Классный час Шагаа байырлалынче аян-чорук
МУНИЦИПАЛЬНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ
СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА С. АК-ДУРУГ
Класс шагы:
Эге класс башкызы
Монгуш Ю.В
Ак-Дуруг - 2015
Сорулгазы:
тыва улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек, сонуургак эки чанчылдарынга уругларны кижизидер.
сагынгыр, тывынгыр чорукка база улустун аас чогаалынга даянмышаан, уругларнын сос курлавырын, аас чугаазын сайзырадыр.
Класс шагынын чорудуу:
1. Киирилде кезээ:
- Бистер клазывыс шагында «Шагаа оранынче» аян-чорукту кылыр бис, уруглар. Баштай мен силерге Шагаа байырлалын канчаар эрттирип турганынын дугайында тоогуну таныштырайн.
Чингис-Хааннын уезинде Шагаа байырлалын куску уеде демдеглеп эрттирип турган. Ол болза сентябрь 22-нин хуну болуп турар. Куску хун биле дуннун деннежи бээрин барымдаалап, байырлап турганнары ол.
1267 чылда Чингис-Хааннын улуг оглунун оглу Хубилай-хаан байырлалды февраль айже шилчиткен. Амгы уеде Шагаа байырлалынын эртер хуну астрологтар, чурагачы лама-башкыларнын санааны-биле ай календарын езугаар тодарадып ап турарлар.
1920 чылдарда тывага шага байырлалын чудулге, хурээ-хиит-биле холбашкан деп сылдаг-биле хораан. Ынчап кээрде бистин ада-огбелеривис 70 чыл иштинде Шага байырлалын эрттирбейн келгеннер-дир.
Тыва АССР-нин Дээди Совединин Президиумунун 1991 чылдын февраль 8-те ундурген дугаары 104 доктаалы-биле Шагаа байырлалын тыва чоннун национал байырлалы кылдыр доктааткан. Оон бээр-ле частын эге айында байырлап турарывыс бо.
Шагдан тура манаанывыс
шагаавысты ажыттывыс
мерген соске кагжып, чижип
тоолай чылын уткуп алыыл.
- Шагаа байырлалынын дугайында чуну билир силер уруглар? Ог-буленерде канчаар байырлап турар силер?
- Кандыг чанчылдарны сагып турар силер?
Шагаа байырлалынын уезинде тыва чон кандыг оюннар ойнап чорааныл? (уруглар адаар)
- А шагаа хунунде огге келген кижилер канчаар амыр-мендизин солчуп чорааннарыл?
Мал ыт-куштан сол-ла-дыр бе?
Сол-ла тур.
Оът-сиген, тара-быдаа чаагай-ла тур бе
Чаагай-ла тур.
Аарыг-аржык, дума-занаа оршээл-ле тур бе
Оршээл-ле тур ийин.
Тыва оюннар
Тывызыктар моорейи
Улегер домактар, узун тыныш
Дурген чугаа, кожумактар моорейи
3. Туннел кезээ
Чап-чаа унген тоолай чылым,
Чаяалганар будер болзун!
Ада-ие, ажы-толге,
Ачы-чолдуг башкыларга,
Аарыг-аржык халдавазын!
Ооредилге, ажылынга
Оорушку долуп турзун!
Эртем оруу ажык болзун,
Эрге-шолээ хостуг болзун!
Амыдырал экижизин,
Аас-кежии доктаазынам!
Курай-курай, курай-курай!
Шагаа байырлалынче аян-чорукTimes New Roman