Презентация Алашты? айбыны-Бауыржан Момыш?лы

«Батырым, Бауыржаным,» - дейді халқым Алып ұл, ақын жүрек ердің даңқын, Келешек келе жатыр көремін деп, Тік басып туған жерде жүрген қалпын» Қ. Аманжолов “Алаштың айбыны-Бауыржан Момышұлы” «Баукеңнің жұлдызды болған күні – қазақтың жұлдызы жанған күн». Н.Ә.Назарбаев Қадірін білмеппіз ғой тірі кезде,Деп жылар сорлы қазақ мен өлгенде.Ұрпақ атар 80 мен 100-дігімді,Тарихтың түкпірінен сөз келгенде. Бауыржан Момышұлы 1947 жыл 6 желтоқсан 1910 жылы 24-желтоқсанда Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Көлбастау ауылында дүниеге келді.1929 жылы ”Әулие Ата” тоғыз жылдық мектебін бітіреді. 1932 жылдың қаңтары мен қарашасы аралығында мансапты қызмет атқарады.1932 жылы әскерге шақырылғаннан кейін Отан алдындағы борышын өтейді. 1933 жылы полктық мектепті бітіреді.1934 жылы әскерден келгенде запастағы командир болады. 1940 жылы Украинаның Житомир қаласындағы 202-арнаулы танкке қарсы шабуылдайтын дивизияның командирі болып тағайындалады.1941 жылдың қаңтарында тәжірибелі сардар Алматыға қайтарылады. 1941 жылдың күзінен басталған Мәскеуді қорғау шайқасына қатысады.1942 жылдың тамызынан бастап Панфиловшылар дивизиясында командир болады. 1939 жылы әкесі Момышқайтыс болады. 1936 жылы Қызыл Армия қатарына командир ретінде қайта шақырылады. 1942 жылдың қазанында Бауыржан подполковник шенін алады.1945 жылдың 21-қаңтарында Бауыржан Момышұлы Бірінші Балтық жағалауы фронтының 6-гвардиялық әскерінің, 9-гвардиялық атқыштар дивизиясының командирі болып тағайындалады. 1945 жылдың ақпаны мен наурызында Латвия жеріндегі Приекуле станциясы маңында болған шайқаста дивизияны басқарады. 1946 жылы К.Е.Ворошилов атындағы әскери академиясының бірінші дәрежелі Суворов Жоғарғы Орденімен марапатталды.1948 жылы Генералдық штабтың әскери академиясын аяқтады. 1950 жылдан бастап ”Тыл және Кеңес Армиясын қамтамасыз ету” әскери академиясында аға оқытушы.1955 жылдың желтоқсанынан бастап запастағы полковник.1982 жылы 10-маусымда Алматыда дүниеден өтті Бауыржан Момышұлы 1910 жылы желтоқсан айының 24- ші жұлдызында Жамбыл облысы Жуалы ауданы Көлбастау ауылында малшы отбасында дүниеге келді. Бала Бауыржан көпшіл, зерек, зерделі қайсар болып өсті, оның себебі «Ертексіз өскен бала рухани мүгедек адам » деп атасы Момыш пен әжесі Қызтумас Бауыржанды кішкентайынан ертегі, аңыз әңгімелермен сусындатып, өмірдің жақсысы мен жаманын ажырата айта отырып тәрбиеледі. Парасатты ата мен әкеден, есті әжеден, білікті ұстаздардан білім тәлім – тәрбие алып, рухани дүниесін байытқан жас Бауыржан ауыл адамдарымен қарым – қатынас жасау барысында тәжірибеде шыңдалып, елін сүйген азамат болып қалыптасты.  Бауыржан Момышұлы 13 жасқа дейін ауылда, одан соң оқу іздеп Жамбыл, Шымкент қалаларындағы интернаттардан тәлім алып, білім нәрімен сусындайды. Мектепті бітірген жігіт Бауыржан бастауыш сынып мұғалімі, ауатком хатшысы, милиция бастығы болды. 1935 жылы Қызыл Армияға шақырылды. 1936 жылы әскери комиссариат Бауыржанды Ташкентке жіберді. Онда ол 14 ай взвод командирі болып, әскери қызмет атқарды. Қиыр Шығыста шекара күзетінде 5 жыл офицер болды Бауыржан Момышұлы сонау сұрапыл соғыс жылдарында «Отан үшін отқа түс күймейсің», «Ел үшін аянба – ерлігіңе сын» деп неміс фашистеріне қарсы аттанған. 1941 жыл Ұлы Отан соғысы басталған кезде Момышұлы Қазақ әскери комиссариатында қызымет атқарған. Генерал И.В.Панфиловтың басшылығымен Алматы маңында 316 атқыштар дивизиясы жасақталып, Бауыржан Момышұлы онда батальон командирі, сегізінші гвардиялық дивизиясында рота, батальон, полк, кейін дивизия командирі қызметтерін атқарған, неміс- фашист басқыншыларына соққы берді.  Бауыржанның ерлігі. Бауыржанның қаһармандық ерлігі туралы орыс жазушысы Александр Бек «Волокалам тас жолы» еңбегінде жан-жақты толық жазды. Бұл кітап неміс, чех, еврей, ағылшын, француз тілдеріне аударылып бүкіл жер шарын шарлап кетті. Ең алдымен , сол кітап арқылы қазақ халқының ерлігі, біртуар ұлымыз Бауыржан Момышұлы есімі кең байтақ Отанымызға тегіс жария болды. Соғыстан кейін әдебиетке араласуы Бауыржан Момышұлы – педагогика, психология ғылымдарының теориялық мәселелерін соғыс тақырыбына сәйкестендіріп, талдау жасаған бастамашыл жан. «Бауыржан Момышұлы тек атақ -даңқы шыққан батыр ғана емес, терең ойлы, өзіндік пікір толғанысы бар, алғыр да тапқыр азамат» деп бағалаған қазақ халқының заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов.Жазушы Бауыржан.Соғыс аяқталғаннан кейін батыр атамыз сүйікті Отанына деген махаббатын, өзін көптен мазалап жүрген үлкен ойларын көркем сөзбен адалдықты, ерлікті ту етіп тамаша кітаптар жазды. Олар: « Қанмен жазылған кітап», «Москва үшін шайқас», « Генерал Панфилов», «Майдандағы кездесулер», «Төлеген Тоқтаров», «Бір түнгі оқиға», «Ұшқан ұя», «Куба әскерлері», «Адам қайраты» және басқа да кітаптары көпшіліктің сүйіп оқитын шығармасына айналды . Бауыржан атамыздың қанатты сөздері: 1.Ақылды кісінің сөзіде, өзіде сүйкімді. 2.Ақкөңіл деген нәрсенің екі түрі бар: аңғал ақкөңіл, ақылды ақкөңіл. 3.Біреудің қатесін орынсыз кешіруге болмайды.4.Орынды іске, пайдалы қаталдыққа ешкім өкпелемейді. 5.Терлеп еңбек етпегеннің тілегіне жеткенін көргенім жоқ. 6.Опасызда Отан жоқ. 7.Отанда опасызға орын жоқ. 8.Отаның үшін отқа түс – күймейсің. 9.Айғаймен ала алмайсың, ақылмен, айламен басқар. 10.Белдескеннің белін сындыр, Тірескеннің тізесін бүктір! 11.Қайратыңа әдісіңді жолдас ет,Әдісіңе ақылыңды жолдас ет. 12.Қиын сәтте тізгініңді босатпай, шапшаң да шебер қимылда. 13. Жігіт болсаң, жігеріңді жасытпа, қайратыңа қайта мін. 14.Халықтың ізгі дәстүрі – біздің ең асыл мұрамыз. 15.Алтын басты болсаң да, ардан артық емессің. 16.Сыртқы тәртіпсіздік – адамның ішкі кемшілігі. 17.Мейірім болмаса сүйе де алмайсың. 18.Адамзатқа өмірден ар қымбат, өлімнен де ұят күшті. 19.Өз ұлтын сыйламау, оны мақтаныш етпеу – сатқындық! 20.Табандылық– батырдың қалқаны. 21.Батылдық – қимыл, әрекет есебін тәуекел етумен үйлестіре алу. 22.Көзсіз батырлық – ептілікті батылдық пен ұштастыра білу. 23.Ерлік – тәрбиенің жемісі. 1942 жылы 6 маусымда Қызыл Ту, 1970 жылы Еңбек Қызыл Ту, Халықтар Достығы, 1945 жылы 1 шілдеде 2 рет Қызыл Жұлдыз, «Құрмет белгісі» ордендерімен, медальдармен марапатталған. 1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысында неміс – фашист басқыншыларымен күресте көрсеткен батырлығы мен ержүректілігі үшін полковник Б. Момышұлына Кеңес Одағы Батыры атағы қайтыс болғаннан кейін берілді. Ел тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен оған «Халық қаһарманы»деген атақ берілді.2000 жылы «Ғасыр адамы» деп танылды. Бауыржан ерлігі ешқашан ұмытылмайды. Бауыржан атамызға берілген атақтар. 1967 жылы «Қазақфильм» киностудиясы «Ел басына күн туса»атты көркем фильм, 2010 жылы қыркүйектің 14-і күні Алматыда «Қазақтың Бауыржаны» атты деректі фильм көпшілікке таныстырылды. 2010 жылы желтоқсанның 10-ы күні Алматыдағы 28 панфиловшылар саябағында совет-герман соғысының қаһарманы, жазушы Бауыржан Момышұлына тұрғызылған ескерткіш салтанатты жағдайда ашылды. Жалпы биіктігі 6 метрлік ескерткіштің тұғыры граниттен, ал батырдың мүсіні қоладан құйылған.2010 жылы қыркүйек айында Бауыржан Момышұлының 30 томдық шығармалар жинағы жарыққа шықты.2010 жылы 10 желтоқсан күні Алматы қаласында Бауыржан Момышұлына арналған ескерткіш ашылды. Қазақстанда батырдың атында Алматы, Тараз, Атырау, Семей қалалары және Жамбыл облысы Аса селосында көшелер бар; Астана қаласында Бауыржан Момышұлы даңғылы,Тараз қаласында Жамбыл облысының бұрынғы Бурное ауданы қазір Бауыржан Момышұлы ауданы болып өзгертілген. Бауыржан Момышұлы ауылы (Жамбыл облысы) Бауыржан Момышұлы ауылдық округі (Жамбыл облысы) №45 қазақ классикалық гимназиясына Бауыржан Момышұлының есімі берілген және мектептің алдында Бауыржан Момышұлының бюсті орналастырылған. Бауыржан Момышұлы даңғылы (Шымкент) Алматы (№131), Шымкент (№42) және Алматы қаласындағы әскери мектеп интернаттары да батырдың есімімен аталады.Астана қаласында Бауыржан Момышұлының ескерткіші орнатылған Ескерткіш Астана төрінен, Бауыржан Момышұлыдаңғылының бойынан орын алды. Ескерткіштің биіктігі - 11 метр. 2000 жылы 12 қазанда Ұлы Жеңістің 55 жылдығына және батырдың 90 жылдығына арнап салынды.Авторлар ұжымы: Мүсіншілер: М. Рүстемов, Д. Әлдеков.Сәулетшілер: С. Дамбай, Н. Баекеев. Ердің туы – намыс Сен жаудан қашсаң, өмір сенен қашадыЕрдің Еділ тобығынан келмейдіЖаныңнан күдер үзе соғыспасаң, жауды күйрете алмайсыңЕрлік – елдің қасиеті, жүректілік – жігіттің қасиеті Жауды өлтірсең - өлімнен құтылдың, өлтірмесең - өлімге тұтылдыңАтақ – ерге сауға, олжа – елге сауға, олжа – елдікі, оған тимегінҚырағының өзі де, көзі де батырЕрлік елеусіз қалмасынИменіп жүріп көрген игіліктен қарсыласып жүріп көрген бейнет артық Арпалысып жүріп алған абырой – өмірдің ең шырын рақатыЕрді ел үшін, жігітті жұрт үшін мақтаЕжелден ел тілегі – ер тілегі,Адал ұл ер боп туса – ел тірегіЕкі сырттан қанға батып таласса, қарақұсқа жем боладыҚой бастаған арыстан тобынан арыстан бастаған қой тобы артықКомандир – аға, солдат – ініАйқаймен ала алмайсың, ақылмен, айламен алғын Жан аямай тиіскеннен жау жалт бере жөнеледіАйбындана шапқаннан ажал да сескенедіЕкі сөзді – ер емес, серт – ер серігіТу сыртынан тиген дұшпанды торға түсір, өршеленген жаудың үнін өшірСабырлылық алдында дұшпан сасады, сабырсыздан береке қашадыЕр бақыты ел қолында, ел бақыты ерлер қолында Өз қадірін білмеген – ер қадірін білмейдіЕр қадірін білмеген – ел қадірін білмейді. Қорқақ қаққа шөгіп өледіБелдескеннің белін сындыр,Тірескеннің тізесін бүктір.Қайратыңа әдісіңді жолдас ет,Әдісіңе ақылыңды жолдас ет. Әдіссіздік - әлсіздік,Ептілік те – ерлік. Қара бет болып қашқанша,Қайрат көрсетіп өлген артық!Таяқтан тайсалмасаң, Семсерден сескенбесең,Жеңдім дей бер... Өтіріктің балын жалап тірі жүргенше,Шындықтың уын ішіп өлген артық. Бауыржан Момышұлы жастарды АдамгершіліккеАдалдыққаБатылдыққаБорыштылыққаАрлылыққаЖауапкершіліккеҚайраттылыққаЕрліккеЖариялыққаЕлжандылыққаҰлттық мақтанышқаТабандылыққаНамысқойлыққаӘділдіккеӘдептілікке Жирендірген:АрсыздықтанҚорқақтықтанЖағымпаздықтанЖалғандықтан ҚырсықтықтанЖауапсыздықтанҚұлықсыздықтанЖігерсіздіктенТұрақсыздықтанКөре алмастықтанМәңгүрттіктенҚанағатсыздықтанСатқындықтанМалшашпақтықтан үндеген Нәтижесінде патриот тәрбиелеу Ұлтжандылықтан жаралған Батыр Бауыржан мен ғұлама ғалым Әлкей Марғұлан Алматыдағы Кеңсай зиратында қатар жатыр. Бала Бауыржан – көпшіл, зерек, зерделі, қайсар, ұқыпты, әділ, сүйікті де сүйкімді ұл. Жігіт Бауыржан – қайратты, сұсты, жауынгер, айлалы, майдангер, үздік атқыш,спортшы, гимнаст, жазушы, патриот, адал дос, саяси ұстаз. Қаһарман Бауыржан – майдангер-жазушы, халқының қамқоршысы, өнегелі ұстаз, тәлімгер, Кеңес Одағының Батыры, Қызыл ту орденінің иегері. Бауыржан Момышұлы естеліктерінен «Бес жол өлең» әдісі1. Зат есім(1сөз)2. Сын есім(2 сөз)3. Етістік (3 сөз)4. Тақырыпқа байланысты сөз5. Бірінші сөзге синоним сөз. Үйге тапсырма:«Батыр Бауыржан» тақырыбына шығарма жазу