Ашы? саба?. ?аза?станда?ы металдарды? кен орындары. Металдарды? адам а?засында?ы ма?ызы

САБАҚ ЖОСПАРЫ
ПәнХимия
Сабақ тақырыбыҚазақстандағы металдардың кен орындары. Металдардың адам өміріндегі маңызы Сабақтың мақсаты
Оқушыларға металдардың табиғатта таралуы және адам организмінде атқаратын маңызы туралы, өз өлкесінің табиғи байлықтарымен танысып, олардың өңделуі, практикада қолданылуы туралы білімді кеңейту.
Құрал-жабдықтар, көрнекі құралдар Интерактивті тақта, комьпютер, химиялық реакция теңдеулері. бинго ойын билеттері, үлестірме қағаздар.жұлдызшалар,химиялық элемент таңбалар ы
Сабақ түрі Топтық, жұптық, жеке
Пәнаралық байланыс Биология, математика, қазақ тілі, география
1-кезең
Жағымды психологиялық ахуал туғызу
Ортаға дөңгелене тұрамыз. Бір –біріміздің қолымыздан ұстап тұрып жылы лебіз, жақсы тілектер білдіреміз.
2 кезен- «Ойлы болсаң, озып көр», «Ой қозғау» стратегиясы
Үй жұмысын сұрау 1. Бинго ойыны
Қобдиша сиқыры
-Осы қобдишаны қандай ойында ойнатытынын айтындаршы.
-Бинго
-Ендеше БИНГО ойынымызды бастайық.
Сұрақтар:
Темірге қандай тотығу дәрежесі тән
Темір қандай заттармен әректтеспейді? Неге
Металдардың электрохимиялық кернеуқатарын ұсынған ғалым.
Құйма дегеніміз...
Металдардың жемірілуі
Судың кермектілігін тудыратын қай металдардың тұздары
Белсенділігі тым төмен металдар
ТемірдіңқұймаларыТемірдің (ІІ),және (ІІІ) оксидтерін қалай ажыратады.
Шойынның түрлерін ата
Металдардың жемірілуін қалай баяулатуға болады?
2. Гүл шоғы- әдісі
- алдарында гүл шоғында жазылған деңгейлік тапсырмаларын орындайық .
№1
1. Қай зат жұптарының арасында химиялық реакция жүруі мүмкін:
А) Cu және AgSO4 ә)Fe және ZnCL2
Fe(OH)3 және CaCaO және Cu
HCL жәнеPb S және AL
2. ІІІ периодтағы металдардың қайсысы күшті тотықсыздандырғыш болып табылады?
3. 5 г. 20%-тік темір (ІІІ)хлориді мен 10 г. 10%-тік натрий гидроксиді әрекеттескенде қандай зат және массасы бойынша қанша мөлшерде тұнбаға түседі?
№2
Мүмкін болатын реакция теңдеуін аяқтаңдар:
Al+Br2→ Al+ Cr2O3→
Al+H2SO4 → Al+Na2SO4→
Mg+ H2SO4 → Hg+HCl→
Fu+HNO3 Ca+ HClСызба нұсқа бойынша реакция теңдеулерін жазыңдар:
Al2(SO)4 →Al(OH)3→Al(NO3)3
Массасы 6 г. Темір хлордың артық мөлшерімен әрекеттесті. Алынған хлоридті массасы 200 г. суда еріткенде алынған ерітіндінің массалық үлесін есептендер.
№3
Сәйкестікті анықтандар:
А)Алтын 1)шабытты әрекеттеседі
Б)никель 2) қыздырғанда жүреді
С)литий 3) жүрмейді
Айналымдарды жүзеге асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:
Fe→FeO→FeSO4 →Fe(OH)2 →Fe(NO3)2
Массасы 2,7 г алюминийді еріту үшін массалық үлесі 10% натрий гидроксиді ерітіндісінің қандай массасы қажет болатынын есептеңдер.
Көршілеріне беріп тексеріп көрейік
Алдарында жұлдызшаларды
1 тапсырма орындалса «3»
2 тапсырма орындалса «4»
3 тапсырма орындалса «5»
Қызыл жұлдызша- «5»
Көк жұлдызша «4»
Сары жұлдызша «3»
Берілген критерилерді қолдана отырып , бағаларын қойып шығыңдар.
3 кезең – жаңа материалды меңгеру
15 мин Топқа бөлу-сандар арқылы бөліну
2 топқа бөлінеді (Бинго ойынында қолданған билеттер номеріне сәйкес жұп сандар 1-топ,тақ сандар 2- топ.)
Инсертәдісі- БББ Кестенітолтыру
Жоба тақырыбы: Қазақстандағы металдардың кен орындары.
кезең – Бекіту
7 мин Ойлан, жұптас, талқыла
Мозайка әдісі- Металдардың адам өміріндег імаңызы.Әрбір жұпқа металдардың адам ағзасының қандай мүшесінде кездесетін анықтап, маңызын айту.
- жұппен жұмыс жасау, топқа қайту.
-адам моделіне химиялық элементтерді орындықтарына белгі салынған бірнеше оқушылар шығып түсіндіреді.
2. Картамен жұмыс. (қонақтарға тапсырма)Қазақстанның қай қаласында қандай металл шығарылатынын картада белгілеу және қорғау.
5 кезең - Корытындылау «Мен –саған, сен –маған»
Топпен қол ұстасып, алған білімдерін бір сөйлеммен қорытындылау
6 кезең – рефлексия Сөйлемді аяқтау Бүгін мен сабақта...- әдісі
...үйрендім
қызықты болды, өйткені...
қиын болды, себебі ...
бәрінен бұрын ұнағаны..
Мұғалім рефлексиясы:
288988566675Натрий.
Көмір жанғанда, қара металургия кәсіпорындарының қалдықтарында, тұрмыстық тағам суларында, көшелерде, жол бойында мұзды, қарды еріту үшін ас тұзын сепкенде және ауыз суларды жұмсартқанда пайда болады.
Натрий ағзаның өн бойына толық тараған; қан сарысуында, арқажұлын сұйықтығында, көз сұйықтығында, асқорыту сөлдерінде, өтте, бүйректе, теріде, сүйек ұлпаларында, өкпеде және мида.
-238125732790Зиянды әсері. Натрий ионының ағзада көп мөлшерде болуы ас тұзын мол пайдалануға байланысты. Бұл су алмасуын бұзады, қанды қоюлатады, бүйрекке әсер етеді және зат алмасуға жүрек тамыр жүйесіне зиянды.
Мыс.
Мыс көптеген минералдардың құрамдас бөлігі болып табылады. Мысалы, алтын сары халькопирит CuFeS2, мыспен темірдің күрделі сульфиді және жасыл малахит Cu2(OH)2CO3, химиялық құрамы бойынша гидратталған мыс карбонаты http://bilimland.kz/index.php/kz/
Тірі ағзада, адамда мыс, темір тәрізді қан құрамында кездеседі. Мыс элементі аз болса жануарларда анемия, өсімдіктерде хлороз ауруы пайда болады. Бауыр мен мида мыстың мөлшері көп болады.
Зиянды әсері. Мыс улы металдарға жатады. Нерв жүйесі, бауыр, бүйрек, тіс, асқазанға әсер етіп, қызметін бұзады.
Литий. Адам ағзасындағы литий элементінің мөлшері орта есеппен 70 мг. Жануарлардың ағзасындағы литий қосылыс күйінде бауырда, бүйректе, көкбауырда, өкпеде, қанда және сүтте жинақталады. Литийдің ең көп мөлшері бұлшық ет құрамында болады. Литий ионы асқазан-ішек қабырғалары арқылы қанға өтіп сонда жиналады.
-5715143510Кальций. Цемент өндірісінде, қағаз, шыны, химия-фармацевтика, тері, бояу, сыра өндірісі қалдықтарында, цемент, бетон ыдыстарды пайдаланғанда түзіледі. Кальций хлораты мақтаны жинарда жапырақты ерте түсіру үшін дефолиант түрінде қолданылады.
Биологиялық рөл. Са ионы қан тоқтату және зат алмасу, әсіресе сүйектерге, тіс құралу үшін қажет. Са фосформен бірге сүйекті және жүйке жүйесін құрайды.
Зиянды әсері. Ағзада Са құрамы көп болып кетсе, адам цистит ауруына шалдығады. Егер Са цемент ұнтағы түрінде өкпеге енсе тыныс жолдарына зиян.
-571549530Мырыш. Мырыштың негізгі көзі мырыш алдамшысы ZnS болып саналады.
-967740-5596255 Жануарлар мен өсімдіктер дүниесі үшін қажет элемент. Ересек адамның ағзасындағы мырыш бұлшық еттерде 65 пайыз, сүйектерде 20 пайыз жиналған. Ал қалған бөлігі қан плазмасында, бауырда және эритроциттерде болады. Мырыштың ең көп мөлшері қуықасты безінде кездеседі. Негізгі мырыш қарабидай кебегінде көп болады. Адам ағзасы мырышты ет, сүт және жұмыртқа тағамдарын пайдалану арқылы қабылдайды.
Зиянды әсері. Мырыш ағзада көбейіп кетсе Са-дің құрамы төмендеп остеопороз (сүйек сынғыштығы) ауруы пайда болады. Ағзада жетіспесе тері аурулары және диабет ауруына ұшырайды.
Калий. Калий ағзаның барлық бүйрек, жүрек, сүйек, бұлшық еттерде, қанда, мида және т.б. кездеседі. Ағзадағы калий катионы К+ физиологиялық қызметтер атқарады – бұлшық еттердің жиырылуы, жүректің қалыпты жұмыс істеуі, жүйелік импульстардың берілуі, алмасу ферменттердің белсенділігін арттырады. Ересек адам тәулігіне тамақпен бірге 2-3 г калий қабылдайды. Ағзаға калий жетіспеген жағдайда күніне 4-5 рет калий хлоридік КСІ 1,0 г мөлшерде пайдаланады.
-9144036195Магний. Магний табиғатта магнезитминералы MgCO3 түріндекездеседі.
Ағзадагы магнийдің ең көп мөлшері сүйек ұлпасында, тіс эмалінің дентинінде жинақталған. Сонымен қатар, магний ұйқы безінде, қанда, бұлшық еттерде, бұйректе, мида, бауырда және жүректе кездеседі. Ересек адам тәулігіне массасы 0,7 г шамасындай магнийді пайдаланады.
Магний Жүйке ұлпаларының жұмысын жақсартады, сүйек түзуге қатысады. нанда, сұлының жармасында, сүт тағамдарында, жаңғақтарда болады Алтын, күміс ауыз қуысының бактерияларын залалсыздандырады алтын мен күмістен жасалған қасықтар Натрий және Калий натрий хлориді адам тағамының ең қажетті бөлігі. Адамға тәулігіне 5-10г ас тұзы жеткілікті. Егер артып кетсе бүйрек қызметі бұзылып, қан қысымы көтеріледі. ас тұзы Кальций Ересек адам ағзасында -2% болады, оның 99%-ы түстер мен сүйектерде кездеседі. Ион түрінде қанның ұюына қатысады. Тіс пасталарының құрамында болады. Темір Адам ағзасында 4г темір бар, оның 65%-ы қанда (гемоглобинде) болады. Кофені тым көп ішпеу керек, себебі ол темір иондарының сіңірілуін 40%-ға азайтады. Анемия ауруы пайда болады. Көк алмада, ешкінің шикі сүтінде, көк бауырдың құрамында 24% темір бар ферритин деп аталатын зат болады. 
 Pb, Zn — Текелі, Малеевск, Ащысай;
• Mg, Ti, Zn, In, Be, Ta, Nb — Өскеменде өндіріледі (Қорғасын-мырыш,
Титан-магний комбинаттары, Қазмырыш АҚ);
• Мn — Қаражал, Жезді;
• Сr — Хромтау (Кемпірсайда), Ақтөбеоблысы;
• Cu — Жезқазған, Ақтоғай, Айдарлы;
• Fe — Қарағанды, Орал, Рудный, Соколов-Сарыбай, Лисаковск;
• W, Мо — Ағадыр, Катонқарағайда (ШығысҚазақстаноблысы);
• Sn — Көкшетау (Сырымбет), Қорғалжын;
• Аu — Бақыршық, Майқайың, Жітіқара.