Урок-презентация по казахскому языку на тему ?о?ам ?айраткерлері. М.Тынышбаев-техника ?ылымдарыны? докторы

Сабақтың тақырыбы:Қоғам қайраткерлері.М.Тынышбаев-техника ғылымдарының докторы Сабақтың мақсаты: Білімділік : М.Тынышбаев туралы тыңдаушылардың білімдерін кеңейту,тереңдету, жай сөйлемді практикалық жолмен меңгерту;Дамытушылық: тыңдаушыларды өз бетінше ізденіп, оқып-үйренуіне дағдыландыру, сөздік қорын молайту, жай сөйлем туралы алған білімдерін пысықтау;Тәрбиелік : қазақ халқының ұлы тұлғаларынан үлгі алу, қазақ елінің тарихын, мәдениетін білуге,құрметтеуге баулу. Сабақтың ұраны:«Өмір-теңіз,онда жүзем демеңіз, Ізгіліктен жасалмаса кемеңіз.» Рудаки. Нені білуі тиіс :● Жай сөйлемнің түрлері; ● Жалаң және жайылма сөйлем . Нені үйрену қажет :● Мұхамеджан Тынышбаев туралы мәлімет алу;● Жай сөйлемнің түрлерін ажырата білу, қолдану. Үй жұмысын тексеруТолықтыруды қажет ететін тестТұрлаулы немесе тұрлаусыз мүшелернің бірі жоқ сөйлемді...............дейміз.Зат,құбылыс,мезгіл,мекен атауын білдіреді,бір ғана сөйлем мүшесі бар сөйлем-...............дейміз. Балама жауаптары бар тест.Бастауышы бар,кейде айтылмай тұрады,баяндауыш арқылы тауып алуға болатын -жақсыз сөйлем? а) иә в) жоқ2. Сөйлемде тек тұрлаулы мүше-бастауыш пен баяндауыш болатын -жалаң сөйлем? а) иә в) жоқ Таңдамалы тест.1. Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз. А) Дұшпанға тастай қатты бол. В) Тіл – сарқылмас ғылым. С) Япыр-ау, қайда сол күндер. Д) Көп алғысы көгертер. Е) Ақылды адам айтқызбай біледі. 2.Жайылма сөйлемді табыңыз. А) Мен кітапханадан қызық кітап алдым... В) Асқар – инженер. С) Күз. Д) Бала болашақ. Е) Еңбекті бағалау. Сәйкестілік тестДұрысын белгілеңізАтаулы сөйлем а) Алақай, мен бес алдым!Жақсыз сөйлем в) Аппақ қар.Лепті сөйлем с) Дүкенге бару керек.Жауаптары : а) 1а, 2в, 3св) 1в, 2с, 3ас) 1в, 2с, 3а. Семантикалық кесте р\с Жай сөйлем түрлеріЖақты сөйлемЖақсыз сөйлемТолымды сөйлемТолымсыз сөйлемЖалаң сөйлемЖайылма сөйлемАтаулы сөйлем1 Үлкендерге құрмет көрсету керек 2 Көктем.3Қ.Сәтпаев-ұлы тұлға.4Біз достарымызбен мақтан етеміз.5Бейбарыс өмір бойы қыпшақ тілінде сөйлеген.6Иә,дұрыс!7Кім бүгін киноға барады? Жай сөйлем{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Атаулы сөйлемЗат,құбылыс,мезгіл,мекен атауын білдіреді,бір ғана сөйлем мүшесі болады Көктем.Жақты сөйлемБастауышы бар,кейде айтылмай тұрады,баяндауыш арқылы тауып алуға болады Театрға бардықЖақсыз сөйлемАтау тұлғада тұрған бастауышы жоқ,баяндауыш арқылы табуға болады. Оған айтқанбыз.Толымды сөйлемТұрлаулы мүшелері толық қатысқан сөйлем. Кеше жапалақтап қар жауды.Толымсыз сөйлемТұрлаулы немесе тұрлаусыз мүшелернің бірі жоқ сөйлем-Сен бүгін мектепке барасың ба?-Иә.Жалаң сөйлемСөйлемде тек тұрлаулы мүше-бастауыш пен баяндауыш болады. Күн шықты.Жайылма сөйлемТұрлаулы және тұрлаусыз мүшелері қатысқан сөйлем. Ескерткіштің ашылу рәсіміне белгілі қоғам қайраткерлері қатысты. Жалаң сөйлем БастауышБаяндауыш Тұрлаулы мүшелер Жайылма сөйлемБастауышБаяндауышАнықтауышТолықтауышПысықтауыш Қар жауып тұр.Қар жапалақтап жауып тұр. Қоңырау соғылды. Күміс қоңырау сыңғырлай соғылды. Лексикалық минимум:Қоғам қайраткері-общественный деятельЖетік меңгереді- изучил полностьюЕрлер гимназиясы-мужская гимназияӘке арманы-мечта отцаҮздік үлгерімі-отличная успеваемостьӨнегелі тәртібі-прилежное поведение БілуМұхамеджан Тынышбаев(1879-1937)Мұхамеджан Тынышбаев-қоғам қайраткері,қазақтың теміржол инженері,тарихшы,ғалым,ІІ Мемлекеттік Думаның депутаты,Қоқан автономиясының басшысы,Алашорда үкіметінің мүшесі.Туған жері-бұрыңғы Жетісу облысының Лепсі уезіне қарасты Мақаншы-Садыр болысындағы Жыланды тауының етегі,қазіргі Алматы облысының Қабанбай ауылы.Әкесі Тынышбай кедей шаруа болатын, «балам оқып,білімді азамат болса» деген әке арманы орындалып,он бір жасар Мұхамеджан Верный қаласындағы ерлер гимназиясының екі жылдық дайындық классына оқуға алынады.Әке үмітін ақтау үшін бар ынтасын оқуға жұмсайды.Алғашқы күннен бастап сабағын жақсы оқып,орыс тілін жетік меңгеруге күш салады.Жыл сайын кластан класка 1-дәрежелі наградамен көшіріліп,үздік үлгерімімен,өнегелі тәртібімен ұстаздарының ықыласына бөленеді.1900 жылы гимназияны Алтын медальмен бітіріп,ынталы жас жоғары білім алуға ұмтылып,Петербордағы теміржол қатынасы институтына оқуға түседі. Түсіну1.Сөйлемді толықтырыңыз: Мұхамеджан Тынышбаев-... а)атақты әнші; ә)тұңғыш ғарышкер; б)құрметті зейнеткер; в)қазақтың теміржол инженері2. Мәтінге сәйкес келмейтін ақпаратты таңдаңыз: а)Тынышбаев Қабанбай ауылында туылған; ә)Мүхамеджан ерлер гимназиясында оқыған; б)жаңа оқулық алды; в)Алтын медальмен бітірді 3. Мәтіндегі басты тірек сөзді табыңыз. а) табиғат, жұмыс, Есіл ә) ынталы,үздік,қайраткер б) мақсат, жұмысшы, отан в) еңбек, астана, ынтымақ4. Мәтінге сәйкес ақпаратты таңдаңыз. 1900 жылы ... . а) соғыс басталды ә) Астана қаласы салынды б) ҚР-ның тұңғыш Президенті сайланды в) Петерборға оқуға түседі5. Мәтінде жауабы бар сұрақты таңдаңыз. а) Қазақстанның бас қаласы қай қала? ә) Ол неге ұмтылды? б) Астана қаласының іргетасы қашан қаланды? в) Қазақстанның неше астанасы болған? Мынау сөздерге антоним табыңыз:Соңғы- ерлер-Бұрыңғы-Мына сөздерге синоним жазыңыз:Өнегелі-Үздік-ұстаз- Мынау сөздерге синквейн құрыңыз:ҒалымСөйлем Терме диктантыҚазақстан жері ,қоғам қайраткері, үй жинау дана басшылар,кең-байтақ жерімізді, дүкен аралау ,Алтын медальмен, ұлттық тағамдар әзірлеу, киноға бару, тәуелсіз ел үздік оқуы, киноға бару «Тәуелсіздік» монументі ,теміржол институты, аспаны ашық. {775DCB02-9BB8-47FD-8907-85C794F793BA}СөздерЗат есімСын есімСан есіметістікесімдікөнегелі     меңгерді     инженер     Бір мың тоғыз жүз     ол      Сөз таптарын белгілеңіз: I. Сөз тіркестерін жаз.I қатарII қатар“Ойлан”“Тап”1. Зат есім+зат есім1. Сан есім+зат есім2. Сын есім+зат есім2. Сын есім+ зат есім3. Сан есім+зат есім3. Зат есім+етістік С-дан басталатын 8 сөз Берілген басқы әрпі бойынша төмендегі бос тор көзге сол әріптен басталған сегіз сөз тауып жазыңдар. Ол сөздер төмендегідей заттардың атауы болсын:1. Сұйық затС2. Зат немесе құбылыс атауыС3. Дақыл атауыС4. Жемістің атыС5. Қарудың атыС6. Жоғарғы оқу орнының оқушысыС7. Өсімдік атауыС8. Студентке төленетін айлықС Тест № 1Сөйлем.1- нұсқа.1. Бастауыш пен баяндауыштан ғана тұратын сөйлем түрін табыңыз.А) Жайылма. В) Толымды. С) Атаулы. Д) Жалаң. Е) Жақсыз.2. Атаулы сөйлемді табыңыз.А) Таулар бұлтпен тірескен. В) Қазақстанның жері кең-байтақ. С) Көгілдір көлде аққу қалқиды. Д) Таулы аумақтарының табиғаты аса сұлу. Е) Жап-жасыл дала.3. Бастауышы зат есімнен болған жақты сөйлемді табыңыз.А) Олар туралы оқығанмын. В) Олар 1991 жылы ғарышқа ұшты. С) Үлкендер бір ауыздан қолдады. Д) Біз Жер-Ана жыламаса дейміз. Е) Адам туған жерін аңсайды.4. Сызықша дұрыс қойылған сөйлемді көрсетіңіз.А) Сусыз-өмір жоқ. В) Табиғат-тірі дүние. С) Су-тіршілік көзі. Д) Балқаш-көлі ең таза көл. Е) Орман ауаны-тазартпайды.5. Толымсыз сөйлемді табыңыз.А) Теледидар өнерге, мәдениетке, халыққа қызмет етеді. В) Сен теледидар алдында ұзақ отырғаның үшін ата-анаңнан ескерту аласың. С) Ол бағдарлама қанша уақытқа созылуы керек?Д) Теледидарды көп қарайсың ба? Е) Балаларға арналған жеке бағдарлама болуы керек. 6. Сөйлемді аяқтаңыз. Табиғатты ... !А) Қайтар. В) Қорға. С) Өткіз. Д) Апат. Е) Күрес.7. Сөйлем мүшелері талданбайтын сөйлем түрін белгілеңіз.А) Атаулы В) Жақты С) Жайылма Д) Жақсыз Е) Жалаң8. Жай сөйлемнің түрін ажыратыңыз. Қыс. Күн суық.А) Атаулы. В) Жалаң. С) Жақсыз. Д) Жайылма. Е) Толымды.9. Жалаң сөйлемді табыңыз.А) Таң атты. В) Мен мектепке жиналдым. С) Оқу басталатын уақыт та тез жетті.Д) Мұғалім балаларды тізім бойынша тексерді. Е) Бүгінгі мереке маған ұнады.10. Сөйлемнің түрін көрсетіңіз. Түн. Тыныштық.А) Жақты. В) Жақсыз. С) Атаулы. Д) Жайылма. Е) Жалаң. Тест № 2Сөйлем.2- нұсқа1. Толымсыз сөйлемді табыңыз.А) Мен спорт клубына барамын. В) Үйде отырамын. С) Мен мектепке келемін. Д) Мен аға- інілеріммен саяжайға барамын. Е) Мен дүйсенбіде шахмат үйірмесіне барамын.2. Сөйлемді толықтырыңыз. Мұғалім бізбен сөйлес... тұр.А) –кісі В) –мен С) –ге Д)-іп Е) үшін3. Жалаң сөйлемді көрсетіңіз.А) Оның музыкалық мәдениеті өте бай. В) Мен таңға дейін отырдым. С) Олардың әндерін бәріміз тыңдаймыз. Д) Ол оқып жүр. Е) Олар қаржыны да мол табады.4. Сөйлемді аяқтаңыз. Көктемнің алғашқы гүлі - ... .А) Қалампыр. В) Раушан. С) Көкнәр. Д) Бәйшешек. Е) Қызғалдақ.5. Сөйлем ішінен жалаң сөйлемді табыңыз.А) Еліміз Елтаңбасымен еңселі. В) Айту-менің парызым. С) Халық бар жерде – тіл де бар.Д) Елдіктің белгісі іспетті. Е) Зерттеулер бар.6. Жайылма сөйлемді табыңыз.А) Тоқтар Әубәкіров-ғарышкер. В) Мұқанов Мұрат-құрылысшы. С) Жетісу- жер жаннаты.Д) Ол-шындық. Е) Әр халықтың тарихында ерекше қадірлі жерлер бар.7. Құрамына қарай жай сөйлем түрлерінің жалпы санын көрсетіңіз.А) 7 В) 3 С) 2 Д) 5 Е) 98. Бұйрықты сөйлемді көрсетіңіз.А) Теңге үнемді сүйеді. В) Ақша-халық байлығы. С) Тиыннан теңге құралады. Д) Теңге ұлттық-валюта. Е) Ақшаны үнемдей біл. 9. Сөйлемді аяқтаңыз: Балалар қыста шанамен ... .А) Сүйрейді. В) Сырғанайды. С) Отырады. Д) Секіреді. Е) Тұрады.10. Атаулы сөйлемді табыңыз.А) Аппақ қар. В) Олар кешігіп келді. С) Оқушылар үйге келді. Д) Мен әлі отырмын.Е) Сабақ басталды. Тест жауаптары:{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}№Тақырыбы:123456789101СөйлемДЕЕСДВАААС2СөйлемВДДДЕЕАЕВА Жинақтау “Кім жылдам?” 1.Берілген жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге,жайылма сөйлемді жалаң сөйлемге айналдыр. 1. Жазира отыр. Нұрлан күндегісінен ерте тұрды. 2.Ол кешікті.Балалар жүгіріп далаға шықты. 3.Әкем мақтады.Үйге қонақтар келді. 4.Тынышпаев-инженер.Ол орыс, француз тілдерін жетік білген. Тұлғаны танып,біліңіз:{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}ХVІІ-ХVІІІ ғасырларда өмір сүрген,1663 жылы дүниеге келген....жастайынан-ақ халқының жоғын жоқтап,туған жерінің ,елінің бірлігі мен ынтымағы үшін қызмет еткен;«Жеті Жарғы» заңын құрастыруына үлес қосқантарихшы,ғалым,Алашорда үкіметінің мүшесі.Туған жері-қазіргі Алматы облысының Қабанбай ауылы. 1900 жылы гимназияны Алтын медальмен бітіріп,ынталы жас жоғары білім алуға ұмтылады1960-1969 жылдары – Қарағанды металлургия зауытында жұмыс істейді. 1969-1973 жылдары – Қарағанды облысы Теміртау қаласындағы партия-комсомол жұмыстарында жауапты қызметтер атқарды. 1973-1977 жылдары –Қарметкомбинаттың партком хатшысы. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕҢ ҮЗДІК ТЕХНИКАЛЫҚ ЖОО-ҢЫҢ ҰЛТТЫҚ РЕЙТИНГІ {5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}№Жоғары оқу орындарының атауыРезультативность деятельности вуза, вес. % (анкета 1)Оценка экспертов, вес.% (анкета 2)Оценка работо-дателя, вес.% (анкета 3)Итоговые результаты, вес. %1Казахстанско-Британский технический университет54,7720,0016,4191,182Казахский национальный технический университет имени К.И. Сатпаева32,4819,620,0072,083Карагандинский государственный технический университет42,5116,58,2267,234Казахская академия транспорта и коммуникаций им. М. Тынышпаева36,579,807,3153,685Казахский агротехнический университет имени С.Сейфуллина26,0113,213,5652,776Алматинский университет энергетики и связи http://www.aues.kz/ http://www.aipet.kz/ 27,759,0410,3447,137Восточно-Казахстанский государственный технический университет имени Д. Серикбаева34,057,003,0844,138Алматинский технологический университет25,729,666,5541,939Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана29,215,643,6238,4810Карагандинский государственный индустриальный университет25,896,602,5635,0511Рудненский индустриальный институт26,812,384,0033,1912Атырауский институт нефти и газа16,674,424,8925,9813Казахстанский инженерно-технологический университет19,350,143,8323,32