Жазба ж?мыстарына ?ойылатын талаптар
JазаK тілі п‰нініS аудандыK семинары
ДайындаCан: Календиров €зірхан
НaрмаCанбетaлы
Д™S орта мектебініS KазаK тілі
мен ‰дебиеті п‰ндерініS мaCалімі
Хромтау ауданы
2014 жыл. JаSтар.
JазаK тілі мен ‰дебиеті п‰ні бойынша жазба жaмыстары ж‰не оларCа Kойылатын бірыSCай талаптар.
БаланыS жеке тaлCа ретінде дамуы, ™зіндік к™зKарасыныS Kалыптасуы, ой ™рісініS кеSеюі мектеп KабырCасынан басталады. СондыKтан да жалпы білім беретін мектептегі оKыту процесі жеке тaлCаCа баCдарланCан оKыту принципіне негізделініп, оKушылардыS жас ерекшелігіне Kарай KоCамдаCы ™згерістерге бейім даму м_мкіндігін айKындауды Kарастырады.
Сол м_мкіндіктердіS еS бастысы – KазаK тілі мен ‰дебиет сабаKтарындаCы жазу жaмыстарыныS белгіленген нормалары мен бірыSCай талаптарыныS KатаS саKталынуы. Бaл жайлар ‰рбір мaCалімге бaрыннан-аK таныс, белгілі, к_нделікті жaмысында кеSінен Kолданып ж_рген жайлар. €йтсе де ‰р баламен жеке жaмыс ж_ргізуді Kажет ететін, жеке тaлCа мен жалпыCа баCытталCан жaмыс т_рлерін жобалау ж‰не ™ткізу т_рлері мен талаптарыныS ‰р мектепте ‰рт_рлі жаCдайда болып келетіндігі ойлантатын жаCдай. СондыKтан да ‰р кезеSде, ‰р ‰дістемелік нaсKаулыKтарда к™рсетіліп ж_рген жазба жaмыстарыныS нормасы мен оларCа Kойылатын талаптарды бір ж_йеге т_сіріп, ортаK бір пікірге келер кез жеткен секілді.
ЕS алдымен KазаK тілі мен ‰дебиеті п‰нін ж_ргізуде Kойылатын басты талап – ол оKушылардыS жазу сауаттылыCы мен к™ркемдігі, маSыздылыCы.
Сыныпта ж‰не _йде орындайтын жaмыс т_рлерініS толыKKанды болуы.
Осы талаптарды орындау барысында оKушылардыS тіл білімі саласында "_нсіз графика" аталатын бірыSCай талаптарды орындай білуі аса маSызды болып саналады. Себебі, белгілі бір заSдылыKKа с_йеніп ж_ргізілген жaмыс, біріншіден, оKушыныS сауаттылыCын танытатын болса, екіншіден, к™ркемдік жаCынан да маSызды ‰сер етеді. Олай болса сол б‰рімізге таныс деп саналатын бірыSCай талаптар дегеніміз не? Олар:
ОKушы д‰птерініS (немесе баKылау жaмысы параCыныS) сырты белгіленген _лгі бойынша 7-жолCа (1-жол абзацтан басталынады) _немі толыKKанды т_рде толтырылады. Мысалы: ..............орта мектебініS ..... – сынып оKушысы .............. KазаK тілі п‰нінен жазба жaмыстарына арналCан д‰птері (... тоKсан соSында KазаK ...... п‰нінен орындаCан ....... жaмысы).
Д‰птерге жазу ‰рKашан бірінші жолдан (сызыKтан) бастап жазылады.
К_нніS жады міндетті т_рде с™збен жазылуы керек.
К_нніS жадынан соS таKырып не жаттыCудыS реті араCа жол тастамай жазылады.
ТаKырып не жаттыCу ретінен соS бір жол тасталынып м‰тін жазылады.
М‰тінніS бірінші жолы міндетті т_рде (™леSнен басKа) абзацтан басталынады.
М‰тіннен соS бір жол тасталынып келесі м‰тін жазылады.
ЖаттыCу жaмыстарыныS арасына бір жол Kалдырылып (ортаCа жаттыCу реті жазылады) отырылады.
Абзац жиек сызыCынан _ш ‰ріп еркін сиятын к™лемде Kалдырылады.
Абзацтан басKа жолдар жиек сызыCына таKалып жазылады.
Д‰птер параCын жартылай бос тастап пайдалануCа болмайды. Ондай
жаCдайда баCан т_рінде жазу aсынылады.
€рбір ‰ріп каллиграфия нормаларына сай салынуы тиіс.
ОKушы Kате жіберген жаCдайда ол боялып сызылмайды. Jате кеткен
с™з не с™йлем жаKшаCа алынады.
Jателер т_рі Kызыл сиямен жиек сызыCыныS сыртына к™рсетіледі.
Jателерді к™рсетудіS aсынылCан шартты белгілері:
а) / - емле Kатесі,
‰)
· - тыныс белгісі Kатесі,
б) ( - стильдік Kате,
в) ( - абзац,
г) ( - с™з тастау.
16. БаCа параKтыS сол жаCына м‰тіннен кейін Kойылады (бастауыштан
басKа сыныптарда).
Д‰птер бойынша Kателерді тексерудіS т_рлері:
JателердіS _сті Kызыл сиямен сызылып, жоCарысына аныKтап жазылады.
Jателер жазудыS _стінен Kызыл сиямен т_зетіліп жазылады.
JателердіS _сті сызылып, жиек сызыCыныS сыртына, сол жолдыS тaсына шартты белгілері Kойылады.
Jателер т_зетілмей сол жолдыS тaсына, жиек сызыCыныS сыртына шартты белгілері Kойылады.
Jателер т_зетілмей тек асты сызылады.
СоSCы екі ‰діс оKушылардыS жіберген Kателерін ™здері т_зетулеріне баCыт-баCдар береді. Ойын, білімін жинаKтауCа к™мектеседі.
ОKушы д‰птерлері 5-сыныпта к_н сайын, 6-8-сыныптарда аптасына 1 рет, 9-11-сыныптарда айына бір рет тексеріледі. €дебиет п‰нінен айына екі рет тексеріледі.
Енді оKушылардыS сыныпта ж‰не _йде орындайтын жазба жaмыстарыныS к™леміне тоKталайыK:
5-сыныпта – сыныпта 3, _йде 1 жaмыс,
6-сыныпта – сыныпта 2, _йде 2 жaмыс,
7-11-сыныптарда – сыныпта 4, _йде 3 жaмыс орындалуы керек,
немесе:
5-сыныпта – 7-8 жол,
6-сыныпта – 9-11 жол,
7-сыныпта – 12-15 жол,
8-сыныпта – 16-20 жол,
9-сыныпта – 21-25 жол,
10-сыныпта – 26-30 жол,
11-сыныпта – 31-35 жол.
€дебиет п‰нінен 50 с™здей жазылуы тиіс.
БаCдарламаCа енгізілетін жазба жaмыстарыныS т_рлері мен саны:
5-сыныпта – 8 сынаKхат жaмысы, 2 мазмaндама, 2/2 шыCарма,
6-сыныпта – 6 сынаKхат жaмысы, 2 мазмaндама, 2/2 шыCарма,
7-сыныпта – 5 сынаKхат жaмысы, 2 мазмaндама, 3 шыCарма,
8-сыныпта – 5 сынаKхат жaмысы, 2 мазмaндама, 3 шыCарма,
3 сынаKхат жaмысы, 2 мазмaндама, 4 шыCарма,
10-сыныпта – 2 сынаKхат жaмысы, 3 мазмaндама, 5 шыCарма,
11-сыныпта – 2 сынаKхат жaмысы, 4 мазмaндама, 5 шыCарма жaмысы алынады.
ОKу жылдамдыCын меSгермей ешKандай оKушы толыKKанды білім ала алмайтыны белгілі. СондыKтан да айына 1 рет ‰рбір сыныптан оKу жылдамдыCы алынып, талKыланып, басшылыKKа алынып отырылуы керек.
ОKу жылдамдыCымен бірге ‰рбір сыныпKа арналCан жазба жaмыстарыныS к™лемін, баCалау нормаларын да Kайта бір еске салып ™ткен ж™н.
5-11-сынып оKушыларынан баCдарламаCа сай талап етілетін оKу іскерлігі мен даCдыларыныS жоба к™рсеткіші:
І. ОKу жылдамдыCы. (1 минутта)
Сыныбы
ОKушы
Жазу шапшаSдыCы
С™йлеу
Дауыстап
Іштей
Монолог
Диалог
5
120 с™з
140-170
60 белгі
7-8 с™йлем
6-8 с™йлем
6
140 с™з
170-210
70 белгі
2 минут
6-8 с™йлем
7
150 с™з
210-250
70 белгі
2 минут
6-8 с™йлем
8
150-ден артыK
210-270
80-100 белгі
3 минут
8-10 с™йлем
9
150-ден артыK
270-290
100 белгі
3 минут
10-12 с™йлем
10
150-ден артыK
290-310
100-120 белгі
4-5 минут
10-12 с™йлем
11
150-ден артыK
310-330 артыK
120-дан артыK
4-5 минут
10-12 с™йлем
ІІ. СынаKхат нормалары.
Сыныбы
С™здер саны
Орфограмма саны
Тыныс белгілері
5
90-100 с™з
12
2-3
6
100-110 с™з
16
3-4
7
110-120 с™з
20
4-5
8
120-150 с™з
24
10
9
150-170 с™з
24
15
10
170-180 с™з
26
18
11
190-200 с™з
26
18
ІІ. Мазмaнадама нормалары. ІІІ. БаCалау нормалары.
БаCа
Jателер саны
5
1/0
1/0
0/1
4
3/3
2/4
1/5
3
6/5
5/6
3/8
2
9/3
9/5
8/9
сыныбы
С™здер саны
5
100-150 с™з
6
150-200 с™з
7
200-250 с™з
8
250-300 с™з
9
300-350 с™з
10
350-400 с™з
11
400-450 с™з
І^. ШыCарма нормалары. ^. ОKушы д‰птерлерініS саны.
сыныбы
К™лемі
5
0,5-1 бет
6
1-1,5 бет
7
1,5-2 бет
8
2-3 бет
9
3-4 бет
10
4-6 бет
11
6-8 бет
сыныбы
Жaмыс
д‰птері
СынаKхат
д‰птері
ШыCарма д‰птері
Мазмaндама д‰птері
5
2
1
1
6
2
1
1
7
2
1
1
8
1
1
1
9
1
1
1
1
10
1
1
1
2
11
1
1
1
2
Мазмaндама мен шыCарма жaмыстарына екі баCа Kойылады. Біріншісі жaмыстыS мазмaны мен к™ркемдік сапасы, тіл шaрайлылыCы _шін, ал екіншісі грамматикалыK сауаттылыCы _шін.
JазаK тілі, яCни, сауаттылыCы _шін алынCан баCа сынып журналыныS KазаK тілі п‰ні параCына Kойылады. ЖурналдыS к_нніS жады жазылатын жеріне шаршыны бос Kойып т™менге сауаттылыCынан алынCан баCалар Kойылады. ^й тапсырмасыныS кестесініS орны толтырылмайды. JазаK тілі п‰нініS к_ндері ‰рі Kарай баCдарламаCа сай толтырылады. €дебиет п‰ні параCына шыCарма баCасы Kойылады. Бір шаршыCа екі баCа KоюCа болмайды.
СынаKхат м‰тініне байланысты мaCалімдердіS ескеретіні:
СынаKхатты баCалауда орфографиялыK ж‰не тыныс белгілік Kателері жеке-жеке есептеледі де, жалпы бір баCа Kойылады.
БаCалау кезінде KателердіS Kайталануы мен біртектілігіне назар аударылады.
Егер бір Kате бір с™здіS Kaрамында немесе т_бірлес с™здердіS т_бірінде Kайталанса, бір Kатеге саналады.
Бір ережеге жататын Kателер біртекті болып есептеледі.
АлCашKы біртекті _ш Kате біреуге саналады да, келесі осындай Kателер дербес есептеледі.
Тасымалдауда, автор с™зін берудегі тыныс белгілерде жіберілген Kателер т_зетілгенмен, Kатеге саналмайды.
СынаKхат м‰тінінде 5-тен артыK т_зету болса, баCасы 1 балCа кемітіледі.
3 ж‰не одан артыK т_зетулер кездескен жаCдайда _здік баCа Kойылмайды.
Мазмaндаманы баCалауда оKушы жaмысыныS м‰тін мазмaны мен негізгі ойCа с‰йкестігі, таKырыптыS толыK ашылуы, баяндау ж_йесі ескеріліп, с™здік KорыныS деSгейіне, с™йлем Kaрылысына, м‰тінніS стильдік біртектілігіне, тіл шеберлігіне назар аударылады.
Жоспар Kaру – оKушыныS ™зіндік ізденісін, ойлау Kабілетін танытатын жaмыс. СондыKтан емтиханда ‰р мазмaндама м‰тіні бойынша жоспар Kaру міндетті деп саналады.
ОKушы шыCармасын тексеру, баCалау м‰селесін негізінен т™рт салаCа б™ліп Kарайды:
МазмaндылыCы мен идеялылыCы.
Ой-пікірініS ж_йелілігі.
Стилі.
ГрамматикалыK сауаттылыCы.
БaлардыS Kай-Kайсысы да оKушы білімін баCалауда маSызды. Шамамен алCанда, шыCарманыS идеялылыCы мен мазмaндылыCына оKушыныS таKырыпты Kалай ашKандыCы, KамтылCан м‰селеніS дaрыстыCы мен бaрыстыCы, д‰лелдігі, негізгі ойды жеткізе алуы жатады. Пікір ж_йелілігіне шыCарманыS жоспарCа с‰йкестігі, ‰рбір б™лімніS м™лшері мен ой ж_йесі, пікір aтымдылыCы енеді. ТаKырыпты ашуCа байланысты ойын Kалай жеткізгендігі, с™йлемдерініS оралымдылыCы, с™з Kолданысы, бір с™зді бірнеше рет Kайталамауы, д‰йекс™зді Kолдана білуі, с™йлемдерді дaрыс Kaру сияKты м‰селелер стильге жатады. Ал емле, тыныс белгілеріне байланысты жайлар грамматикалыK сауаттылыK тaрCысынан Kаралады.
Мемлекеттік емтихан кезінде сынаKхат жазуCа астрономиялыK 2 саCат, мазмaндамаCа 4 саCат, шыCармаCа 6 саCат беріледі.
Сыныпта жазылатын жазба жaмыстарына 1 саCат уаKыт, шыCарма жaмысына Kатарынан екі саCат беріледі.
13PAGE 15
13PAGE 14215
15