Темекі шегу – сізді? денсаулы?ы?ыз?а зиян

Избасарова Гульшат Мажитовна
Ақсуат жалпы орта білім беретін
мектебінің биология пәні мұғалімі.
Батыс Қазақстан облысы.
Теректі ауданы.
Ақсуат ауылы.
Сынып сағатының тақырыбы: «Темекі шегу – сіздің денсаулығыңызға зиян»
Мақсаты: қоғамдағы өзекті мәселенің бірі темекі туралы, оның құрамы, адам ағзасына тигізер зияны туралы дерек келтіре отырып, зиянды әдеттерден аулақ болуға, темекіге үйір болмауға тәрбиелеу.
Міндеттер:
-Теріс әдеттерге бұрыс қатынастарды қалыптастыру.
-Денсаулыққа зиян келтіретін факторларды анықтай алу қабілетін қалыптастыру.
-Тұлғаның жеке денсаулығы мен ерекшеліктері туралы білімін қалыптастыру.
Түрі: жарыс сабақ
Әдіс-тәсілдері: түсіндіру, баяндау, талдау
Көрнекілігі: слайд, темекі туралы бейнетаспа, интербелсенді тақта.Сабақ барысы:I кезең. Сәлемдесу
II кезең. Бәйге. Сұрақтар қоюІІІ кезең «Көкпар тарту» Мақал-мәтел жарысы.
IV кезең: «Уланбасын өмірің» көрініс қою.V кезең. «Тығырықтан шығу»
VI кезең. Жалғасын тап
Мұғалім сөзі: -Сәлеметіздер ме?
Құрметті ұстаздар, ата-аналар,оқушылар! Тәрбие сағатымызға қош келдіңіздер.
Тәрбие сағатымызды бастамас бұрын оқушылар. Қазіргі кезде адам ағзасын улайтын бірнеше зиянды заттар бар.
-Адам ағзасын улайтын қандай заттарды білесіндер?
- Темекі, арақ, шылым, анаша
«Темекі шегу – сіздің денсаулығыңызға зиян» атты тәрбие сағатымызды ашық деп жариялаймын.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың «Қазақстан -2050» стратегиялық даму бағдарламасындағы халқына жолдауында «Қазақстанның әрбір азаматының денсаулығы мықты, хал-ахуалы жақсы болуы тиіс» деп атап көрсеткен болатын. Яғни, мемлекеттің бірінші кезектегі атқаратын шараларының бірі халық денсаулығын нығайту.ХХІ ғасырда қоғам тек жалаң адамдар тобынан ғана емес, сонымен бірге денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні кіршіксіз таза , танымдық белсенділігі мен өздігінен білім алуға деген ынтасы мен шығармашылық қабілеті ерекше тұлғалардан тұруы тиіс.Олай болса, біз «Салауатты өмір салтын» насихаттау, келеңсіз жағдайлардың алдын алып «ХХІ ғасыр – салауатты қоғам ғасырын» құруымыз керек. Бүгінгі ұсынылып отырған «Темекі шегу – сіздің денсаулығыңызға зиян» атты тәрбие сағатымыз салауатты өмір салтын сақтауға шақырады.Адам болу, ел болудың жолы да,Оңай емес ойлау керек оны да.Ел қатарлы тірлік етіп, кем болмай,Бақыт құсын қондыру да қолыңда.«Шылым шегудің адам ағзасына зиянды әсері, олардың алдын ала сақтану шаралары» ең бастысы темекіге деген жиіркеніш сезімі болу керек.
Алдымен жарыс сабағымызды бастамас бұрын сіздермен бірге темекіге байланысты тәжірибе жасап көрейік.
Темекі адам ағзасына тигізетін әсері өте көп.Сондықтан темекінің адам ағзасына қандай зияны бар екенің тәжірибеден көрелік. Мақта, қауырсын ыдыс,темекі, сіріңкі. Қауырсын ыдысқа мақтаны саламыз да темекі түтінің жібереміз. Түтін мақтаға отырады ,бұдан біз темекі тартқан адамның өкпесінде осындай смоланың жиналатының көреміз.
Ал енді оқушылармен жарыс сабағымызды бастайық.
I кезең. Топ сәлемдесуі:«Күркілдеуік» тобы«Күрк-күрк көкжөтел,Күркілдеген не жөтел?Жасыңнан шексең темекі,Түбіңе сенің сол жетер.Түтінмен ыстап өкпені,Никотин уын төккені.Жүректің ұстап талмасы,Мишықтың құрғап кеткені.Мүгедек, ауру, демікпеӨмірге қатер төнеді,Салауатты өмір сүрейік!Шекпеңіз дейміз темекі.-«Шиқылдақ» тобына сәлем!2-топ –«Шиқылдауық» тобыШиық-шиық деп шиқылдап,Демігіп өкпе қиқылдап,Табиғат Берген денсаулықҚұртамыз үгіп, қиқылдап.Денеге дерт боп жетеді,Әдет боп жаман кетеді.Зиянды затты көп тұтсаңӨмірің қор боп өтеді.Спортпен болып мәңгі дос,Мағынасыз жүрме бос!Зиянды заттан аулақ деп,Достарыңа ақыл қос!-«Күркілдеуік» тобына сәлем!II кезең. Бәйге. Сұрақтарға жауап беру.Қазақпыз ғой бәйге десе қозатын
Қосатұғын күрең атын, боз атын.
Басталады «Бәйге» атты жарысың
Шықсын шәкірт шыңдарға қол созатын,- дей отырып шәкірттерді «Білім» сайысына шақырамыз. Әр топқа сұрақтар беріледі. Сұраққа жауап дайындап жауап береді.
1-топ.
1.Темекі тарту қай ғасырда, қай жылы пайда болды?-1946 ж2.Темекіні Еуропаға кім әкелді?-Х. Колумб пен оның достары3.Еуропада темекі тартумен күрес қай ғасырда басталды?- XYII ғасырда4.Никотин кімнің есімімен байланысты қойылған? –Францияның Португалиядағы елшісі Жан Никонның есіміне байланысты.5.Адамдар темекінің зиянын біле тұрып тарта береді дейді, осы рас па? –Рас6.Темекінің жасыл жапырақтарында қанша пайыз никотин болады? -9 пайыз7. Үндістер темекі өсімдігін қалай атады? –кохоба8. Орыс жазушысы Л. Н. Толстойдың қай еңбегінде темекі туралы жазылған?–«Балалық», «Есею», «Жастық» трилогиясында.9.Темекі туралы ең алғашқы кітапты кім жазды? –Эрсандесу де Овьеди10.Никотиннің қасиеттерін атап шық? –Сары сұйық зат, суда, майда жақсы ериді.2-топ.
1.Темекінің құрамындағы улы затты не деп атайды? – Никотин2.Темекі тартуда қандай химиялық үрдіс жүреді? –Құрғақ айдау3.Еуропада темекіні не деп атайды? –Табаго, табак.4.Темекіден туындайтын аурулар? –қолқа демікпесі,өкпе, жүрек, бауыр, т.б. аурулар.5Адам үшін никотиннің өлімге әкелетін мөлшері қандай? -35-70 мг6. Адамдардың ортақ ісі, қарым-қатынасын оңайлатуға, пікірлесуге жеткізетін ермек әрекеті. – Темекі тарту.7. Салмағы 16-20 кг итке қанша тамшы никотин берсе сеспей қатады? – 1 тамшы8. Темекі шегіп тұрып қандай заттарды іске асыруға болмайды. –Жүзу, баскетбол ойнау9. Қай елде темекі тартушылардың басын кесіп, дарға асқан? –Англияда10. Темекі құрамы неден тұрады? –Органикалық, бейорганикалық.
ІІІ кезең. «Көкпар тарту» Мақал-мәтел жарысы.Жігерің бар, талабың бар, қайратың, Мақсат тұтсаң қанатың бар талмайтын.Өз-өзіңді ұстай білсең тартынып, Өмірің бар алда әлі солмайтын, – дей отырып, жаман әдеттерден жирендіретін, зиянды әдеттер, денсаулыққа байланысты мақалдар мен ұлағатты сөздердің жалғасын табуға кезек берейік. (Екі топ кезек-кезекпен айтады).1-топ. «Күркілдеуік» тобына1Ауырып ем іздегенше , (Ауырмайтын жол ізде )2.Шылымқор өзін ғана емес, (Өзгелерді де улайды)3.Темекінің көк түтіні (Екі өкпеңді ыстайды)4.Ұзартқың келсе ғұмырды, (Таста арақ пен шылымды)5.Ішпеген, шылым тартпаған – (Денсаулығын сақтаған)6.Жасында темекісін будақтатқан – (Күркілдеп қартайғанда құлап жатқан)
7. Арақ ішіп, темекі шеккен, (Денсаулық түбіне жеткен)
2-топ –«Шиқылдауық» тобына1.Көзге түскен қауыз жаман, (Шылым шеккен ауыз жаман)2.Шылымды жерге тастама, (Айналаңды ластама)3.Түтіні тісіңді сарғайтады, (Уы ерте қартайтады)4.Темекінің кермегі, (Еріккеннің ермегі)5.Қайғы қартайтады. (Қуаныш марқайтады)6.Тыста ұзақ жүргенің, (Ұзақ өмір сүргенің.)
7.Қай жерің ауырса – (жаның сол жерде)

IV кезең «Уланбасын өмірің» көрініс қою.- Бұл бөлімде әр топ өз көріністерін көрсетеді.1- топ. «Күркілдеуік» тобына «Зиянды әдет » планетасы2- топ «Шиқылдауық» тобына «Спортшы жігіт » көрінісін қою.
1-топ «Күркілдеуік» тобының: «Зиянды әдет » планетасы көрініс.Адам: Уһ, жаным –ай! Енді қайда барсам екен? Қай жерге барып жаным рақат табар екен! Не етсем екен!Темекі: Ал мен сымбатты да әдемімін, иісім қандай жағымды. Менің әсерімнен рахаттанасың. Мені шегіп, күш- жігерің артады, көңіл- күйің көтеріледі. Мен сені еш уақытта тастамаймын, адал дос боламын. Кел, менімен дос бол!
Денсаулық планетасының тұрғыны:- Тоқта! Ей, жауыз, сырты жылтыр, іші қотыр жауыз! Кет, кет ары, босқа ерікпе. Менің адамымның алда көрер қызығына сен кедергі болма! Егер саған еріп, жеңіл жол іздеп, еріп кете берсе, өмірге қандай болашақ ұрпақ әкелмек! Жүр, одан да менімен жүрсең адам боласың! Адам деген асыл атыңды мұндай жауыз затпен кірлетпе!
2топ «Шиқылдауық» тобының «Спортшы жігіт » көрінісіСпортшы жігіт жаттығу жасап, шынығып жүр. Оның жанына темекі тартып достары келе жатыр. Арада 5 жыл уақыт өткен соң, олар кездеседі.Спортшы жігіт әлем чемпионы атанған, ал баяғы темекі тартқыш достары азып –тозған. Спортшы жігіт сөйлейді.Спортшы жігіт:Уа, халқым, назар аудар денсаулыққа, Өмірде бақыттысың денің сауда.Денсаулық терең бақыт деген сөзді, Құр айтпаған ғұлама данамызда.
Сақта халқым, денсаулығын аналардың, Болсын десең дені сау ұрпақтарың.
V кезең: «Тығырықтан шығу» Топ жетекшілерінің сайысы.
Салауатты өмір салтын қолдайық!Әдеттен жаман әманда аулақ болайық!Өз өмірің өз қолыңда, ей жастар, Су ішпеген гүлдей болып солмайық!- Келесі кезеңімізде, әр топтың топбасшыларына, «Тығырықтан шығу» талдау. Ойлануға уақыт беріледі.1. «Күркілдеуік» тобының топбасшысына
- Саған жоғарғы сынып оқушысы «Маған күніне бір қорап темекі алып бер.Екеуміз бірлесіп шегеміз.Мұны тек сен екеуіміз ғана білетін болайық. Әйтпесе...» деп жұдырығын көрсетіп шарт қойды.Өзіңді қандай жолмен құтқарасың?2. «Шиқылдауық» тобының топбасшысына- Сенің достарыңның бәрі темекі шегеді.Ал сенің темекі шеккің келмейді, сол үшін олар сені шеттете бастайды.Сен олардан бөлініп кете алмайсың.Не істер едің?
VI кезең. Жалғасын тап1- топ
..................................................... шеккен,…………………………………………..
…………………………………………..
…………………………………. жеткен.
2- топ ................................................ көргенің,
.................................................................
................................................................................................................. сөнгенің
Бүгінгі сайысымыздың ақтық сәтіне де келіп жеттік, ендігі қорытынды сөз кезегін мектебіміздің медбикесі Айгүл Сансызбайқызына беріледі.
Қорытындылау:«Темекі қоюшыларға ақыл кеңес» оқылды.Даналар сөзі- Жағымсыз әдеттерден арылу бүгін оңай, ертең кеш. Конфуций«Раббымыз, біз өзімізге-өзіміз зұлымдық қылдық. Егер Сен бізді кешіріп, рахым етпесең, әлбетте зиян шегушілерден боламыз» (Құран. «Ағраф» сүресі: 23-аят).«Өздеріңді-өздерің өлтірмеңдер!» (Құран. «Ниса» сүресі: 29-аят).Қазіргі дамыған медицина темекі шегудің адамды «баяу өлімге» алып баратын бірден-бір зиянды зат екенін айтып, әрбір тал темекі адам өмірін 12 минутқа қысқартатындығын анықтаған.Арақ ішіп, темекі шеккен,Денсаулығының түбіне жеткен (Халық даналығы).Денсаулыққа зор кесел,Үйрете көрме ауызды,Насыбай менен шылымға (Шораяқтың Омары).
Арақты да ішпейміз
Темекі де тартпаймызЕлбасымыз «Қазақстан- 2050» бағдарламасынМәңгі есте сақтаймыз. –ұранымен кезекті сайыс сабағы аяқталды.
Қош сау болыңыздар!