Т?рбие са?аты «?ыз бала — ?лтты? ?яты, халы?ты? шырайы» 9 сынып

Бекітемін:
К_ні: 14.12.2016 ж.

Т‰рбие саCатыныS таKырыбы: «Jыз бала - aлттыS aяты, халыKтыS шырайы»

«Jыз» еS Kасиетті с™з. Jасиетті болатыны б_кіл адамзат Kыздан тарайды: Kыз келін болады, келін анаCа айналады, ал ана ‰же деген зор д‰режеге жетеді. Осы _шеуі арKылы aрпаK ™сіріп, aлт Kатарын к™бейтеді.
`лттыS бойындаCы бар жаKсы Kасиеттерді - тілін, дінін, ‰дет - Caрпын, салт - санасын, д‰ст_рін немересіне, немересінен ш™бересіне жеткізуші, дамытушы, ‰рине, ‰йел - ана. ХалKымыздыS ырысты ынтымаCын, береке - бірлігін, туыстыS татулыCын іске асыратын да, aйымдастыратын да ‰йел - ана. «АCайын тату болса - ат к™п, абысын тату болса - ас к™п»,- деген aлаCатты с™з осыдан туса керек.
Мектеп жасындаCы Kыз балалар т‰рбиесін негізінен _ш кезеSге б™луге болады. Бастауыш сыныптар кезеSіндегі т‰рбиеніS маKсаты тазалыKKа, aKыптылыKKа, жинаKылыKKа _йрете отырып, баланыS к™п білуге KaштарлыCын арттыру, кітап оKу м‰дениетін дамыту.
Бесінші - сегізінші сыныптар арасында алCашKы кезеSдегі т‰рбие т_рлері ары Kарай дамытыла т_седі. Бaл тaста, жас ерекшелігіне Kарай, Kыз бала анасынан ешн‰рсе б_кпейді. Jит еткен н‰рсеніS б‰рін айтып келеді. Сол шыншылдыCы мен ашыKтыCын пайдаланып, Kыз баланыS келешегіне еS керекті н‰зіктік, ілтипаттылыK, _лкенді сыйлау, кішіге KамKор болу, тaраKтылыK сияKты мінездерді Kалыптастыру - басты борыш. Сонда бaл сипаттар келешекте жарасымды жар, аяулы ана, KоCамымыздыS белсенді м_шесі болатын Kыз баланыS бойынан ‰рKашан нaр болып т™гіледі.
^шінші кезеS тоCызыншы - он бірінші сыныптарды Kамтиды. Бaл аралыKтаCы т‰рбие алдыSCы кезеSдермен тыCыз байланысты. АдамCа деген мейірім бала кезден, еS жаKын адамын с_юден басталады. СондыKтан ‰рбір Kыз балаCа ата - анасын, туыстарын, aстазын сыйлап, Kадірлей білуді _йретсе, болашаKта одан елін, жерін, халKын с_йетін, ™з шаSыраCын ардаKтайтын, балаларын жанындай жаKсы к™ретін KамKор ана, Kайратты жан, н‰зік ару шыCары с™зсіз.
Jыз баланы Kaрметтеу, олардыS алдында д™рекі с™йлемей, ізетті болу, ер - тaрманы ‰шекейленген сaлу жорCаларды Kыздарына, Kарындастарына мінгізу, киімніS ‰сем - с‰ндісін, ‰шекейлі бaйымдардыS жаKсысын Kыздарына арнау - ежелгі д‰ст_р. Жиын - тойларда Kыз баланы ‰р уаKытта сыйлы орынCа отырCызCан. ЖаSа келін болып т_скен жеSгелері де Kайын сіSлілерін атымен атамай «Еркежан», «Шырайлым» деп еркелеткен. Орта Азия мен JазаKстанда жалCыз келе жатKан Kызды к™рсе, оCан KорCаныш болып, баратын жеріне дейін шыCарып салатын болCан. «Jыз ™ссе - елдіS к™ркі, г_л ™ссе - жердіS к™ркі» дегендей, KызCалдаKтай болып ™сіп, к™ктеп келе жатKан г_лдіS мезгілсіз солып Kалмауына KамKорлыK жасаCан. «JызCа KырыK _йден тыю» деген маKал да осыныS айCаCы. Міне, осындай т‰рбиелік м‰ні зор д‰ст_рлерді атадан балаCа мирас етіп Kалдырып отырCан.
JыздарымыздыS асыл Kасиеті, жан - д_ниесі н‰зік, адал махаббат иесі болCандыCын, д‰улетке, байлыKKа, жиkазCа KызыKпаCандыCын жыр - дастандардан білеміз. JазаK Kыздары махаббат атты асыл сезімді айрыKша Kастерлеп, аялаCан. С_йген адамымен Kол aстасып бірге ж_рсе, тіпті KатыKсыз Kара к™же ішсе де баKыттымын деп, ™мірге риза болCан.
Jызды т‰рбиелеу, ™сіру, ер жеткізу еS маSызды м‰селе. Jыз ™сіру ™сіру г_л ™сірумен бірдей! Г_лге ‰лсін - ‰лсін су Kaйып, ауа жеткізіп, айналасын арам ш™птерден тазартып отыру керек. Мaндай тиянаKты к_тім болмаса г_л солып Kалады. Jыз да сондай. ОCан т‰лім мен т‰рбие, ™нер мен ™неге, білім мен м‰дениет керек.
Jазіргі біз ™мір с_ріп жатKан KоCамCа тоKталсаK - т‰уелсіз, еркін еліміз. Осы заманныS даму _рдісі жылдамдыCымен зымырап келеді. АлдаCы маKсат - дамыCан елу елдіS Kатарына ену. Ал KоCам да уаKыттан Kалмай, ортамызCа келген жаSа д_ниелерге еніп, Kалыптасу _стінде. УаKыт талабы - жарнамалыK технология. СондыKтан KоCам уаKыт талабына сай ™мір с_ру _шін, заман, адамдардыS жеке тaлCалыK факторларды талап етеді. `лттыK сана - сезімге сіSіп, арCы тегімізден келе жатKан адами Kасиеттерімізді жойып алмауды Kажет еткендей. JазаK халKы ежелден келе жатKан м‰дени мaрасымен т‰рбиелік м‰ні зор салт - д‰ст_рін жалCастырып келеді. Осы байлыKты нарыKты заманда Kалыптастырып, aлттыK Kасиетін жоймау керек. ЕS басты м‰селе адам т‰рбиесі, оныS KоCамдаCы алатын орны. «Орта т_зер ойыSды, ойыS т_зер - бойыSды» - деп, Абай атамыз айтKандай мемлекеттік тaрCыда назар аударуды Kажет ететін aлттыK сана - сезім, т‰рбие бар. Осы орайда - болашаK с_йікті жар, ардаKты ана - Kыз баланыS алар орны ерекше. Артымызда ™сіп келе жатKан сіSлілеріміздіS ™зі есепшіл, ™рк™кірек, сезімге сенбей «аKшаCа» Cана сенетіндер Kатары к™беюде. Т‰рбиені ата - анасынан емес, теледидар, компьютерден алып келе жатKан жастар буыны Kалыптасып келеді.
Мектеп KабырCасында ж_рген бірсыпыра Kыздарымыз жарассын - жараспасын денелерін жартылай жалаSаш Kалдыратын киімдер киіп, Kымбат ‰шекейлер, алтын таCып, бет - ауыздарын бояп, ™здерініS инабаттылыCы мен сыпайылыCынан, жастыK жарасымдылыCынан айырылады. ТабиCаттыS ™зі жан д_ниесін сaлу, н‰зік, мейірбан етіп жаратKанына м‰н бермейді. «ЖастыKтыS ™зі жастыCымен ‰демі» дегендей, жас KыздардыS ™здері - аK KырдыS Kызыл г_ліндей ‰сем Cой. ТабиCат берген к™рік пен сымбаттан артыK не бар.
JыздардыS ішінде aрлыK жасайтындар мен шылым шегіп, араK ішетіндер де кезігеді. Демалыс саябаKтарынан шашын дудыратып aйыстырCан, aнамсыз ерсі киім киіп, аяCын бірініS _стіне бірін салып, темекі т_тінін Kaмарлана жaтып отырCан сылKым бикештерді жиі жолыKтыруCа болады.
Тек ™з aлтын, тілін с_йіп, Kастерлейтін адам Cана сонау ‰лімсаKтан мирас болып келе жатKан ата - ананы, _лкенді сыйлау, кішіге KамKорлыK, мейірбандыK, инабаттылыK сияKты ізгі KасиеттердіS иесі бола алады.
Jыздарымыз осындай aлтжандылыCымен, ™здеріне т‰н н‰зіктігімен, с_йкімділігімен ж‰не рухани тазалыCымен ерекшеленуі тиіс. Ар - намысын жоCары aстай білген Kыз Cана жaрт алдында ‰рдайым абыройлы сыйлы. ЕртеSгі к_ні не болатынын білмегендіктен, тек ™здеріне сеніп, б_гінгі к_нмен Cана ™мір с_ретін адамдар тобына айналып бара жатырмыз ба? - деп, KорKамыз. Себебі, біздіS KоршаCан ортамыз келген жаSа д_ниелерге еніп, Kалыптасу _стінде. СондыKтан шыCар, біз, ™зіміздіS адами KaндылыKтарымызды жоCалтып, кей бірі ну орманныS ішінде ж_ргендей адасып, теріс жолCа т_скендері Kаншама, десеSізші?
`лы Отан соCысыныS ардагері, ХалыK жазушысы €зілхан НaршайыKовKа к™зі тірісінде «XXI CасырдыS Kыздары туралы пікіріSіз Kандай?» деген сaраK KойылCанда:
- «Jазіргі KыздардыS т_рі, т_сі бaрынCы Cасыр Kыздарына aKсаCанымен бaлар aлттыK _лгіден ауытKып бара жатыр. Jазір к™птеген Kыздар ана тілінен алыстап, aлттыK д‰ст_р, салт - санадан маKaрым болып барады. Олар _йде де, к™шеде де, аудиторияда да, мекемеде де KазаKша с™йлеспейді. JазаK кітаптарын оKымайды. Радио, теледидардыS KазаK тіліндегі хабарларын тыSдамайды. JазаK тілінде ‰н салынып, KазаK к_йлері тартылып жатса, ол каналды ™шіре салады. JазаKтыS тамаша aлттыK салт - д‰ст_рлерінен м_лде хабарсыз. Оны білгілері де келмейді. Бір с™збен айтKанда Kазіргі KазаK Kыздарында aлттыK рух жоK.
Jазіргі Kыздар тым с‰нKой. С‰нKойлыCы сондай, к™п Kыздар жазда жалаSаш (ашыK-шашыK деген маCынада), Kыста жалаSбас ж_реді. Жылуы жоK жaKа бешпет, капрон шaлыK киіп, Kалтырап сабаKKа не Kызметке барады. «JараCым - ау, б_йтіп ж_ріп денсаулыCыSды жоясыS Cой!» дегіS келеді оларCа. ЖоK, оларCа денсаулыK емес, с‰н керек. Санасын с‰н билеп кетсе, не дерсіS оларCа?!
Jазіргі Kыздар тарKылдап к_леді, KайKаSдап ж_реді. ^лкендерге ізет жасауды білмейді – aлттыK сыпайылыK жоK.
Jазіргі к™п Kыздар жігіттермен к™шеде с_йіседі, к™з таса жерде «Kaлай» кетеді – aлттыK aстамдылыK жоK.
Jазіргі к™п Kыздар махаббатты мансaK етті. К™шеде с_йісе салып, к_йеуге шыKKан Kыз алты к_ннен, немесе алты айдан кейін ажырасып тынады. Jайтадан KылмыSдап, «Kыз» бола Kалады.
XX CасырдыS Kыздары жасырын жердіS б‰рін жауып aстайтын. JыздардыS Kос анарын торситып, кіндігін к™рсетіп, сандарын жарKыратып ж_руі еркектерді «ереуілге» шаKырады. ОйнасKорлыK осыдан туады. Тал бойыSдаCы аK ж_зіS мен аK білегіSнен ™зге Kaпия жерлерді Kымтап aстасаS ™лмейсіS, ешKандай KызыKтан Kaр KалмайсыS. М‰дениетіS т™мендеп, аKылыS азайып кетпейді, Kыздар. Денені жалаSаштап aстау с‰н емес, санасыздыKKа саятынын aмытпаSдар, айналайындар» - деп пікірін білдірген екен.
И‰, Kазір KазаK Kыздары бaзылу Kаупін бастан кешіруде. ОлардыS бірсыпырасыныS ‰рекеттері aлттыK психологиядан ауытKып бара жатKаны байKалады: ар саKтау, aятты білу, _лкенді ардаKтау, кішіні Kaрметтеу, адамды сыйлау aмытылып барады, тіпті жойылып барады деуге болады.