњлпон томонидан ёзилган.
Veterans speak about the war. – Уруш иштирокчилари уруш ќаљида гаплашадилар.
4 – жадвал
От ва кишилик олмошлариниг келишиклари
Отлар (Nouns) Умумий (Common) Бош келишик
Љаратљич
Тушум
Жњналиш
Њрин-пайт

Чиљиш
The boy reads a book. – Бола китоб њљийди.
The book of the boy was open. – Боланинг китоби очиљ эди.
We have seen the boy. – Биз болани књрдик.
She showed the boy her pen. – У болага њзининг ручкачини књрсатди.
She showed her pen to the boy. – У њзининг ручкасини болага књосатди.
They speak about the boy. – Улар бола ќаљида гапиряптилар.
The letter is written by the boy. – Хат бола томонидан ёзилган.
The boy’s book was open. – Боланинг китоби очиљ эди.
Эгалик (Possessive) Љаратљич Кишилик олмошлари
(Personal Pronouns) Бош (Nominative) Бош He reads a book. – У китоб њљийди.
We have seen him. – Биз уни књрдик.
She showed him her pen. – У унга ручкасини књрсатди.
She showed her pen to him. – У ручкасини унга књрсатди.
They speak about him.- Улар у ќаљда гапирадилар.
The letter is written by him. – Хат унинг томони-дан ёзилган.
Объект (Objective) Тушум
Жњналиш
Њрин-пайт
Чиљиш Модал феъллар (Modal Verbs)

Асосий модал феъллар can (could), may (might), must (12-жадвал) дир. Улар иш-ҳаракатни ифодаламайдилар, балки уларга ўзларининг муносабатларини, яъни мумкинлик, имкон борлиги ва иш-ҳаракатни бажариш мажбурийлигини билдирадилар. Иш-ҳаракат асосий феълнинг ноаниқ шакли ёрдамида ифодаланади, фақат “to” юкламаси тушиб қолади.
Модал феълларни етишмовчи феъллар ҳам деб аташади (Defective) ва улар қуйидаги хусусиятларга эгадирлар:
Уларда феълнинг ноаниқ шакллари (сифатдош, герундий ва инфинитив) йўқ.
Can (could), may (might), феъллари ҳозирги ва ўтган замон шаклларига эга, must феъли эса фақат ҳозирги замон шаклига эга. Ўтган ва келаси замонлар эса ўринбосарлар (эквивалентлар) орқали ифодаланади.
can – to be able (to)
may – 1) to be allowed (to); 2) to be permitted (to)
must – 1) to be (to); 2) to have (to)
Шахс ва сон бўйича ўзгармайди. (3-шахсда – s қўшимчаси йўқ).
Сўроқ ва инкор шаклларни улар ёрдамчи феълсиз ясайди.
Модал феъл can (could) (қила олмоқ) қуйидагиларни ифодалайди:
Имконият борлиги
Khusan can dig soil. – Ҳусан ерни чопа олади.
Дарак гапда Perfect Infinitive (Тугалланган ҳозирги замон) даги тахминни билдиради ва балки сўзи орқали таржима қилинади. Perfect Infinitive доимо ўтган замон феъли билан таржима қилинади.
Murod can have repaired the car. – Мурод балки машинани тузатиб қўйгандир.
Shokhida can have cooked beafsteak. – Шоҳида балки бифстексни пишириб қўйгандир.
Сўроқ ва инкор гапларда Infinitive ёки Perfect Infinitive (ноаниқ ҳозирги замон ва тугалланган ҳозирги замон) билан бирга келганда гумонсирашликни билдиради ва наҳотки, бўлиши мумкин эмас сўзлари орқали таржима қилинади.
Can Ikrom hire (have hired) the taxi? – Наҳотки Икром таксини ижарага ола олади (олди?)
Guzal can’t break (have broken) the plate. – Гўзал тарелкани синдириши (синдирган бўлиши) мумкин эмас.

Модал феъл “can” нинг ўринбосари – to be able (to) (имкониятга эга бўлмоқ) дир.
Nodir will be able to make an injection. – Нодир укол қила олади.

May (might) – мумкин, рухсат модал феъли қуйидагиларни ифодалайди:
Сњрољ гапларда илтимосни, дарак гапларда эса рухсатни билдиради.
May I come in? - Кирсам майлими?
May Sobirkhon eat grapes? - Собирхон узум еса майлими?
You may take these documents. - Сиз бу хужжатларни олишингиз мумкин.
Infinitive ёки Perfect Infinitive (Ќозирги замон ва тугалланган замон) да тахмин, имкон борлигини билдиради ва балки сњзи ёрдамида таржима љилинади.
Manzura may compose (have comoposed) that music. - Балки Манзура њша мусиљани ярата (яратган) олар.
“May” нинг њринбосари бњлиб – to be allowed (to) ва to be permitted (to) - рухсатни билдирадиган феъллардир.
He is permitted to paint his portrait. – У унинг портретини чизиши мумкин
Gavkhar is allowed to go to the party. – Гавќар туђилган кунга бориши мумкин.
“Must” (шарт) модал феъли љуйидагиларни ифодалайди:
1. Мажбурийлик, шартни билдиради.
Nozima must drink milk twice a day. - Нозима кунига икки маќал сут ичиши керак.
2. Infinitive ва Perfect infinitive да тахминии билдиради ва љилиши керак деб таржима љилинади.
Mastona must go (have gone) to the wedding party. – Мастона никоќ тњйига бориши (борган бњлиши) керак.

«Must» модал феълининг њринбосари сифатида to have (to) ва to be (to) ишлатилади.
Sojira has to buy a new TV set - Сожира янги телевизор сотиб олиши керак.
Latofat is to clean the sitting room. – Латофат меќмонхонани тозалаши шарт.

Модал феъллар сифатида љуйидаги феъллар ќам ишлатилади:
shall (should) - шарт, will (would) - ќохламољ, need - керак, ought to - керак эди, to be obliged (to) - мажбур бњлмољ.

12 – жадвал
Модаль феллар
Can
May + Infinitive (Perfect Infinitive)
Must
CAN
Could имкон борлиги
балки (Perf. Inf. билан дарак гапларда)
наќотки (сњрољ гапларда) бњлиши мумкин эмас (инкор гапларда) She can do it. - У уни љила олади.
She can have done it. - У уни љила олган эди.
Can she do (have done) it? - У уни љила оладими?
She can’t do (have done) it. - У уни љила олмайди.

To be able (to)
Иш ќолатида бњлмољ She will be to do it. - У уни љила олади.
MAY
Might 1. мумкин (илтимос сњрољ гапларда)
2. балки (рухсат дарак гапларда) May I come in? - Кирсам мумкинми?
You may take the book. - Сиз китобни олишингиз мумкин.
She may do (have done) it. - У балки уни љилгандир.
To be allowed (to)
To be permitted (to)
Рухсатга эга бњлмољ He was permitted to go there. - У у ерга боришга рухсати бор эди.
MUST 1. шарт
2. љилиши шарт She must do it. – У уни љилиши шарт.
She must do (have done) it. – У уни љилган бњлиши керак эди.
To have (to)
To be (to)
Имкониятга љараб мажбурийлик ва режага биноан мажбурийлик She has to do it. – У уни љилиши керак.
She is to do it. – У уни љилиши лозим.

Shall (should) - шарт, ought (to) - љилиши керак,
Will (would) - ќохламољ, to be obliged (to) - љилишга мажбур.
Need - даркор,
Аниљловчи эргаш гапларда whom, which, that
(ким, кимни, љайсики) бођловчилари
Нисбий олмошлар (Relative Pronouns) who (ким), whom (кимни), which (љайси), that (љайсики) бођловчи сњзлардир. Уларнинг бошља бођловчилардан фарљи шундаки, улар нафаљат эргаш гапларни бош гапга бођлайди, балки эргаш гапларнинг аъзоси бњлиб ќам келади. (10-жадвал).
Who олмоши одамларга ёки љисман ќайвонларга муносабатни билдиришда љњлланилади, that эса иккаласига баробар ишлатилади.
Who (m), which, that олмошлари аниљловчи гапларда эга бњлиб келмаса тушиб љолиши мумкин.
The man who (that) is sitting there is my friend. – Ана у ерда њтирган одам, менинг дњстимдир.
The man (whom, that) you see there, is my uncle. – Ана у ерда књраётган одам, менинг тођамдир.
The cherry (which, that) you need, is in the basket. – Сиз ќохлаётган гилос, челакдадир.
а) Whom, which олмошлари предлоглар билан бирга љњлланилиши мумкин. That олмоши эса предлоглар билан ишлатилмайди.
There is the man about whom we have spoken. – Биз гапираётган одам мана шу ерда.
This is the house in which I live. – Биз яшайдиган уй мана шудир.
б) Предлог эргаш гапнинг феъл-кесимидан кейин туради. Бу ќолатда whom ва which олмошлари билан бирга that олмоши ќам ишлатилиши мумкин.
There is the man whom (that) we have spoken about. - Мана, биз гапираётган одам.
There is the house which (that) I live in. - Мана, мен яшайдиган уй.

в) Whom, which ва that олмошлари эргаш гапларнинг эгаси бњлиб хизмат љилмаса тушиб љолиши мумкин. Мана шу аниљловчи эргаш гапларнинг (а, б, в) барча вариантлари бир хил таржима љилинади.

10 – жадвал
Аниљловчи эргаш гапларда
who(m) ким (кимни), which љайси ва that љайси
бођловчилари
1. who(m) эргаш гапнинг
(жонли отлар эгаси (тушиб
130619548260005029204127500 учун) љолмайди)
130302043815005029204381500 that
which эргаш гапнинг
(жонсиз отлар эгасимас (тушиб
учун) љолади)
The man (who / that) is sitting there is my friend.
Ана у ерда њтирган киши, менинг дњстимдир.
The man (whom / that) you see there is my friend.
Ана у ерда књраётган киши, менинг дњстимдир.
The book (which / that) you need is on the shelf.
Сизга керакли бњлган китоб токчададир.
2. 50292011303000whom
5029207112000 that
which
(предлог билан)
9601204699000 about whom we have spoken.
Биз гапирган одам мана шу.
9601201104900096012011049000Here is the man whom (that) we have spoken about
Мана биз гапирган одам.
we have spoken about.
Мана биз гапирган одам.

10775953492500 in which I live.
Мана мен яшаган уй.
1077595990600010775959715500This is the house which (that) I live in.
Мана мен яшаган уй.
I live in.
Мана мен яшаган уй.
Ќол эргаш гапларда иборалар
Инглиз тилида ќол эргаш гапларга тенг келадиган сњзлар гуруќи мавжуд. (11-жадвал). Улар бођловчилардан (when - љачон; while - љачонки шу ќолатда; where - љаерда; though - љарамасдан; if, unless - пайтда; once ва бошљалар) ва сифатдошдан (Сифатдош I ва Сифатдош II), ёки сифатдан (Adjective), ёки отдан (Noun) ташкил топгандир.
While (he was) reading he made notes. - Њљиётиб, у белгилар љњйиб борарди.
Ice melts if (it is) heated. – Љачонки илитилганда муз эрийди.
Though (he was) very young, he was a good reporter. – У жуда ёш бњлишига љарамай, яхши журналист эди.
The pendulum shows the direction of gravitation when (it is) at rest. – Маятник тинч ќолатда турганда куч ођирлигининг йњналишини књрсатади.
Ќар бир гапда иборада кишилик олмоши ва to be феълидан ифодаланган эга тушиб љолди. Бу гаплар љуйидагича таржима љилинади:
Хол эргаш гап бњлиб:
Though very young, he was a good dancer. - Ёш бњлишига љарамасдан, у яхши њйинчи (раљљоса) эди.
Равишдош билан:
While reading he made notes. - Њљиётиб, у белгилар љњйиб борарди.
Феъллашган отлар –да– предлоги ёрдамида ва бошљалар.
Ice melts if heated. - Иситилганда муз эрийди.
11 – жадвал

Ќол эргаш гаплардаги иборалар
ва улардаги бођланиш
153162032385006172203238500When Participle I
While
Where Participle II
Though +
If Adjective
Unless
Once Noun
While (he was) reading he made notes.
Њљиётиб, у белгилар љњйиб борди.
Ice melts if (it is) heated.
Иситилганда муз эрийди.
Though (he was) very young, he was a good worker.
Ёш бњлишига љарамай, у яхши ишчи эди.
The pendulum shows the direction of gravitation when (it is) at rest. – Тинч ќолатда, маятник (тебрангич) тортишиш йњналишини књрсатади.
Феълнинг шахссиз шакллари (Verbals)
Феълнинг шакллари: инфинитив – феълнинг ноаниљ шакли (The Infinitive), герундий (The Gerund), сифатдош (The Participle I,II) љуйидаги ќусусиятларга эга (16-жадвал):
Иккита гап бњлагининг (сифатдош – сифат ва феълнинг, герундий – от ва феълнинг, инфинитив эса феъл ва отнинг) белгиларини њзида жамлайди.
Иш-ќаракатни шахссиз, сонсиз, замонсиз ва майлсиз ифода этади, ва шунинг учун ќам гапда кесим бњла олмайди, фаљатгина кесимнинг бир муќимрољ љисми бњлиб келиши мумкин.
Нисбатан (Аниљ, Мажќул) шаклга ва замонларга (Indefinite, Continuous, Perfect, Perfect Continuous) эга. Бунда “Indefinite” да иш-ќаракат кесимга нисбатан содир бњлишини, “Continuous” да иш-ќаракатни давомийлигини, бирор-бир аниљ пайт ичида содир бњлаётганини, “Perfect” да иш-ќаракат ќозирги ёки њтган замонга нисбатан тугалланиши, аммо унинг натижаси књрсатилаётган замон билан бевосита бођлиљ бњлиши ва “Perfect Continuous” да иш-ќаракат анча ваљтдан бери давом этаётганини билдиради. (Бунда сифатдош I билан герундий иккаласининг шакли бир-бирига мос тушади).
Гапда турли хил вазифаларда келиши мумкин: эга, кесим бир бњлаги, тњлдирувчи, аниљловчи ва ќол вазифаларида.
Њзига тобе сњзлар билан бирикиб, иборалар сифатида ишлатилиши мумкин.
Љњлланилиши. Сифатдош гапда 3 та вазифада: кесим љисми, аниљловчи ва ќол љњлланилади.
Герундий ва инфинитив эса 5 та вазифада: эга, кесим бњлаги, тњлдирувчи, аниљловчи ва ќол бњлиб келганда герундийдан олдин доимо предлог келади.

Таржимаси. Сифатдош гапда вазифасига књра таржима љилинади: аниљловчи вазифасида – сифатдош, ќол вазифасида – равишдош бњлиб келади.
Герундий ва инфинитив ќам вазифаларга љараб таржима љилинади: от, феъл, равишдош ва баъзан сифат бњлиб келади. Феълнинг барча шахссиз шакллари ибораларда шахсий таржима љилинади.

Иборалар. Барча шахссиз шакллар мураккаб ибора љурилмаларни ташкил этади. Улар от ёки олмошдан ва феълнинг шахссиз шаклларидан бири ёрдамида тузилади. Улар содда ёки эргаш гап тарзида таржима љилинади.
Феълнинг шахссиз шаклларининг умумий
ж а д в а л и
Сифатдош
Герундий Инфинитив

I – ing II – ed
– ing to…
Сифатдош I
Актив Мажќул Актив Мажќул Актив Мажќул
Indefinite asking being asked asking being to ask to be asked
Continuous -- -- -- -- to be asking --
Perfect having asked having been asked having asked having been asked to have asked to have been asked
Past. Cont. -- -- -- -- to have been asked --
Сифатдош II
asked Љњлланиш йњллари
Љњлланилиши
1. ---- Эга Эга
2. Кесим љисми Кесим бњлаги Кесим љисми
3. ---- Тњлдирувчи Тњлдирувчи
4. Аниљловчи (Предлог) аниљловчи Аниљловчи
5. Ќол (Предлог) ќол Ќол
Таржима йњллари
Таржима
1. (Аниљловчи) – сифатдош От Инфинитив
2. (Ќол) – равишдош Инфинитив От
3. Феълнинг шахсли шакли (ибора) Равишдош Равишдош
4. Сифат Сифат
5. Феълнинг шахсли шакли (ибора) Феълнинг шахсли шакли (ибора)
Кучайтирувчи иборалар (Emphatic Constructions)
(қурилмалар)
Кучайтирувчи қурилмалар (ёки иборалар) гапнинг бирор бир бўлагини бўрттириб кучайтириш учун хизмат қилади. Бунда гап бўлагининг маъносига алоҳида ахамият берилади. (21-жадвал).
1. а) Кучайтирувчи қурилма It is (was)... that (which, who, whom) кесимдан ташқари хохлаган гап бўлагини кучайтириб кўрсата олади. Таржима қилаётганда «айнан», «худди» ва бошқа сўзлар билан ифодаланади.
It is the story that (which) I want to tell you. – Айнан шу ҳикояни мен сизга айтишни хохлаяпман.
It was 9th of May that we celebrated the Remembrance Day of my Father. - Худди ўша 9 май куни биз дадамларнинг Хотира кунларини нишонладик.
It was 2001 of new century that I had published my new book to honour of my father. - Айнан янги асрнинг 2001 йили, мен дадам хурматларига атаб ёзган китобимни чоп эттирдим.
It was Ilyos Zokhidov who asked me to write a text-book in English. – Айнан Зохидов Илёс, мендан инглиз тилида дарслик ёзишни илтимос қилди.
It is an apple that he wanted to pass his sister. – Худди шу олмани у синглисига узатмоқчи эди.

б) It was not untill (till) ... that кучайтирувчи қурилмаси (ёки ибора) пайт холини таъкидлаш учун ишлатилади. У «қачонки», «фақатгина», «ўшандагина» деб таржима қилинади.
It was not untill the 1945 that The Great Patriotic War won victory. - Фақатгина 1945 йилга келиб Улуғ Ватан Уруши ғалаба қозонди.
2. Кесим бўрттириш учун ёрдамчи феъл “to do (did)” хизмат қилади. У асосий феълнинг инфинитиви билан “to” юкламасиз ишлатилади. У «хақиқатда», «аслини олганда» деб таржима қилинади.
He does (did) speak English perfectly. – У хақиқатда ҳам инглизчани яхши билади.
He did divorce with his wife 4 months ago. – Аслини олганда ҳам, у 4ой аввал рафиқаси билан ажрашди.
Police did catch the thief yesterday. – Миршаблар хақиқатдан кеча ўғрини тутиб олишди.
21 – жадвал
Кучайтирувчи иборалар
It is (was) ... that
(which)

(who)
(whom) айнан, худди ўзи ва бошқалар It is the data that / which are reliable.
Айнан шу сонлар ишонарлидир.
It was I who / that met him in the street yesterday.
Айнан уни кеча мен кўчада учратдим.
It was he whom / that I met him in the street yesterday.
Худди уни мен кеча кўчада учратдим.
It was in the street that I met him yesterday.
Худди шу кўчада мен уни кеча учратдим.
It was yesterday that I met him in the street.
Айнан кеча мен уни кўчада учратдим.
It was not untill
(till) ... that фақатгина, фақат ундан сўнг, фақат ўшандагина
It was not untill the 1950’s that the theory was developed.
Фақатгина 1950 йилга келиб бу ғоя ривожланди.

To do (did) + Inf. хақиқатда, асл ҳолича ва бошқалар
He does (did) speak English perfectly.
У хақиқатда ҳам инглизчани жуда яхши билади.

Књчирма гапни њзлаштирма гапга айлантириш љоидалари
(Rules for changing from direct into indirect speech)
Књчирма гап (Direct Speech) бу бировнинг гапини ќеч љандай њзгаришсиз бериладиган гапдир. (8-жадвал). Инглиз тилида улар вергуль билан ажратилади ва љњштирнољља олинади. Гапнинг ё бошида ё охирида келади.
He said to me, “I shall do it tomorrow” - У менга деди: «Мен уни эртага љиламан»
Њзлаштирма гап (Indirect Speech) – бу эргаш гап орљали њзлаштирилиб бериладиган гапдир, у ё бођловчи ёки бођловчисиз ќам берилиш мумкин. Бундай гапларда вергуль ќам љњйилмайди, љњштирнољља олинмайди.
He told me (that) he would do it the next day. - У менга буни кейинги кунда љилишини айтди.
Агар књчирма гап дарак гап бњлса, њзлаштирма гапга айлантирилаётганда љуйидаги њзгаришлар содир булиши керак:
1. To say to (me) феъли књчирма гапда to tell (me) феъли билан алмашади.
2. Вергуль ва љњштирнољлар тушиб љолади. Књчирма гап that бођловчиси билан берилаётганда тушиб љолиб, тњлдирувчи эргаш гап холида пайдо бњлади.
3. Агар бош гапнинг феъли њтган замонда келса, бу ќолда эргаш шапдаги феъл ќам њтган замонларнинг бирида келиши керак. Бу замонлар мослашуви љоидасига тњђри келади.
4. Маъно жихати буйича келишик ва эгалик олмошлари алмашишлари мумкин.
5. Књрсатиш олмошлари this (these) одатда that (those), now - пайт равиши then (њшанда), today (бугун), that day (њша куни) га, yesterday (кеча), the day before (арафасида, њтган куни) га, tomorrow (эртага), the next day(келгуси куни) га, ago (бундан аввал), before (олдин) га, њрин холи here (бу ерда), there (у ерда) га алмашиши шарт.

He said, “I shall do it” - У деди: «Мен буни љиламан».
He said (that) he would do it. - У буни љилишлигини айтди.
He said to me, “I shall do it tomorrow” - У менга деди: «Мен буни эртага љиламан».
He told me (that) he would do it the next day. - У менга буни кейинги куни љилишлигини айтди.
Сњрољ гапларни њзлаштирма гапга айлантираётганда љуйидаги њзгаришлар содир бњлади:
Сњрољ белгиси ва љњштирнољлар тушиб љолади. Сњрољ гап тњлдирувчи эргаш гапга айланади (њзлаштарма саволга њтади). Бунда тњђри сњз тартиби бњйича гап кесимдан олдин эга келади.
Умумий савол if ёки whether бођловчилар ёрдамида берилади.
Махсус савол гап сњрољ сњз ёрдамида берилади. Бунда сњрољ сњз бођловчи вазифасида, бош гапни эргаш гапга бођлайди.
Љолган њзгартиришлар дарак гапларда љандай бњлса, шундай бњлади: замонлар њзгаради, кишилик, књрсатиш ва эгалик олмошлари, пайт ва њрин равишлари њзгаради.

She asked me, “Have you written tha paper?” - У мендан сњради: «Сиз маљолани ёздингизми?» She asked me if (whether) I had written the paper. - У мендан маљола ёзганлигимни сњради.
He asked me, “Where do you live?” - У мендан сњради: «Сиз љаерда яшайсиз?» He asked me where I lived. - У мендан љаерда яшашлигимни сњради.
Буйруљ майлини њзлаштирма гапга айлантираётганда љуйидаги њзгаришлар содир бњлади:
to say феъли (айтмољ) to ask (сњрамољ) феълига њзгаради, агар књчирма гап илтимосни билдирса.
Агар књчирма гап буйруљни билдирса to say (айтмољ) феъли to tell (айтмољ, буюрмољ) га ёки to order (буюрмољ) ља њзгаради.
Буйруљ майли њзлаштирма гапда инфинитивга њзгаради. Буйруљ майлининг инкор шакли not юкламали инфинитивга алмашади.
Маъносига љараб кишилик, књрсатиш ва эгалик олмошлари, ќамда пайт ва њрин равишлари ќам њзгариши керак.

She said to him, “Come at 3 o’clock” - У унга деди: «Соат 3да кел.»She asked him to come at 3 o’clock. - У ундан соат 3да келишлигини илтимос љилди.
He said to me, “Don’t go there!” - У менга деди: «У ерга борма!»He told me not to go there. - У менга у ерга бормаслигимни айтди.

8 – жадвал
Књчирма гапни њзлаштирма гапга
айлантириш усуллари
Књчирма гап Њзлаштирма гап
He said to me ,”I shall do it tomorrow. ”
У менга деди: «Мен уни эртага љиламан»
He told me (that) he would do it the next day.
У менга уни кейинги куни љилишини айтди.
She asked me, “Have you written the paper? ”У мендан сњради: «Сиз маљолани ёзиб бњлдингизми?»
She asked me if (whether)I had written the paper.
У мендан маљола ёзганлигимни сњради.
He asked me,”Where do you live?”
У мендан сњради: «Сиз љаерда яшайсиз?»
He asked me where I lived.
У мендан љаерда яшашлигимни сњради.
She said to him, “Come at 3o’clock!”
У унга деди: «Соат 3да кел!» She asked him to come at 3 o’clock
У ундан соат 3да келишлигини илтимос љиди.

He said to me, “Don’t go there!”
У менга деди: «У ерга борма!»
He told me not go there.
У менга у ерга бормаслигимни айтди.
this (those) – that (those) tomorrow – the next day
now – then ago – before
today – that day here – there
yesterday – that day before
Актив ва мажќул нисбатлардаги замонлар
(Tenses in the Active and Passive Voice)
Феълнинг аниљлик майли (The Indicative Mood)
Indefinite Tenses (Ноаниљ замонлар) лар Актив нисбатда (1-жадвал).
Тузилиши: Хозирги ноаниљ замондаги асосий феъл (to ask) нинг ноаниљ шакли 3-шахс, бирликдан ташљари барча шахслардаги инфинитив шаклининг to юкламасиз шаклига мос келади.
Сњрољ ва инкор шакллари ёрдамчи феъл to do ёрдамида ясалади. 3-шахс, бирликда does шаклига ва асосий феълнинг to юкламаси шаклига эга.
I ask. - Мен сњрайман
Do I ask? - Мен сњрайманми?
I (don’t) do not ask. - Мен сњрамайман.
He asks. - У сњрайди.
Does he ask? - У сњрайдими?
He (doesn’t) does not ask. - У сњрамайди.
Past Infinitive (Њтган ноаниљ замон) (Тњђри феълларнинг иккинчи асосий шакли) ноаниљ шаклдаги феълга - ed љњшимчасини љњшиш билан ясалади. Нотњђри феълларнинг њтган замон шакли феълларнинг њзагини њзгариши билан ясалади.
Масалан: see – saw; think – thought; meet – met.

Сњрољ ва инкор гаплар ёрдамчи феъл did ёрдамида ясалади.
I asked – Did I ask? – I did not ask.
He went – Did he go? – He did not go.
We brought – Did he bring? – They did not bring.
They sold – Did they sell? – They did not sell.
Келаси замон (Future Indefinite) ёрдамчи феъл shall (1-шахс, бирлик ва књпликда), will (љолган барча шахс ва сонларда) ва асосий феълнинг to юкламасисиз ноаниљ шакли ёрдамида ясалади.

I shall explain.- Shall I explain? – I shall not(shan’t) explain.
Nozima will sing. – Will Nozima sing? – Nozima will not sing.

Indefinite (Ноаниљ) замон гуруќлари одатий, доимий ва кунда такрорланиб (ќозирги, њтган ва келаси замонларда) иш-ќаракатни билдиради. Улар тез-тез равишлар usually (доимо), every day (ќар куни), often (тез-тез), seldom (ваљти-ваљти билан), sometimes (баъзан) ва бошљалар билан ишлатилади. Ундан ташљари, Њтган ноаниљ замон (Past Ind.) равишлар yesterday (кеча), last week (њтган ќафтада), last month, year (њтган ойда, йилда), 5 days ago (беш кун аввал) ва бошљалар билан ишлатилади. Future Ind. (Келаси ноаниљ замон) эса tomorrow (эртага), next week,mounth, year (кейинги ќафта, ой, йил) ва бошљалар билан ишлатилади.
Indifinite Замонлар мажќул нисбатда to be асосий феълнинг Сифатдош II шакли бњйича тузилади.
to be asked – is (was,were) asked
to be written – is (was, were) written
to be bought – is, are, was, were, shall be bought
Continuous Tenses (Давомли Замонлар)
гуруќи Аниљ нисбатда
Ясалиши: to be + асосий феълнинг Сифатдош I шакли.
to be asking
Давомли ( Continuous) замонлар ёрдамчи феъл to be (керакли замондаги шакллари) ва асосий феълнинг Сифатдош I шакли ёрдамида ясалади.
Present Continuous.
30861005778500297180057785001600200577850014859005778500I am digging Am I digging? I am not digging.
He is running Is he running? He is not running.
We are cutting Are we cutting? We are not cutting.

Past Continuous
37719002413000365760024130001943100241300018288002413000She was planting Was she planting? She was not planting.
They were drinking Were they drinking? They were not drinking.

Future Continuous
40005006350003886200635000194310012065000205740012065000I shall be sighning Shall I be sighning? I shall not be sighning.
You will be learning Will you be learning? You will not be learning.
Continuous замонлар бирор-бир аниљ пайтда иш-ќаракатнинг давом этаётганини ифодалайди. Масалан хозирги замонда айнан соат 2да мен коктейль тайёрлаяпман. Now I am preparing cocktail for dinner.
Равишлар now, at 4, 2, 3 o’clock, from 6 o’clock til 9 o’clock ва бошљалар бу замонлар учун књрсаткич бњлиб хизмат љилади. Улар њзбек тилига феълнинг тугалланмаган шакли ёрдамида таржима љилинади.
I am swimming now. - Мен хозир чњмилаяпман.
Botir is paying the fare. - Ботир йњл ќаљини тњлаяпти.
Students are writing final test. - Талабалар якуний иш ёзишяпти.
Бу замонлар њзбек тилига феълнинг тугалланмаган шакли ёрдамида таржима љилинади.
Yesterday at that time Mastona was knitting a dress.
- Кеча њша ваљтда Мастона књйлак тикаётган эди.
Continuous гуруќларнинг Мажќул нисбатдаги ясалиши:
to be being + асосий феълнинг Сифатдош I шакли.
to be being watered.
to be being produced.
to be being sent.

Future Continuous Passive – шакли мавжуд эмас.
Perfect Tenses (Тугалланган ќозирги, њтган, келаси замонлар)
Аниљ нисбатда
Ясалиши: to have + асосий феълнинг Сифатдош II шакли.
to have asked
Замонлар ёрдамчи феъл керакли замондаги шакллари ва асосий феълнинг Сифатдош шакли ёрдамида ясалади.
Present Perfect
I have spread. – Have I speard? – I have not speard.
Khusan has undertaken. – Has Khusan undertaken? – Khusan has not undertaken.
Past Perfect .Gulnora had hidden. – Had Gulnora hidden? – Gulnora hadn’t hidden.
Izlam had led. – Had Izlam led? – Izlam hadn’t led.

Future Perfect.
Ikrom will have rung. – Will Ikrom have rung? –Ikrom will not have rung.
We shall have lost. – Shall we have lost? – We shall not have lost.
Perfect замонлар ќозирги, њтган ва келаси замонларда аниљ бир ваљтгача тугалланган, бажарилган иш-ќаракатни билдиради. Равишлар замон књрсаткичлари сифатида ишлатиладилар: today, this week (month, year), already, just, ever, not yet ва бошљалар. – Present Perfect учун , Past ва Future Perfect лар учун – by 4 o’clock ва бошљалар ишлатилади.
I have shaken the apple-tree today.
Мен бугун олма дарахтини силкитдим.
She had shown the master piece of the 17th century by 4 o’clock.
У 17 асрнинг бебаќо дурдонасини соат 4 ларгача књрсатиб бњлди.
Sardor had sawed the tree when his uncle came.
Тођаси келганда, Сардор дарахтни арралаб бњлган эди.
Мажќул нисбатда Perfect замонларнинг ясалиши:
to have been + асосий феълнинг Сифатдош II шакли
to have been slept.
Perfect Continuous Tenses (Тугалланган ќозирги, њтган ва келаси замон давом) феълларининг Аниљ нисбатдаги љоидалари
Perfect Continuous замонлари ёрдамчи феъл to be нинг тугалланган ќозирги, њтган ва келаси замонларда шахслардаги керакли шакллари ва асосий феълнинг Сифатдош I шакли ёрдамида ясалади.
Present Perfect Continuous
I have been eating. – Have I been eating? – I have not been eating.
She has been consulting. – Has she been consulting? – She has not been consulting.
Past Perfect Continuous
Latofat had been picking. – Had Latofat been picking mushrooms? – Latofat had not been picking mushrooms.
Guzal had been playing. – Had Guzal been playing toys? – Guzal had not been playing toys.
Future Perfect Continuous
We shall have been improving. – Shall we have been improving? – We shall not have been improving.
They will have been freezing. – Will they have been freezing? – They will not have been freezing.
Continuous замонлари иш-ќаракатни аниљ бир ваљтда содир бњлаётганини, тугамаганлигини, давом этаётган жараённи билдиради. Бу ќаракатлар пайт равишлари билан ифода этилади: now (ќозир) ва бошљалар – Present Continuous учун, Past ва Fututre Continuous учун – at 4 o’clock, from 6 o’clock till 7 o’clock ва бошљалар њтган ва келаси замондаги ишларда љњлланилади. Улар њзбек тилига тугалланмаган феъллар ёрдамида таржима љилинади.
I am bidding now. - Мен ќозир ялиниб ёлворяпман.
Nodirkhon was drawing from 4 o’clock till 6 o’clock. - Нодирхон соат 4 дан 6 гача расм чизаётган эди.
Nozima was feeding chickens with her grandmother when Guzal came.
Нозима Гњзал келган пайтда бувиси билан бирга жњжаларни бољаётган эди

1-жадвал
Замонлар љњлланиши ќаљидаги жадваллар тњплами
(феълнинг аниљлик майли)
Active Voice to ask
Indefinite Continuous Perfect Perfect Continuous
to ask to be asking to have asked to have been asking
Present Past Future Present Past Future Present Past Future Present Past Future
asks asked shall
ask
will am
is asking
are was
asking
were shall
be asking
will has asked had asked shall
have asked
will has been asking had been asking shall
have been asking
will
Љњлланилиши
Одиий, доимий ва такрорла-нувчи иш-ќаракат Тугалланмаган, давом этаётган, жараёнли иш-ќаракат Айнан бир пайтга бођлиљ бњлган лекин тугалланган иш-ќаракат Њтган замонда бошланган иш-ќаракат, лекин давом этаётган иш-ќаракат
usually
every day
often
seldom
sometimes yesterday
last week
5 days ago tomorrow
next week now 1. at 4 o’clock, from 6 o’clock till 7 o’clock.
2. бошља ќаракат today
this week
already
ever, never, just
not yet 1. by 4 o’clock
2. бошља ќолат for
since
since when for for
Таржимаси
Passive Voice to be asked
Тугалланмаган феъл Тугалланган феъл Тугалланган феъл Тугалланмаган феъл
to be asked to be being asked to have been asked ----
am
is asked
are was
asked
were shall
be asked
will am
is being asked
are was
being asked
were ---
has been
asked had been asked shall
have been asked
will -----
Баъзи бир бошља грамматик љийинчиликлар
I. Љиёсий даражадаги сифат ва равишларнинг the(more ...), the (more) иборалари. Бу иборалар љиёсий даражада керакли бњлган сифат ва равишлар ёрдамида љанчалик … шунчалик деб таржима љилинади.
The more we study the more we know. – Љанчалик књп њљисак, шунчалик књп биламиз.
The quicker the better. – Љанчалик тез бњлса, шунча яхши.
II. To be + Infinitive феълининг икки вазифаси. To be феъли инфинитив билан бирга љуйидагича ишлатилади:
1. Мажбурийликни ифодаловчи модаль феъл сифатида. У керак, шарт, бажарилиши лозим деб таржима љилинади.
Sirojiddin is to ride a bicycle. - Сирожиддин велосипедни миниши керак.
We are to fight against drugs spreading. - Биз наркотик моддаларни ёйилишига љарши курашишимиз керак.
I am to sow carrot seed in the seedbed in 2 hours. - Мен 2 соатдан сњнг иссиљхонага сабзи уруђини сепишим керак.
Gulnora is to rise her qualification on medicine immediately. - Гулнора тезда медицинадан њзининг малакасини ошириши лозим.

To be + Infinitive Passive to see, to find ва бошљалар билан келганда њзбек тилига «мумкин» деб таржима љилинади.
The plant is brought from Savana is to be found everywhere. - Саваннадан келтирилган бу њсимликни ќар жойда учратиш мумкин.
The street is to be crossed here. - Књчани шу ерда кесиб њтиш мумкин.
The ice-cream is to be seen in every commercial shop. - Музљаймољни ќар бир тижорат дњконида књриш мумкин.
2. Бођловчи феъл «шундан иборатки» деб таржима љилинади.
His work is to enter the higher school.
Унинг иши олий њљув юртига киришдан иборат.
Her task is to go abroad in order to introduce the latest technic news on her speciality.
Унинг вазифаси чет элга бориб, њзининг мутахассислиги бњйича охирги техник янгиликлардан вољиф бњлишдан иборат.
III. To fail + Infinitive феъли.
To fail феъли инфинитив билан бирга do not инкор сњзига тенг келади.
Jalol failed to do it. (He did not do it.) - Жалол буни љила олмади.
Nodir failed to pass an entrance test. - Нодир кириш имтиќонидан йиљилди.
22 – жадвал
Баъзи бир бошља грамматик љийинчиликлар
Љиёсий даражадаги сифат ва равишли иборалар
the (more)
the (more)
љанчалик (књпрољ)
шунчалик (яхширољ)
(књпрољ) The more we study, the more we know.
Љанча књп њљисак, шунчалик яхширољ биламиз
The quicker the better.
Љанчалик тезрољ бњлса, шунча яхширољ бњлади
“to be + Infinitive” феълининг икки вазифаси
to be +Inf. 1. мажбур, керак
2. ташкил топади;
шундан иборатки;
иборат.
He is to do this task.
У бу вазифани бажариши керак.
His work is to make experiments.
Унинг иши тажриба њтказишдан иборат.
“to fail + Infinitive” феъли
to fail + Inf.
(бирор нарсани љила олмаслик) He failed to do it. - У буни љила олмади.
He didn't do it. - У буни љила олмади.
Эргаш гапларнинг турлари ва улар билан љњлланиладиган бођловчилар
Эрагшган љњшма гап (The Complex Sentence) бош гапдан (The Principal Clause) ва бир ёки бир нечта эргаш гап (The Subordinative Clauses) дан иборат. Эргаш гаплар бош гапни аниљлаб беради. (9-жадвал). Эргаш гаплар љњшма гапларда гапнинг турли булаклари вазифасини њтайди: эга, кесим, тњлдирувчи, аниљловчи, хол ва улар љуйидагиларга бњлинади:
1) Эга эргаш гап (Subject Clause); 2) кесим эргаш гап (Predicative Clauses); 3) тњлдирувчи эргаш гап (Object Clause); 4) аниљловчи эргаш гап (Attributive Clause); 5) ќол эргаш гап (Adverbial Clause).
Улар бош гапга бођловчилар (Conjunctions) ва бођловчи сњзлар (Conjunctive words – Conjunctive or Relative Pronouns or adverbs) бођловчи олмошлар ёки равишлар ёрдамида ќам ва уларсиз ќам (asyndetically) бођланиши мумкин.
Уларнинг таржимаси љуйидагича содир бњлади:
Эга эргаш гап (Subject Clauses) љњшма гапда эга вазифасини бажаради ва that, if, whether бођловчилари ва бођловчи сњзлар-олмошлар who, what, which (ким, нима, љайси) ёки бођловчи-равишлар when, where, how, why (љачон, љаерда, љандай љилиб, нимага) ёрдамида бођланади.
Who can do it is not known. – Ким љила олиши мумкинлиги ноаниљдир.
Кесим эргаш гап (Predicative Clauses) љњшма гапда кесимнинг таркибий љисми вазифаси бњлиб келади ва худди юљорида таъкидланган бођловчилар билан бођланади.
The question is if (whether) he will come. - У келармикин, гап шундан иборат.
Тњлдирувчи эргаш гап (Object Clauses) љњшма гапда тњлдирувчи тњђри ёки эгали тњлдирувчи вазифасида келади ва у ќам юљоридаги књрсатилган (эга эргаш гап) бођловчилар билан бођланади, бођловчи that књп ќолатда тушиб љолади.
He said (that) he had hired capital from investors. - У инвесторлардан маблађни кредитга олганлигини айтди.
They spoke of what was to be done. - Улар љилинадиган ишлар ќаљида гаплашишди.
Murod said (that) he had repaired two cars of the latest model in time. – Мурод иккита охирги моделдаги машинани њз ваљтида тузатиб берганини айтди.
Аниљловчи эргаш гап (Attibutive Clauses) љњшма гапда аниљловчи вазифасини њтайди ва бођловчи сњзлар нисбий олмошлар who(m), whose, which, that ва нисбий равишлар when, where, how, why ёрдамида бош гапга бођланади.
Here is the book (which, that) we have spoken about.- Мана биз гапирган китоб
This is a jounalist whose reporter had a good success. – Мана њша репортажи муваффаљиятга эришган журналист.
It is “Hamza” theatre which (where) the audience has shown brilliant plays with excellent actors of our culture. – Мана маданиятимизнинг энг илђор актёрлари иштирокида њйналган дурдона асарларни томоша љилган «Ќамза» театри.
Ќол эргаш гап (Adverbial Clauses) љњшма гапда турли хил вазифани бажаради: ваљт, жой, сабаб, маљсад, шарт эргаш гаплар ва љуйидаги бњлимларга бњлинади:
1. Пайт эргаш гап (Adverbial Clause of Time), љайсики бош гапга when, while, before, after, till (untill), as, as long as, as soon as, since каби бођловчилар билан бођланади.
Gavkhar will cook when she returns. – Љачонки Гавќар љайтса, у пиширади.
After passing entrance test Ikrom will leave his town for country. – Кириш имтихонини топширгандан сњнг, Икром љишлољља кетади.
2. Њрин-жой эргаш гап (Adverbial Clause of Place) where, wherever бођловчилари билан бош гапга бођланади.
The plant grows where the others couldn’t. - Бу њсимлик бошљалар њса олмайдиган жойда њсади.
3. Сабаб эргаш гап (Adverbial Clause of Cause) because, since, as, for бођловчилари билан бош гапга бирикади.
As it was snowing hard, we couldn’t go to Chimghan - Љаттиљ љор ёљљани учун биз Чимганга бора олмадик.
Because of interrupting, he was punished by his aunt. - Гапни бњлгани учун у аммаси томонидан жазоланди.
There was any negotiations on serious problems because of no presentation of representatives of companies. - Компаниялар вакилларининг иштироки бњлмагани учун у ерда ќеч љандай муќим масалалар ќаљида келишув њтказилмади.
4. Маљсад эргаш гап (Adverbial Clause of Purpose) that, in order that, so that бођловчилари билан бош гапга бирикади.
In order that to study abroad one must obtain much knowledge. - Чет элда њљиш учун, књп билим олиш керак.
5. Шарт эргаш гап (Adverbial Clause of Condition) if, unless, provided (that), providing (that), supposing, in case бођловчилари билан бош гапга бођланади.
If she agree with her mother she will buy new bag. - Агар у ойиси билан келишса, янги сумка сотиб олади.
In case of earning enough money he would buy a new house. - Етарлича маблађ тњплай олсагина, у янги уй сотиб олади.
If I have such kind of opportunity, I’ll prove my dissertation in time. - Агар менда шундай имконият бњлса, мен диссертацияни њз ваљтида ќимоя љиламан.
6. Кучайтирувчи эргаш гап (Adverbial Clause of Concession) though, although бођловчилари билан бош гапга бођланади.
Though Theodor Dreizer was old, he entered the Communist Party of America. - Љари (кекса) бњлишига љарамай, Теодор Драйзер Америка Компартиясига кирди.
Though Yangiyul is little town, there are many industrial centres of production there. - Янгийњл кичик шаќар бњлишига љарамай, унда маќсулот чиљарувчи саноат марказлари жуда књп жойлашган.
Though there was no chance, Mastura had found the way to win that terrible situation. - Ќеч љандай имконият љолмаганига љарамай, Мастура њша дахшатли ќолатни енгиб чиљишга йњл топди.

9 – жадвал
Эргаш гапларнинг турлари ва уларнинг
Бођловчилари
Эга эргаш гап
Бођловчилари: that, if, whether
Бођловчи-олмошлар: who, that, which
Бођловчи равишлар: when, where, how, why Who can do it is not known.
Кесим эргаш гап
The question is if (whether) he will come.
Тњлдирувчи эргаш гап
He said (that) he had done it.
Аниљловчи эргаш гап Нисбий олмошлар: who(m), whose, which, that
Нисбий равишлар: when, where, how, why Here is the book (which / that) we have spoken about.
Ќол эргаш гап
Бођловчилар: when, while, before, after, til (untill), as, as long as, as soon as, since She will do it when she returns.
Пайт эргаш гап
Њрин-жой эргаш гап
where, wherever The plant grows where the others couldn’t.
Сабаб эргаш гап
because, since, as, for As it was raining, we stayed at home.
Маљсад эргаш гап
that, in order that, so that, lest She must hurry lest she (would) be late.
Шарт эргаш гап
if, unless, provided (that), supposing, in case I shal do this work if I have time.
Йњл берадиган
though, although Though he was very young, he was a good worker.
Шарт феъли (The Subjunctive Mood)
Шарт феъли (13-жадвал) содир бўлиши керак бўладиган, хоҳлаган ва ният қилинган иш-ҳаракатни кўрсатиш учун хизмат қилади ва унинг икки гуруҳли шакли бор: аналитик ва синтетик.
Аналитик шакли ёрдамчи феъл should (1-шахс, бирлик) ва would феъли (2-чи ва 3-шахслар, бирлик ва кўплик сонда) ва инфинитивнинг юкламасиз шакли билан бирга ясалади ва ҳозирги ва келаси замонларда Indefinite Infinitive, ўтган замонда эса – Perfect Infinitive шакли ишлатилади.
I (we) should ask (do); borrow (cut).
He (you, they) would ask (do); borrow (cut).
I (we) should have asked (have done); have borrowed (have cut).
He (you, they) would have asked (have done); have borrowed (have cut).
Аналитик шаклининг қўлланилиши:
1. Содда ва бош гапларда.
I should do this work (today, tomorrow). - Мен бу ишни (бугун, эртага) қилган бўлардим.
I should do this work (today, tomorrow) if I had time. - Агар вақтим бўлганда эди, мен бу ишни (бугун, эртага) қилган бўлар эдим.
2. Эргаш гапнинг 3 турида:
а) эга эргаш гапда (it is necessary - керак иборасидан сўнг, it is posibble - балки, бўлиши мумкин, it is desirable - яхши бўлар эди ва бошқалардан сўнг)
It is necessary that he (should) do this work. - У бу ишни қилиши керак.
б) тўлдирувчи эргаш гапларда (to order - буюрмоқ, to demand - талаб этмоқ, to suggest - ўйламоқлардан сўнг)
The chief demanded that we (should) do this work in time. - Хўжайин (бошлиқ) биз бугуноқ бу ишни қилишимизни талаб қилди.
в) мақсад эргаш гапларда (so that (шунинг учунки) lest дан сўнг)
She must hurry lest she (should) be late. - Кечикмаслик учун у шошилиши керак.
Синтетик шакллари:
Ҳозирги замон шарт феъли барча шахсдаги бирлик ва кўплик сонларда шакл жиҳатдан ва юкламасиз инфинитивга ўхшаб кетади.
I (we) want (run, leave, put).
He (you, they) want (run, leave, put).
Ҳозирги замон шарт феъли (Present Subjunctive) 3 турли эргаш гапларда (эга, тўлдирувчи, мақсад) ишлатилади, ёки келаси ва ҳозирги замондаги иш-ҳаракатни ифодалайди.
It is necessary that he do this work. - У бу ишни қилиши керак.
The chief demanded that we do this work in time. - Бошлиқ биз бу ишни ўз вақтида қилишимизни талаб қилди.
She must hurry least she be late. - Кеч қолмаслик учун у шошилиши шарт.
2. Ўтган замон шарт феъли (Past Subjunctive) барча феълларнинг (to be дан ташқари) шакл бўйича барча шахс ва сонларда ўтган ноаниқ замон (Past Indefinite)нинг аниқлик майли билан мос тушади. To be феълининг “Past Subjunctive”и барча шахс ва сонларга were шаклига эга.
I (we) answered (were, had, did).
He (you, they) answered (were, had, did).
“Past Subjunctive” шаклларининг ишлатилиши:
а) шарт эргаш гапларда ҳозирги ва келаси замондаги ишни кўрсатиш учун:
I should do this work if I had time. - Агар вақтим бўлганда эди, мен бу ишни қилган бўлар эдим.
б) тўлдирувчи эргаш гапларда to wish феълидан кейин.
I wish I were stronger. - Мен кучлироқ бўлишни хоҳлардим.
3. Past Perfect Subjunctive (Тугалланган ўтган замон шарт майли) барча феълларнинг шакл жиҳатдан Past Perfect (Ўтган тугалланган) замоннинг аниқлик майлига мос тушади.
21717007620000 I (we) had asked (had been, had had)
He (you, they) had done
Бу шакллар фаљат шарт эргаш гапларда ишлатилади, фақат ўтган замондаги ишни ифодалайди.
I should have done this work if I had had time. - Агар вақтим бўлганда эди, мен бу ишни қилган бўлар эдим.
ЭСЛАТМА:
Шарт эргаш гаплар if (агар), unless (агарда), provided, providing (that) (шарти шуки, агар), supposing, incase (шу ҳолатдаки, агарда) боғловчилари билан келади. Бу боғловчилар тушиб қолишлари мумкин, яъни шарт эргаш гаплар бош гапга боғловчиларсиз боғланиши мумкин, фақат шу ҳолатдаки, агар кесим таркибига had, were, could феъллари киритилган бўлсагина. Бундай ҳолатда улар эгадан олдин жойлашади.
Had I time I should do this work. –Агар вақтим бўлганда эдию, мен бу ишни қилган бўлардим.
Аниқлик майли маъносидаги модаль феъллар might ва could ( can ва may нинг ўтган замон шакллари) ишлатилиши мумкин.
He spoke slowly so that we might understand him.- Биз тушуна олишимиз учун у секин гапирди.
If I had time I could do this work. - Агар вақтим бўлганда эди, мен буни қила олган бўлардим.
Шарт феълининг барча шакллари ( аналигик, синтетик) њзбек тилига агарда, љилган бњлардим каби њтган, тугалланган феъллар ёрдамида таржима љилинади.
13 – жадвал
Шарт феъли
Аналитик шакли
Синтетик шакли
Ќозирги келаси 14243054826000I (we) should
ask (do)
He (you, they) would Present Subjunctive
I (we) ask (be, have, do)
He (you, they) ask (be, have, do)
Past Subjunctive
I (we) asked (were, had, did)
He (you, they) asked (were, had, did)
Њтган 14249408191500I (we) should
have asked
(have done)
He (you, they) would Past Perfect Subjunctive
I (we) had asked (had been, had had)
He (you, they) had asked (had been, had had)
Љњлланилиши
Содда ва бош гапларда
1. Шарт эргаш гапларда
I should do this work (today, tomorrow)
I should have done this work (yesterday).
If I had time
If I had had time
If, unless
provided
Эргаш гапнинг 3 турида
2. wish феълидан кейин
а) Эга (it is necessary, it is possible).
It is necessary that he (should) do this work.
б) Тњлдирувчи (to order, to demand, to suggest).
The chief demanded that we (should) do this work in time.
в) Маљсад (so that, lest).
She must hurry lest she (should) be late
I wish I were stronger
Had I time I should do this work.
had, were could
Таржимаси: њтган замон феъли + агарда
Инглиз содда, дарак ёйиљ гапининг тузилиши
Инглиз тилида сњз тартиби гапнинг бњлакларини фарљланишининг энг муќим воситаси бњлиб ќисобланади. Инглиз гапининг тартиби – тњђри, љатъий жойлашган: эга, кесим, тњлдирувчи ( 5-жадвал). Вољеаликнинг маркази сифатида кесим роль њйнайди, ундан олдин эга ва кесим кейин тњлдирувчи келади.
We study morality. – Биз маънавиятни њрганамиз.

Тњлдирувчи (тњђри тњлдирувчи кимни? нимани? бевосита тњлдирувчи эса ким билан? ким учун? ким, нима ќаљида? саволларига жавоб беради) љатъий тартибда жойлашади: билвосита юкламасиз, тњђри тњлдирувчи ва бевосита гап келади. Билвосита юкламасиз тњлдирувчини юкламали тњлдирувчи билан алмаштириш мумкин. У to предлоги (баъзан for) билан – шу тартибда У юкламали тњлдирувчи бњлиб, тњђри тњлдирувчидан кейин келади.
She gave me a book. - У менга китоб берди.
He reads a book. - У китоб њљийди.
She gave the book to me. - У китобни менга берди.
We know everything about it. - Биз бу ќаљда ќамма нарсани биламиз.
Ќол ё гапни бошида, ёки охирида (4-њринда) ёки кесимга кириб кетади.
Here we have our classes. - Мана шу ерда биз дарс њтамиз
I shall do it tomorrow. - Ме буни эртага љиламан.
They often play tennis. - Улар тез-тез теннис њйнашади.
Агар гапда њрин-жой пайт ќоли бњлса, у ќолда охиргиси ё гапнинг бошида, ёки жой ќолидан кейин гапнинг охирида келиши мумкин.
Yesterday we met him in the street. - Кеча биз уни књчада учратдик.
We met him in the street yesterday. - Биз уни књчада кеча учратдик.
Агар пайт ќоли always, usually, often, seldom, sometimesлар билан ифодаланган бњлса, у ќолда њ маъноли феълдан олдин туради.
They often play tennis. - Улар тез-тез теннис њйнашади.
He has never been to the far East. - У ќеч љачон Узољ Шарљда бњлмаган.
Иш-ќаракатни билдирувчи ќол well, badly, quickly, slowly равишлари билан ифодаланса, одатда гапнинг охирида туради. Агар гапда тњлдирувчи бњлса, унда феълдан олдин келади.
Zuhra runs quickly. - Зуќра тез югуради.
Mastona fluently speaks English. - Мастона инглизчани яхши гапиради.
Rano badly prepares soup and roast beef. - Раъно шњрвани ва љовурмани ёмон пиширади.
Ilyos does all chairs works well. - Илёс кафедра ишларини яхши бажаради.
Sobirkhon slowly eats and drinks his meals. - Собирхон овљатни ва ичимликни секин тамадди љилади.
Аниљловчи эгадан, тњлдирувчидан, ќолдан ва хатто љњшма от кесимнинг љисмидан олдин ёки кейин келиши мумкин.
The playing boy is my son. - Њйнаётган бола – менинг њђлимдир.
The answer received surprised him greatly. - Олинган жавоб уни ќайратга солди.
The method to be used not new. - Љњлланиладиган усул янги эмас.
She gave him her pen bought yesterday. - У унга њзининг кеча сотиб олинган ручкасини берди.
They live in the new house built a year ago. - Улар бир йил аввал љурилган янги уйда яшашади.
He is a good teacher of English. - У инглиз тилининг яхши њљитувчисидир.
5 – жадвал
Инглиз содда дарак ёйиљ гапининг
Тузилиши
277622010795000
4503420138430005989320138430003703320138430001645920138430005029201384300050292013843000 Аниљловчи
30175205461000
5417820609600037033206096000370332060960006332220609600055321206096000553212060960003589020609600030175206096000210312060960002103120609600019888206096000164592060960001074420609600010744206096000960120609600016002060960001600206096000
244665598425004046855984250013036559842500
5189220698500221742012128500221742012128500336042012128500358902012128500598932069850061042551460500161290698500502920698500370395514605005532120698500210375514605003360420698500107505514605001760220698500617220698500 Эга Кесим Тњлдирувчи
370332037465005029203746500221742015176500
30175206731000
23323555905500
Ҳол
Инфинитив
Инфинитив – бу феълнинг шахссиз шаклларидан биридир. (19-жадвал). Бу ќолатни билдирувчи феълнинг энг биринчи шаклидир. Инфинитивнинг белгиси бу - to юкламасидир. У њзида феъл ва отнинг ќусусиятларини жамлайди ва љуйидаги шаклларга эга:
Аниљ Мажќул
Indefinite to ask to be asked
Continuous to be asking -----
Perfect to have asked to have been asked
Perfect Continuous to have been asking -----
Инфинитивнинг Indefinite шакллари бир пайтнинг њзида содир бњладиган, такрорланиб турадиган ва Continuous эса давом этаётган ишни билдиради; Perfect ва Perfect Continuous кесимга нисбатан иш-ќаракатни бњлганини ва бњлажаклигини, давом этаётганлигини књрсатади.
Љњлланилиши: Гапда инфинитив љуйидаги вазифаларда ишлатилади:
1. Эга вазифасида келади ва инфинитив ёки от бњлиб таржима љилинади.
To walk is useful. - Пиёда юриш фойдалидир.
2. Кесимнинг љисми сифатида ва инфинитив ёки от бњлиб таржима љилинади:
Our aim is to enrich our knowledge. - Вазифамиз билимимизни оширишдир.
3. Тњлдирувчи вазифасида ва инфинитив бњлиб таржима љилинади:
Manzura likes to participate in scientific conference. - Манзурага илмий анжуманда љатнашиш ёљади.
4. Аниљловчи вазифасида ва инфинитив, камдан-кам от ёки сифат ёки аниљловчи эргаш гап тарзида таржима љилинади:
The desire to find the solution was very strong. - Љарор чиљариш хоќиши жуда кучли эди.
It will be done in years to come. - Бу иш яљин йилларда амалга ошади.
He was the first to prove it. - У биринчи булиб буни исботлади.
The method to be used is not new. - Љњлланиладиган услуб янги эмас.
5. Ќол вазифасида ва инфинитив, от ёки равишдош билан таржима љилинади:
Sardor went there to study economics. - Сардор у ерга иљтисодни њљиш учун кетди.
Hydrogen reacts with oxygen to form water. - Водород оксиген билан сувни ќосил љилиш учун реакцияга киришади.
Иборалар: Инфинитивли бош келишик “Nominative with the Infinitive” умумий келишикда отдан ёки бош келишикдаги кишилик олмошидан, инфинитивдан ташкил топган ва инфинитивдан сњнг келишлари мумкин.
а) Феъл мажќул нисбатда (to assume, to expect, to think - њйламољ, to consider - ќисобга олмољ, to see - књрмољ, to hear - эшитмољ ва бошљалар).
It (the problem) is considered to be complicated. - Њйлашларича масала љийин экан.
They (the boys) are seen to play football. - Књришсаки, болалар футбол њйнаяпти.
б) Аниљ нисбатдаги феъл (to seem, to appear - аён бњлишича, to happen, to prove, to turn out - содир (аниљ) бњлишича).
The data proved to be wrong. - Барча маълумотлар, аён бњлишича, нотњђри экан.
в) to be феълининг сифат билан бирикуви (to be likely - балки, to be unlikely - кам имкониятли, зњрђа, to be sure, to be certain - балки, сњзсиз, албатта).
This is likely to be the case - Бу балки, салмољлидир. (аќамиятга моликдир).
Бу ибора эргашган гап бњлиб таржима љилинади, одатда тњлдирувчи эргаш гап бњлиб келади, ќамда бођловчилари бњлган содда гап тарзида (балки, маълумки, аён бњлишича) кабилар билан таржима љилинади.
19 – жадвал
Инфинитив
(Феълнинг ноаниљ шакли)
Active
Passive Indefinite to ask to be asked Бир пайтдаги давомли ќаракат
Continuous to be asking ---- Perfect to have asked to have been asked Тугалланган давомли ќаракат
Perfect Continuous to have been asking ----
Љњланилиши Таржимаси
1. эга To walk is useful. инф. от.
2. кесим љисми Our aim is to master English. инф. от.
3. тњлдирувчи She likes to sing. инф.
4. аниљловчи The desire to find the solution was very strong.
It will be done in the years to come.
He has the first to prove it.
The method to be used is not new. инф. от. сифат
аниљл. эрг. гап. бњлади. шарт сњзли
аниљл. эрг. гап.
5. ќол She went there to study physics.
Hydrogen reacts with oxygen to form water. инф. от.
равишдош
Иборалар
Инфинитивли объект келишиги Инфинивли бош
келишик “for + от + инф”
ибораси
50292012636500а) от (умум. кел)
б) феъл + Инф.
в) олмош
(объект кел) 19837401206500от (умум. кел) а) мажќ. н.
б) актив. н. + Inf
олмош (бош. кел) с)to be+сиф. от (умум. кел)
for + + Inf
олмош (объект)
а) феъллар: to assume, to expect, to think, to consider, to see, to hear ва бошљ. He spoke loudly for the people (them) to hear him.
It is necessary for us to do this work in time.
б) to see, to hear, to feel, to watch, to observe, to let, to make (“to” cиз инф) б) to seem, to appear, to happen, to prove, to turn out. в) to allow, to permit, to enable, to make, to let. в) to be (un)likely, to be sure, to be certain а) He considers the problem to be complicated.
б) We see the boys play football.
в) The pressure causes the ice to melt.
It enabled the particles to be observed. а) The problem is considered to be complicated.
б) The boys are seen to play football.
The data proved to be wrong.
в) This is likely tobe the case. Таржимаси
1) эргашг. тњлд. гап (а,б)
2) содда гап билан (а) 1) эргашг. гап (а,б)
2) содда гап билан (а,б,в) 1) эргашг. ќол гап.
2) содда гап билан.

Герундий (The Gerund)
Герундий – бу феълнинг шахссиз шакли бњлиб, ќолат жараёнини билдиради ва от ва феълнинг хусусиятларига эга (18-жадвал). Герундийнинг књзга књринган белгиларидан бири шуки, ундан олдин предлог, эгалик олмоши ёки эгалик ёки умумий келишикдаги от келади.
Герундийнинг шакли Сифатдош I (Сифатдош II унда йњљ) нинг шаклига мос келади.
Active Passive
Indefinite asking being asked
Perfect having asked havinh been asked
Герундийнинг Indefinite шакли (Active ва Мажќул) феълнинг иш-ќаракати билан бир пайтдаги иш-ќаракатни билдиради. Perfect (Active ва Мажќул) шакллари кесимга нисбатан тугалланган иш-ќаракатни билдиради.
Љњлланилиши: Гапда герундий љуйидаги вазифаларни бажаради:
1. Эга вазифасини ва от ёки инфинитив билан таржима љилинади.
Walking is useful. - Пиёда юриш фойдалидир.
Listening to the opera is pleasure. - Операни тинглаш марољлидир.
2. Кесим љисми вазифасида ва инфинитив билан ёки от билан таржима љилинади.
Our aim is making worthy contribution to the world science. - Бизнинг маљсадимиз дунё фанига арзигулик ќисса љњшишдир.
3. Тњлдирувчи вазифасида ва от ёки инфинитив бњлиб таржима љилинади.
Guzal likes watering and teaching. - Гњзал суђоришни ва њљитишни ёљтиради.
Bobur likes selling goods. - Бобир маќсулотларни сотишни ёљтиради.
4. Аниљловчи вазифасида ва от ёки сифат, ёки инфинитив билан таржима љилинади.
Its boiling point is very low (point of boiling). - Унинг љайнаш нуљтаси жуда паст.
His working place is always in order (place for work). - Унинг иш жойи доимо тартибда.
There are many ways of solving this problem. - Бу муаммони ечишнинг йњллари књп.
5. Ќол вазифасида (доимо предлог билан бирга) ва равишдош инфинитив ёки от билан таржима љилинади.
He left the room without saying good bye. - У хонадан ќайрлашмай чиљиб кетди.
She went there for studying chemistry. - У у ерга химияни њљиш учун кетди.
Герундий иборалари (оборотлари)
Умумий ёки эгалик келишигидаги отдан ёки эгалик олмошидан ташкил топади. Эгалик олмошидан олдин предлог ва герундийнинг хоќлаган шакли туради. У эргаш гап тарзида таржима љилинади. Улар њзбекчага содда гап тарзида таржима љилинади.
He insisted on their (the students’) doing it. - У уларни ишни љилишларига мажбур љилди.
His (my friend’s) taking part in this work helped me greatly. - Менинг дњстимнинг бу ишда љатнашгани менга жуда љњл келди.
They objected to the books being sent immediately. - Улар китобларни жњнатилишига љарши чиљдилар.
18 – жадвал
Герундий
Active
Passive Indefinite
asking being asked бир пайтдаги ќаракат
Perfect
having asked having been asked тугалланган
Љњлланилиши
Таржимаси
эга
Walking is useful. от. инф.
2. кесим бњлаги
Our aim is mastering English. инф. от.
3. тњлдирувчи
She likes singing. от. инф.
4. аниљловчи Its boiling point is very low (point of boiling).
His working place is always in order (place for work)
There are many ways of solving this problem.
от
сифат
от. инф.
5. ќол He left the room without saying good-buy.
She went there for studying physics.
равишдош
инф. от.
Герундий оборотлари
от (эгал. кел.)
(предлог) + + Gerund.
эгал. олм.

предлог + от (умум. кел.) + Gerund. He insisted on the students’ (thier) doing it.
My friend’s (his) taking part in this work helped me greatly.
They objected to the books being sent immediately.
Сифатдош (The Participle)
Сифатдош – бу феълнинг шахссиз шакли бњлиб, ќолатни билдиради ва сифат ва феълнинг хусусиятлари эга (17-жадвал). Инглиз тилида Сифатдош I (Present Participle) -ing - суффиксини олади ва Сифатдош II (Past Participle) – феълнинг 3-шакли мавжуд. Сифатдош I нинг шакллари герундийникига мос тушади.
Аниљ Мажќул
Indefinite asking being asked
Perfect having asked having been asked
Indefinite шакллари (Актив ва Мажќул) кесим билан бирга бир ваљтда содир бњлаётган иш-ќаракатни билдиради. Perfect (Актив ва Мажќул) шакллари кесимга нисбатан тугалланган ишни билдиради.
Љњлланилиши: Гапда Сифатдош I ва II љуйидаги вазифаларда ишлатилади:
1. Кесим бњлаги сифатида ва кишилик шаклидаги феъл билан таржима љилинади.
He is writing a paper. - У маљолани ёзяпти.
2. Аниљловчи вазифасида. Актив нисбатдаги Сифатдош I сифатдошнинг ётган љњшимчаси билан, сифатдош обороти ёки аниљловчи эргаш гап ёрдамида таржима љилинади.
The playing boy is my son. - Њйнаётган бола менинг њђлимдир.
The boy playing in the garden is my son. - Бола, бођда њйнаётган, менинг њђлимдир.
Мажќул нисбатдаги Сифатдош I ва II њзбек тилига –ган љњшимчаси ёки сифатдошли оборот ёки эргашган аниљловчи гап ёрдамида таржима љилинади.
The results obtained were promising. - Олинган натижалар умид бађишларди.
3. Ќол. – ётиб љњшимчали равишдош, ќол обороти ёки эргашган ќол гап ёрдамида таржима љилинади.
While reading he made notes. – Њљиётиб, у белгилар љњйиб борди.
Having finished his experiments he compared the results. – Тажрибаларини тугатиб, у натижаларни таљљослаб књрди.
Оборотлар: «Сифатдошли объект келишиги» ва «Сифатдошли бош келишик» to assume, to expect, to think - њйламољ, to consider - ќисобга олмољ, to see - књрмољ, to hear - эшитмољ феъллари билан бирга ишлатилади.
Оборот «Сифатдошли объект келишиги» (Accusative with the Participle) умумий келишикдаги отдан ёки кишилик олмошидан ва сифатдошдан (баъзан as - бођловчисидан) иборат. Юљорида књрсатилган феъллардан сњнг ишлатилади. Љандай сњзи орљали таржима љилинади.
We see them (the boys) playing football. - Биз уларни љандай футбол њйнаётганини књряпмиз.
They thought it (the problem) solved. - Улар масала ечилди деб њйлашди.
He regards it (this method) as affording good results. - У бу услуб яхши натижа беради деб њйлайди.
Мутлољ сифатдошли оборот. (The Absolute Participle Construction) умумий келишикдаги отдан ёки бош келишикдаги кишилик олмошидан (улардан олдин with предлоги келади) ва сифатдошдан ташкил топади. Бу оборот гапнинг љаерида туришига љарамай, вергуль билан ажратилади. Эргашган ќол гап орљали, агар, сњнг, љачонки, учун сњзлари орљали таржима љилинади.
The weather being fine, we went for a excursion. - Ќаво яхши бњлгани учун, биз саёќатга кетдик.
The work done, they went home. - Иш љилингандан сњнг, улар уйга кетишди.
We completed our experiments, with the data being published. - Биз барча тажрибаларни тугатдик ва шу билан бирга барча олинган натижалар нашр љилинди.
17 – жадвалСифатдош (Participle)
Сифатдош I (-ing) asking
Active
Passive Indefinite asking being asked бир пайтдаги ќолат
Perfect having asked having been asked тугалланган
Сифатдош II (-ed) asked
Љњлланилиши Таржимаси
1. Кесим бњлаги
He is writing a paper. эгалик шакли
2. Аниљловчи
a) The playing boy is my son.
б) The boy playing in the garden is my son.
в) The results obtained were promising.
сифатдошдан (а,в)
сифатдошли оборот (б)
аниљловчи эргаш гап (а,б,в)
3. Ќол (While) reading he made notes.
Having finished his experiments he compared the results.
равишдош, равишдошли оборот, эргашган ќол гап орљали
Оборотлар
«Сифатдошли объект келишиги» «Сифатдошли бош
келишик»
«Мутлољ сифатдошли оборот»
3886204000500 от (умум. кел.)
феъл + (as) Part
олм.(объект к.) 1488440400050010312404000500от (умум. кел) феъл
+ (мажќ. + (as)Part
олм.(бош. кел) нисб) от (умум. к)
Part (with) + Part...
олм.(бош к)
Феъллар: to assume, to expect, to think, to consider, to see, to hear ва бошљалар.
We see the boys (them) playing football.
They though the problem (it) solved.
He regards the method as affording good results.
The boys (they) are seen playing football.
The problem (it) was though solved.
This method (it) is regarded as affording good results. The weather being fine we went for a walk.
The work done they went
home.
We completed our experiment with the data being published.
Таржимаси
Эргашган тњлдирувчи гап Эргашган гап агар, љачонки сњзли эргаш гап
23-жадвал
Инглиз тилидаги асосий грамматик љийинчиликларнинг
тњпламлари жадвали
1. Инфинитив to ask «Инфинитивли бош келишик» обороти 3017520717550011887207175500 Феъл
от (умум. кел.) а) мажќул нисбат (be
considered)
+ б) актив нисбатда (seem, + Inf. IInfinitive
appear, prove,
happen,turn out)
олм. (бош. кел.) в) to be + сифат
(be (un)likely) 1. Эргаш гап (а,б) (њйлайдилар…)
2. Содда гап билан (а,б) (балки,
њйлашларича)
«Инфинитивли объект келишиги» обороти 15316203556000 Феъл
а) consider от (умум. кел) Inf.
б) see, hera, let, make + Inf.
в) allow, enable, cause олмош (объект кел) Inf. 1. Эргашган тњлдирувчи гап (а,б)
2. Содда гап (а)
“for + от + инф” ли оборот от (умум. кел)
for + + Inf.
олмош (объект кел) 1. Эргашган ќол гап
2. Содда гап билан
Аниљловчи вазифасидаги инфинитив от + Inf. Passive. (the method to be used) бњлади, шарт сњзлари билан эргашган аниљловчи гап
2.
Сифатдош
I (asking) II (asked) Мутлољ сифатдошли оборот от (умум. кел)
- (with) + Part., ...
олмош (бош кел) агар,љачонки сњзли эргаш гап (гап бошида); бинобарин сњзи билан гап охирида, алоќида гаплар
«Сифатдошли бош келишик» обороти 2258695-5715001229995-571500от (умум. кел) феъл
+ + (as) Part.
олм. (бош кел) (мажќ. нис) Эргаш гап
«Сифатдошли объект келишиги» обороти 4260855397500 от (умум. кел)
Феъл + (as) Part.
олмош (объект кел) Эргашган тњлдирувчи гап
Аниљловчи вазифасидаги сифатдош От + Participle II
(the results obtained) Мажќул нисбатдаги сифатдош
3. Герундийли оборот
asking (предлог) + от (эгалик кел) + Gerund
эгал. олмоши
предлог + от (умум. кел) + Gerund яъни, њша, нима сњзлари билан эргашган гап.
4. Замонлар мослашувида Шарт гапларда Модаль феъллар сифатида Њтган замонда такрор ишларда
Феъллар
should (“to” сиз инфинитив) 1-шахс, бирл. ва књплик Барча шахслар. 1-шахс, бирл. ва књпл. Барча шахслар __ __
should + Inf.
љиламан should + Inf.
Perf. Inf.
эди – њтг. з. феъли should + Inf.
Perf. Inf.
шарт, керак __ __
would Бирлик ва књпликдаги 2 ва 3-шахс Барча
жонли отлар шахслар
жонсиз отлар would + Inf.
бњлади. would + Inf.
Perf. Inf.
агарда њтган замон феъли would + Inf.
(жуда) хоќлади would + Inf. (do)
(одатда)
љиляпти, љиларди would + Inf.
(љилишга одатланганди)
(used to do)
5. Модаль феъллар can (could) to be able (to) can + Inf.
Perf. Inf. 9594851460500љила олмољ, наќотки (сњрољ гап)
билмољ, бњлиши мумкинмас мумкин (инкор гап)
may (might) to be allowed (to)
to be permitted (to) may + Inf.
Perf. Inf. мумкин, рухсат, мумкин бњлмољ, бњлиши мумкин.
must to have (to)
to be (to) must + Inf.
Perf. Inf. шарт, бњлиши керак, бњлиши шарт.
6. Њринбо-сарлари от one (-s), that (of), those (of), от билан
феъллар do (did) феъл билан
7. Кучайтирувчи љурилма It is (was) ... that (which, who, whom) айнан
do (did) + Inf. (I do speak) ќаљиљатда
8. Ќол эргаш гапларга тенг оборотлар when, while, where, though, Part I,II if, unles, once + сифат, от эргашган ќол гап.
равишдош
предлогли от
9. Љиёсий даражадаги сифат ва равишли оборотлар the (more) ... the (more, less) љанчалик (књп бњлса)… шунчалик яхши, (камрољ).
10. to be + Inf. to be (to) = must, have (to), should, to be found (to)
to be (to) бођловчи мажбур, иборат, шунда, намоёнки, шунинг учун
11. to fail + Inf. to fail to do something
(do not do) …маслик (бирор нарсани љилмаслик)
Сњз боши
Илм-фаннинг бељиёс аќамиятини давлатнинг куч-људратидан билса бњлади. Бу эса њз навбатида чет тилларга эќтиёж катталигини ифодалайди. Айниљса, инглиз тилининг ролини алоќида таъкидлаш лозим. Шуни назарда тутиб, ушбу њљув љњлланмада биз муаллифлар инглиз тилини мукаммал њрганаётганлар ва њргатаётганлар учун инглиз тили грамматикасидаги энг љийин бњлган мавзуларни тњлиљ ёритишга жазм этдик. Љњлланмада 23 та жадвал мавзулари тушунарли, равон ва љизиљарли, ќаётий мисоллар билан ёритилган ќолда берилди. Ушбу љњлланмани юзага келишига љадар мавзулар талабалар билан амалий машђулотларда синаб књрилди. Љисља ваљт ичида ушбу љийинчиликлардан унумли фойдаланса бњлади. Биз љњлланмани кенг халљ оммасига – талабалар, аспирантлар, магистрантлар, њљитувчилар ва илм ќодимларига ва мустаљил тил њрганувчиларига ќам мњлжалладик. Айниљса, илмий-оммабоп мутахассисликка оид матнларни таржима љилишда ва рефератлар тайёрлашда бу мавзуларсиз бирор яхши натижага эришиш мумкин эмас. Ушбу њљув љњлланманинг яна бир афзаллиги шундаки, у давлат тилида чоп этилмољда. Биз барчага ушбу маълумотлар катта фойда беради деган умиддамиз.
Муаллифлар.