Презентация по татарскому языку на тему Катлаулы т?зелм?л?р (8 класс)

Егерме бишенче февральТатар теле дәресеУкытучы: Галиева Ленара Рафаиль кызыrrrr
Хаталар өстендә эш {5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A} Дөрес язам Аңлатам МисалларЯшь, яшьлеКалтыраган   Одеял ЯраланмаганындамыЬ билгесе иҗекне нечкәртү өчен языла.Редукция күренеше:басымсыз сузык әйткәндә кыскара,ләкин язуда саклана.Алынма сүзнең язылышын истә тотарга.5 төрле кисәкчә: мы, ме; мыни, мени; сана, сәнә; чы, че; дыр, дер кисәкчәләре һәрвакыт кушылып языла.Ямьле, яшьлек Яңгыратып, ишетеп  Госпиталь, фронта Киләме,белдемени,әйтсәнә, бирче,көтәдер  Үзбәя. Пунктуация хаталарын төзәтү. 1. Карчык, кулына яңгырда чыланган шәлен тотып, бүлмәгә килеп керде.2. Кергәч тә ул, эзләнеп, күзләрен бүлмә буйлап йөртеп чыкты. 1. К.җ.: Аерымланган хәл җөмләнең уртасында килгәнгә күрә, ике яктан да өтерләр белән аерымлана. 2. К.җ.: Аерымланган хәл җөмлә башында килсә, ул бер яктан өтер белән, ә җөмлә уртасында килгәне ике яктан да өтерләр белән аерыла. Үзбәя.


Тыныш билгеләрен куеп, җөмләләрне күчереп язарга һәм, грамматик нигезләренә карап, төрләрен билгеләргә.1. Яшел хәтфә келәм өстенә утырып бераз тамак ялгап алгач без күл буена юнәлдек. К.җ.: Яшел хәтфә келәм өстенә утырып, бераз тамак ялгап алгач, без күл буена юнәлдек.(Аерымланган хәлләр белән катлауландырылган гади җөмлә)Үзбәя.

Иярченле кушма җөмләКатлаулы төзелмәТезмә кушма җөмлә Үзегезгә таныш булмаган төшенчәне аерып алыгыз һәм дәрескә УМ билгеләгез Баш кисәкләрнең астына сызарга, җөмлә чикләрен билгеләп, аларның санын яза барыгызАндый минутларда әби җанланып китә, иреннәре елмая, күзләрендә шатлык яшьләре җемелди иде.(1)Андый минутларда әби −җанланып китә,(2) иреннәре елмая, (3)күзләрендә шатлык яшьләре җемелди иде. Боз катлавы эрегәч, җир өстенә Умырзая чыга, карагыз: Умырзая чыга,Умырзая калка,Умырзая суза сабагын.(1)Боз катлавы эрегәч,(2) җир өстенә Умырзая чыга, (3)карагыз: (4)Умырзая чыга, (5 Умырзая калка, (6)Умырзая суза сабагын. Үзбәя. Тезүле бәйләнеш – сүзләр, бер-берсенә буйсынмыйча, тигез хокуклы булалар,– тезүле бәйләнештәге сүзләр үзләре генә җөмлә төзи алмыйлар,– җөмләнең тиңдәш кисәкләре арасында була,– тезүле бәйләнешне тудыручы чаралар: тезүче теркәгечләр тезү интонациясеИяртүле бәйләнеш – бер-берсенә буйсынып килгән мөстәкыйль сүзләр арасында була,– сүзләрнең берсе – ияртүче, икенчесе – иярүче,– сүзләр арасында 3 төрле мөнәсәбәт урнаша: хәбәрлекле ачыклаулы аныклаулы  ия белән бер сүз аныклагыч белән хәбәр икенчесен аныкланмыш арасында ачыклый арасында (җөмлә төзелә) (сүзтезмә)  Катлаулы төзелмәләр  икедән артык җөмләдән тора, төзелеше буенча 3 төрлеКүп тезмәле гади җөмләләре үзара тезүле бәйләнештә катнашгади җөмләләре үзара тезүле + ияртүле бәйләнештәКүп иярченлегади җөмләләре үзара ияртүле бәйләнештәкүп иярченле катлаулы кушма җөмлә тиңдәш иярүле берничә төр иярүле  тиңдәш түгел бер-бер артлы иярүле Олуг мәгърифәтче галим Ризаэддин Фәхреддиннең иҗат мирасыннан алынган җөмләләрне игътибар белән укырга һәм җөмләләрнең төзелеше буенча төрләрен аерырга1. Ният бозык булса, гамәл дә бозык, ният төзек булса, гамәл дә төзек вә могътәбәр буладыр2. Кайгы күрү сәбәбеннән адәм балаларының холыклары төзәлә, күңелләре яхшылана, гакыллары арта 3.Бер тамчы су күзгә күренмәсә дә, күп тамчылар җыелса, елгалар агадыр. 1. Катнаш кушма җөмлә 2. Күп тезмәле катнаш кушма җөмлә3. Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмлә Өй эше№ 352 Катлаулы кушма җөмләләрнең схемалары буенча аларның төрен билгеләргә№353 Әдәби әсәрләрдән катлаулы төзелмәләргә 3-4 мисал табып язарга№354 Катлаулы төзелмәләр кулланып, “киләчәк турында хыялларым” дигән темага кечкенә хикәя язарга