Классный час Символы Республики Адыгея

Символы Респуьлики Адыгея
( на адыгейском языке)

Шаова Фатима Ильясовна,
учитель начальных классов
МОУ «ХатажукаевскаяСОШ № 6 имени Ахмеда
Хаткова» аула ПшичоШовгеновского района

Темэр: Адыгэ Республикэр.
Мурадыр: Адыгэ Республикэм и Герб, и Къэралыгъо быракъ нэIуасэ фэшIынхэр; лъэпкъ зэфэшъхьафэу щыпсэухэрэм ацIэ ашIэныр; лъэпкъ зэфэшъхьафхэм азфагу зэгурыIоныгъэ илъэу зэрэпсэунхэ фаер агурыгъэIоныр.
Нэрлъэгъу IэпэIэгъур: Россием и Герб, и Къэралыгъо быракъ, икарт, Адыгэ Республикэм и Герб, и Къэралыгъо быракъ, икарт; лъэпкъ зэфэшъхьафхэу Адыгэ Республикэм щыпсэухэрэм ясурэт; «Нарт Саусырыкъо машIор къызэрихьыгъэр» зыфиIорэм едэIунхэр.
УРОКЫМ ИКIУАКI.
Классым изэхэщэн. Урокым мурадэу иIэм нэIуасэ кIэлэеджакIохэр фэшIыгъэнхэр. ( я 2-рэ слайдыр)
Щэпсэух дунаим адыгэ лъэпкъхэр,
Дахэшъы дахэ ягугъэ нэпкъхэр.
Тыгъэм кIэгуIух. Ощх дахи пэплъэх,
Яхьасэ шIагъи чIылъэм щэшъхьалъэ.
ЦIыфыр къафэхъумэ, гушIуагъом пае,
ШхончкIэ ошъогум, огум дэуаех.
Насып къежьапIэр чъыгкIэ фаублэ,
КъыфэкIмэ, блэкIрэм фэхъун жьаупIэ.
Щэпсэух дунаим адыгэ лъэпкъхэр,
Дахэшъы дахэ ягугъэ нэпкъхэр.
ТемакIэм 1оф дэшIэныр.
- Сыда Родинэр къызщежьэрэр?
( КIэлэеджакIомэ яджэуапхэр)
- Сабый къэхъугъакIэм и Родинэр ян, иунагъу. Сабыим хахъо къэс и Родини нахь ины мэхъу. Дунаим къэралыгъо зэфэшъхьафэу тетыр бэ. ЗэкIэми яхэгъэгу ашIодах.
Къэралыгъо пэпчъ ежь хихыгъэу герб, гимн, быракъ иI. Ахэмэ къэралыгъо символкIэ яджэх.
- Мыр Россием икарт. ( я 3-рэ слайдыр) Ащ республикэу, хэку зэфэшъхьафэу хахьэрэр 78- рэ мэхъу. Тэ, адыгэхэм, Россием тыщыщ. .( я 4-рэ слайдыр) Россием и Герб, и Къэралыгъо быракъ ыкIи и Гимн нэIуасэ шъуфэсшIыгъ. Адырэ къэралыгъохэм афэдэу Адыгэ Республикэм герби, гимни, быракъи иI.
Адыгеем и Герб дахэу зэгъэфагъэ.( я 5-рэ слайдыр) Ащ хахьэрэ пкъыгъо пэпчъ мэхьэнэ гъэнэфагъэ иI. Герб хъураем ышъхьагъкIэ къыщежьэу къекIокIырэ лентэм зы бгъумкIэ адыгабзэкIэ «Адыгэ Республик» адырабгъумкIи урысыбзэкIи тетхагъ. Ахэмэ азфагу, гербым ышъхьагъ, жъуагъо тет.
Гербым ыбгъухэмкIэ нахь лъхъанчэу коцышъхьэхэр, натрыфышъхьэхэр, чъыгаем, ланчъэм ятхьапэхэр тешIыхьагъэх. Ахэр гъэбэжъум, мылъкум, байныгъэм янэшан.
Гербым ыгузэгу нарт эпосым илIыхъужъ цIэрыIоу Саусэрыкъо и Тхъожъые тесэу, Кавказ къушъхьэ шыгум итэу, мэшIотхъуабзэр зыпихырэ пхъэцIакIэр къыхьыжьэу сурэт ит. А сурэтым адыгэ лъэпкъым илIыхъужъыныгъи имамыр гурышэ – гупшысэхэми уащегъэгъуазэ. Сыд фэдэ лIыхъужъыныгъа Нарт Саусэрыкъо зэрихьагъэр?
«… Нарт Саусэрыкъо дэмысэу, иныжъхэр нартмэ къякIухи, былымэу яIэр зэрапхъуагъ. «Саусэрыкъо къэкIожьмэ зыгорэ тшIэн» аIоу нартхэр бэрэ Саусэрыкъо ежагъэх, къэмыкIожьыхэ зэхъум, зэрэугъоихи ежьагъэх. Нартхэр дэкIыгъэу къэтхэзэ, Саусэрыкъо къэкIожьыгъ. Нартхэм тхьамыкIагъэу къяхъулIагъэм янэ щигъэгъозагъ. Дэгъоу зегъэшхэ ужым, Саусэрыкъо Тхъожъыем ешэси, дэкIыгъ.
Нартхэм чъыIэшхо къаришIылIи, апэ рагъэхъуни , къагъэзэжьыни амылъэкIэу шъоф нэкIым риубытагъэх. МашIо зэрашIын ямыIэуи къычIэкIыгъ. Нартхэм агу кIодыгъэу, епэгъогъохыгъэу щысыхэзэ, Саусэрыкъо къакIэхьагъ. Нартхэм яIоф зэрэмыдэгъур ащ псынкIэу къыгурыIуагъ.
Саусэрыкъо Тхъожъыем зыридзи, Хьарам Iуашъхьэ зыдэчъаем, чыжьэкIэ къушъхьэ тIокIэ куу горэм пэнэпцIэ сэраишхо горэ дэтэу, ащ Iугъо мэкIэ тIэкIоу къыдихырэр ошъуапщэм хэкIодэжьэу ылъэгъугъ. Благъэу зекIуалIэм иныжъ унэ дэтэу ылъэгъугъ. Зы пхъэцIэкIэшхорэ зы пхъэцIэкIэ цIыкIурэ машIом пэлъхэу, иныжъым илэгъупэ чэм псаур хэлъэу егъажъо. Ежь иныжъри, нэ закъо нахь имытэу, машIом дэжь щылъ.
Саусэрыкъо пхъэцIэкIэ цIыкIум еIэ шIошIызэ, иным еIи мэшIуачэхэм иныжъым ынапцэ аригъэлыгъуагъ. Иныжъыр къэущыгъ ыкIи Саусэрыкъо къыубытыгъ.
- КъэдаIу, нарт цIыкIоу мэшIо тыгъу, сэ пый аджал сиI, ар Сэтэнаем ыкъо Саусэрыкъо лIыхъужъ ары. Нартхэм тэ, иныжъхэм, ар къытпашIы, онэгум итIысхьэгъэ лIымэ ащ нахь ябгэ ахэмытэу ары зэраIорэр. Ащ ишIэгъо – шIапIэхэр къысапIомэ устIупщыжьыщт.
- Къушъхьэ лъапэм нартмэ сэ сыщыряIэхъо – цуахъу, слъэгъугъэп, ау икъэбар зэхэсхыгъэ, зыдэщыIэр сш1эрэп, ау икъэбарэу сшIэрэр осIотэн, - риIожьыгъ иныжъым Саусэрыкъо.
Саусэрыкъо иныжъым иджэгукIэхэр ригъэлъэгъугъэх ыкIи ащ текIуагъ. Нартмэ ябылым зэрязгъэпхъогъэ иныжъым иIоф зешIахэм, Саусэрыкъо машIо нартмэ къафихьи къэкIожьыгъ…»
3. Физминуткэр. .( я 6-рэ слайдыр)
Тэ лIыбланэу зыдгъэсэщт,
Тихэгъэгу къэдгъэгъунэщт.
Хъупхъэ дэдэх ядгъэIощт,
Адыгэ лъэпкъыр дгъэлъэпIэщт.

-Нарт Саусэрыкъо лIыхъужъныгъэу зэрихьагъэм пае гербым ыгузэгу сурэтэу ит.
- Шыум ышхьагъ тыгъэу къыкъокIырэм инэбзыйхэр зытыридзэрэ жъогъо пшIыкIутIур, къушъхьэхэр, чIыналъэр, хыр еолъагъох. Ахэмэ ачIэгъ мыхьамелэр зытелъ Iанэр чIэт. Ар щыгъу-пIастэкIэ адыгэ лъэпкъыр зэрэхьалэлым инэшан. Бжъэкъошхохэр зытет былымышъхьэу Iанэм чIэтым тилъэпкъ былымхъуным сыдигъуи зэрэпылъыр хегъэунэфыкIы.
Гербым адыгэ шъолъырыр зэрэбаир, лъэпкъым культурэ гъэнэфагъэ иIэу къызэрихьыгъэр дэгъоу къыбгурыIонэу гъэпсыгъэ.
Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо быракъ къопэ зэнкIэ плIэнэбзэу уцышъо зиIэ шэкIым хэшIыкIыгъ. .( я 7-рэ слайдыр) Быракъым дышъашъо зиIэ жъогъо пшIыкIутIу тет. Ахэмэ ачIэгъ зэблэдзыгъэхэу щэбзащэу щы тешIыхьагъ. Адыгэмэ мамыр гухэлъ щэхъу зэрямыIэр ащ къеушыхьаты.
4. ТемакIэм игъэпытэн.
а) Текстым 1оф дэшIэныр.
Республикэу Адыгеир – адыгэ хэку.( я 8-рэ слайдыр) Адыгеир Урысием щыщ. Сэ сыадыг. Адыгеир сэ сихэку. Адыгеим адыгэхэр, урысхэр, ермэлхэр, тэтархэр (къэндзалхэр, нэгъойхэр), чеххэр, болгархэр чылэ чылэу щэпсэух. Мыхэр лъэпкъ зэфэшъхьафых. ЗэкIэми тызэкъот, тызэныбджэгъу. Адыгеир зэдытихэку.
б) IурыIупчъэм изэгъэшIэн. .( я 9-рэ слайдыр)
Адыги, урыси,тэтари, ермэли тызэныбджэгъоу тэ тызэкъот, Адыгеир зэдытихэку.
- жъажъэу теджэ;
- нахь псынкIэу теджэ;
- псынкIэ дэдэу теджэ;
- езбырэу зэтэгъашIэ;
в) ДжэгукIэу «ПсынкIэу къаIо.» IурыIупчъэу зэрагъэшIагъэмкIэ зэнэкъокъух. ТекIуагъэм шIухьафтын къелэжьы.
5. Урокым икIэух. Зэфэхьысыжьхэр.