Жай б?лшектерге амалдар ?олдану тарауы бойынша дидактикалы? жина?

Блок: Жай бөлшектерге амалдар қолдану (5 кл.)
Мақсаты: Жай бөлшектерде арифметикалық амалдардың қасиетін қолданып есептерді шығару дағдыларын қалыптастыру.
Міндеттер:
1. Оқушыларда өздігінен жұмыс істеу қабілеттерін қалыптастыру;
2. Оқушылар арасында бір-бірімен және топпен жұмыстарды ұйымдастыру;
3. Мониторинг өткізу.
Блок стандарты:
міндетті деңгей: базалық деңгей Құзыреттілік
білімі біліктілігі -жай бөлшектерді қосу, азайту, көбейту және бөлу ережелерін білу;
-санның бөлігін және бөлігі бойынша санды табу
-жай бөлшектерді қосудың, азайтудың, көбейтудің және бөлудің ережелерін есептерді шығаруда қолдана білу,
-санның бөлігін және бөлігі бойынша санды табуда жай бөлшектердің көбейту және бөлу амалдарын қолданып шығара білу; -жай бөлшектерді ортақ бөлімге келтіру;
-жай бөлшектерге арифметикалық амалдарды қолдану;
Білу, түсіну және қолдануға бағыттылғын сұрақтарды құрастыру
Стандартты меңгеру мониторингі:
Оқушының аты-жөні жай бөлшектерді қосу
аралас сандарды қосу жай бөлшектерді азайту
аралас сандарды азайту Жай бөлшектерді көбейту.Өзара кері сандар.Санның бөлігін табу Жай бөлшектерді бөлу. Бөлігі бойыншасанды табу
Күні жай бөлшектерді қосу
аралас сандарды қосу жай бөлшектерді азайту
аралас сандарды азайту Жай бөлшектерді көбейту.Өзара кері сандар.Санның бөлігін табу Жай бөлшектерді бөлу. Бөлігі бойыншасанды табу
100%
…
20%
10%
0% б/ж өткізу күні
Бақылау жұмысы.
«Жай бөлшектер амалдар қолдану»
1-нұсқа.
1.Амалдарды орындаңдар:
8 - (2 + 3 )

2. Сөз есепті шығарыңдар:
Оқушылар өздеріне бөлінген жер учаскесінің бірінші күні - ін тазартты, екінші күні одан - ге артық (көп) тазартты. Оқушылар екі күнде өздеріне бөлінген жер учаскесінің қандай бөлігін тазартты?
3. Көбейтуді орындаңдар:
а) 2· 1; ә) 5 · 1 · 1
4. Руданың бөлігі мыс.450 г рудада қанша мыс бар ?
5.Теңдеуді шешіңдер:
( 3 + у)- 1 = 4
2 -нұсқа.
1.Амалдарды орындаңдар:
6 - ( 4 + 2).
2. Сөз есепті шығарыңдар:
Компьютерде теруші шығарманың бірінші күні - ін терді, екінші күні - ін кем терді. Компьютерде теруші екі күнде шығарманың қандай бөлігін терді?
3. Көбейтуді орындаңдар:
а) 4 · 2 ; ә) 7 · 6 ·
4. Бір орамда кг кәмпит бар. Осындай 20 орамда неше килограмм кәмпит бар?
5. Теңдеуді шешіңдер:
( х + 4) - 3 = 3
Тест жұмысы
«Жай бөлшектерге амалдар қолдану»
1. Қосуды орында:
Жауаптар:А) B) С) D) Е)
2. Азайтуды орында:
Жауаптар: А) B) С) D) Е)
3. Азайтуды орында:
Жауаптар:А) B) С) D) Е)
4. Салыстыр: және
Жауаптар:А) B) C) D) E) жауабы жоқ
5. Теңдеуді шешіңдер:
Жауаптар: А) В) С) D) 24 Е) 14
6. Өрнектің мәнін тап:
Жауаптар: А) 42; В) С) 44; D) 30 Е)
7. Бірінші айда завод жылдық жоспардың бөлігін, екінші айда бөлігін орындады. Екі ай ішінде завод жылдық жоспардың қай бөлігін орындады?
Жауаптар: А) В) 54 С) D) Е) 47
8. Автобус қаладан ауылға дейінгі қашықтықты 8 сағатта, ал жеңіл машина 6 сағатта өтеді. Осылардың қайсысы 5 сағатта автобус па әлде 4 сағатта жеңіл машина ма көп жол өтеді?
Жауаптар:А) автобус; В) жүк машина; С) жеңіл машина
9. Теңдеуді шеш:
Жауаптар:А) 20; В) 16; С) D) Е) 36
10. Өрнектің мәнін тап:
Жауаптар: А) В) С) D) Е)
ТӨА - №1
Тақырып: Жай бөлшектерді қосу
I.Бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу ережесі
Бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу үшін, олардың алымдарын қосып,
алым етіп, ал бөлім етіп, сол бөлімнің өзін қалдыру керек

Мысалы,
Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу ережесі:
Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу үшін, оларды ең кіші ортақ бөлімге
келтіріп, бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу керек

52
Мысалы, ЕКОЕ (4;10)=20
Cұрақтар:
1.Бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу ережесін тұжырымда.
2.Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу ережесін тұжырымда.
II. Тапсырмаларды орында
1)Бөлшектерді қосыңдар
а) в)
б)
2) Қосудың ауыстырымдылық және терімділік қасиеттерін пайдаланып
есептеңдер:
а)
б)
3. Бөлімдері өзара жай сандар болатын бөлшектердің қосындысын
табыңдар
а)
б)
ТӨА - №2
Тақырып: Аралас сандарды қосу
I.Бөлімдері бірдей аралас сандарды қосу үшін:
-олардың бүтін бөліктерінің қосындысын, бөлшек бөліктерінің
қосындысын табу керек;
-Бүтін бөліктерінің қосындысы мен бөлшек бөліктерінің қосындысын
аралас сан түрінде жазу керек

Мысалы,
Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу ережесі:
-аралас сандардың бөлшек бөліктерін ең кіші ортақ бөлімге келтіру
керек;
- бөлімдері бірдей аралас сандарды қосу керек

43
Мысалы,
Натурал сан мен аралас санды қосу:

Мысалы:
Cұрақтар:
1.Бөлімдері бірдей аралас сандарды қосу ережесін тұжырымда.
2.Бөлімдері әр түрлі аралас сандарды қосу ережесін тұжырымда.
3.Натурал сан мен аралас санды қосу ережесін тұжырымда
II. Тапсырмаларды орында
1)Аралас сандарды қосуды орындаңдар
а) в)
б)
2) Теңдеулерді шешіңдер
а)
б)
3. Жұлдызшаның орнына тиісті санды қойып, қосындыны табыңдар
а)
ТӨА - №3
Тақырып: Жай бөлшектерді азайту
I.Бөлімдері бірдей бөлшектерді азайту ережесі
Бөлімдері бірдей бөлшектерді азайту үшін, азайғыштың алымынан
азайтқыштың алымын азайтып, алым етіп жазып, сол бөлімнің өзін
қалдыру керек

Мысалы,
Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді азайту ережесі:
Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді азайту үшін, оларды ең кіші ортақ бөлімге
келтіріп, бөлімдері бірдей бөлшектерді азайту керек

34
Мысалы, ЕКОЕ (12;9)=36
Натурал саннан бөлшекті азайту ережесі:Натурал санды (азайғышты)
бөлімі азайтқыштың бөліміндей аралас сан түрінде жазып, азайтуды
орындау керек.
Мысалы,
Cұрақтар:
1.Бөлімдері бірдей бөлшектерді азайту ережесін тұжырымда.
2.Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді азайту ережесін тұжырымда.
II. Тапсырмаларды орында
1)Бөлшектерді азайтыңдар
а) в)
б)
2) Натурал саннан бөлшекті азайтыңдар
а)
б)
3. -дан қандай санды азайтқанда айырма -ге тең? Х-тің мәнін
табыңдар

ТӨА - №4
Тақырып: Аралас сандарды азайту
I.Бөлімдері бірдей аралас сандарды азайту үшін:
-олардың бүтін бөліктерінің айырмасын, бөлшек бөліктерінің
айырмасын табу керек;
-Бүтін бөліктерінің айырмасы мен бөлшек бөліктерінің айырмасының
қосындысын аралас сан түрінде жазу керек

Мысалы,
Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді азайту ережесі:
-аралас сандардың бөлшек бөліктерін ең кіші ортақ бөлімге келтіру
керек;
- бөлімдері бірдей аралас сандарды азайту керек

3 8 43
Мысалы,
Cұрақтар:
1.Бөлімдері бірдей аралас сандарды азайту ережесін тұжырымда.
2.Бөлімдері әр түрлі аралас сандарды азайту ережесін тұжырымда.
II. Тапсырмаларды орында
1)Аралас сандарды азайтуды орындаңдар
а) в)
б)
2) Теңдеулерді шешіңдер
а)
б)
3. Өрнектің мәнін табыңдар
а) , мұндағы
б) , мұндағы


ТӨА - №5
Тақырып: Жай бөлшектерді көбейту.
Кері сандар, санның бөлігін табу
I.Бөлшекті бөлшекке көбейту үшін:
-олардың алымдарын көбейтіп, алым етіп, бөлімдерін көбейтіп, бөлім етіп
жазу керек
, мұндағы b,d≠0
Мысалы:
Бөлшекті натурал санға көбейту үшін:
-бөлшектің алымын натурал санға көбейтіп, нәтижесін алым етіп,
бөлімнің өзін қалдыру керек

Мысалы,
Аралас сандарды көбейту үшін:
-оларды бұрыс бөлшек түрінде жазу керек;
- бөлшектерді көбейту ережесін қолдану керек
Мысалы,
Көбейтіндісі 1-ге тең болатын екі санды өзара кері сандар деп атайды.
Мысалы кері сан, себебі берілген сандардың көбейтіндісі 1-ге
тең
Санның бөлігін табу үшін, санды осы бөлшекке көбейту керек
Мысалы, санының бөлігін табайық

Сұрақтар:
1.Бөлшекті бөлшекке көбейту ережесін тұжырымда;
2.Бөлшекті натурал санға көбейту ережесін тұжырымда;
3.Өзара кері сандар дегеніміз не?
II. Тапсырмаларды орында
1)Аралас сандарды азайтуды орындаңдар
а) в)
б)
2) Берілген сандарға кері сандарды тап:
а)
б)
3. Шамалардың бөлігін табыңдар
а) метрдің -ін в) 21 кг-ның -сін
б) 6 сағаттың -ін


ТӨА - №6
Тақырып: Жай бөлшектерді бөлу.
Бөлігі бойынша санды табу
I.Бөлшекті бөлшекке бөлу үшін:
-бөлінгіш бөлшекті бөлгіш бөлшекке кері санға көбейту керек
, мұндағы b,с,d≠0
Мысалы:
Аралас санды аралас санға бөлу үшін:
-оларды бұрыс бөлшек түрінде жазып, бөлшекті бөлшекке бөлу ережесін
қолдану керек
Мысалы:
Бөлшекті натурал санға бөлу немесе натурал санды бөлшекке бөлуүшін:
-бөлінгіш немесе бөлгіш натурал сан болған жағдайда натурал сан бөлімі 1
болатын бөлшек түрінде жазылады, бөлшекті бөлшекке бөлу ережесі
қолданылады
Бөлігі бойынша санды табу үшін, бөлікке сәйкес санды осы бөлшекке бөлу
керек.
Мысалы, кітапханадағы барлық оқулықтардың -і 70 кітапқа тең болса,
онда кітапханада неше кітап?

Сұрақтар:
Бөлшекті бөлшекке бөлу ережесін тұжырымда;
Бөлшекті натурал санға бөлу ережесін тұжырымда;
Бөлігі бойынша санды табу дегеніміз не?
II. Тапсырмаларды орында
1)Бөлуді орында
а) в)
б)
2) Теңдеулерді шеш:
а)
б)
3. Бөлігі бойынша сандарды табыңдар
а) -і 50-ге тең в) -і 45-ке тең
б) -і 42-ге тең
РБ-№1
Амалдарды орындаңдар
а) .
б)
2)Сыныптағы 28 оқушының -і қыздар. Сыныптағы оқушылардың нешеуі
қыздар
3)Көбейтудің үлестірімділік қасиетін пайдаланып, есептеңдер:
а) .
б)
4)Теңдеуді шешіңдер
а)
б)
РБ-№2
Амалдарды орындаңдар
а) .
б)
2. Санды табыңдар
а) -і 15-ке тең.
б) 15-ке тең
3)Есептеңдер:
а) .
б)
4)Гүлзардағы гүлдердің -і раушан гүлдері, қалғанының -і сатылғанда,
Онда ц көкініс. Алғашқыда дүкендегі көкініс неше тонна және неше
килограмм болған?
РБ-№3
Амалдарды орындаңдар
а) .
б)
2. Санның бөлігін табыңдар
а) 45-тің -ін
б) дің -ін
3. Есептеңдер:
а) .
4. Теңдеуді шешіңдер
а)
б)
РБ-№4
Амалдарды орындаңдар
а) .
б)
2. Қосындының бөлігін табыңдар
а) -ның -і
б) ның -ін
3. Есептеңдер:
а) .
4. Квадраттың периметрі см.Квадраттың қабырғасы неше сантиметр және
ауданын есептеп табыңдар
ӨЖ-№1
Сұрақ Жауап
1. Натурал саннан бөлшекті азайту ережесі: 1. Натурал санды (азайғышты)
бөлімі азайтқыштың бөліміндей аралас сан түрінде жазып, азайтуды
орындау керек.
2. Санның бөлігін табу үшін
2.санды осы бөлшекке көбейту керек
3. Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді азайту ережесі: 3. -аралас сандардың бөлшек бөліктерін ең кіші ортақ бөлімге келтіру керек; бөлімдері бірдей аралас сандарды азайту керек
ӨЖ-№2
Сұрақ Жауап
1.Бөлімдері бірдей аралас сандарды азайту үшін: 1.-олардың бүтін бөліктерінің айырмасын, бөлшек бөліктерінің айырмасын табу керек;
-Бүтін бөліктерінің айырмасы мен бөлшек бөліктерінің айырмасының
қосындысын аралас сан түрінде жазукерек
2.Бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу ережесі
2.Бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу үшін, олардың алымдарын қосып,
алым етіп, ал бөлім етіп, сол бөлімнің өзін қалдыру керек

3. Бөлшекті бөлшекке көбейту үшін:
3. -олардың алымдарын көбейтіп, алым етіп, бөлімдерін көбейтіп, бөлім етіп жазу керек
, мұндағы b,d≠0
ӨЖ-№3
Сұрақ Жауап
1. Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу ережесі: 1. Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу үшін, оларды ең кіші ортақ бөлімге келтіріп, бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу керек

2. Бөлшекті натурал санға көбейту үшін:
2. -бөлшектің алымын натурал санға көбейтіп, нәтижесін алым етіп, бөлімнің өзін қалдыру керек

3. Аралас санды аралас санға бөлу үшін:
3. -оларды бұрыс бөлшек түрінде жазып, бөлшекті бөлшекке бөлу ережесін қолдану керек
ӨЖ-№4
Сұрақ Жауап
1.Бөлімдері бірдей аралас сандарды азайту үшін: 1 -олардың бүтін бөліктерінің айырмасын, бөлшек бөліктерінің айырмасын табу керек;
-Бүтін бөліктерінің айырмасы мен бөлшек бөліктерінің айырмасының
қосындысын аралас сан түрінде жазу керек
2. Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу ережесі:
2. - Бөлімдері әр түрлі бөлшектерді қосу үшін, оларды ең кіші ортақ бөлімге
- келтіріп, бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу керек

3.Санның бөлігін табу үшін 3. Санды бөлікке көбейту керек
Тексеру таблосы
Оқушының аты-жөні ТӨА РБ ӨЖ Тексеру жұмысы Бақылау жұжұмысы
№1 №2 №3 №4 №5 №6 №1 №2 №3 №4
№1 №2 №3 №4
1оқушы 2оқушы 3оқушы 4оқушы