Презентация по биологии на тему Теріні? тос?ауылды? р?лі. Теріні? ??рылысы мен ?ызметі. Тері туындылары (8 класс))

Ақтөбе облысы,Байғанин ауданы,Жарқамыс ауылы,Жарқамыс орта мектебініңбиология пәнінің мұғаліміСанкина Майра Унайбаевна
а) тірек сызбамен жұмыс Үй тапсырмасын тексеру
БҮЙРЕКТІҢ ҚЫЗМЕТІСУ МЕН ТҰЗДЫҢ МӨЛШЕРІН РЕТТЕЙДІБҮЙРЕКТЕ ЗӘР ТҮЗІЛЕДІ,КҮРДЕЛІ БИЛОГИЯЛЫҚСҮЗГІҚАН МЕНБАСҚА ДА СҰЙЫҚТЫҚТЫҢ ҚҰРАМЫНРЕТТЕЙДІҚАНДАҒЫ ТҰЗДЫҢМӨЛШЕРІН ЖӘНЕОСМОСТЫҚҚЫСЫМДЫ РЕТТЕЙДІАҒЗАНЫҢ ІШКІ ОРТАСЫНЫҢ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН САҚТАЙДЫ


1.Адам бүйрегінің массасы урология2.Бүйрек арқылы тәулігіне неше метр қан ағады цистит3.Зәр шығару мүшелерін және олардың ауруларын зерттейтін ғылым 150 гр.4.Несепағар мен қуықтың қабынуы 1500-17005.Микроорганизмдер тудыратын бүйрекшумағының қабынуы энурез6.Түнде зәр тоқтамайтын ауру зәр шығару7.Қуық қандай қызмет атқарады? нефрит8.Үрмебұршақ пішінді жұп мүше фильтрация9.Нәтижесінде зәр түзілетін үрдіс бүйрек 




Бүйрек аурулары






Пиелонефрит –бүйрек астаушасының қабынуыНефритБүйрек элементтерінің қабынуыУретрит –зәр шығару өзегінің қабынуыЦиститҚуықтың қабынуыЭнурезТүнде зәр тоқтамау Бүйрек аурулары





1.Асты ұсақтап, механикалық өзгеріске ұшыратады.2.Кеуде қуысында орналасқан, газ алмасуға қатысады.3.Адам денесінде зиянды заттарды сыртқа шығаратын мүше4.Шайнауға, сөйлеуге, дәм сезуге қатысатын мүше.т і с ө к п еб ү й р е кт і л

Терінің тосқауылдық рөлі. Терінің құрылысы және қызметі. Тері туындылары:Терінің типтері. Тері күтімі.Сабақтың тақырыбы:
Сабақтың мақсаты:Білімділік: Адамның тіршілік әрекетіндегі терінің атқаратын қызметінің ерекшеліктерімен таныстыру.Дамытушылық: Терінің құрылысын, қызметі мен маңызын түсіндіре отырып, ой-өрістерін дамыту, ізденімпаздыққа, еңбекқорлыққа, шығармашылықпен жұмыс істеу дағдысын жетілдіру.Тәрбиелік: Алған білімдерін өмірде пайдалануға үйрету, адамгершілікке, сұлулыққа тәрбиелеу. Сабақтың типі: Жаңа білімді қалыптастыруСабақтың түрі: Аралас сабақОқыту әдісі: СТО элементтері, кесте, тест тапсырмаларыСабақтың барысы: І.Ұйымдастыру бөлімі ІІ.Үй тапсырмасын тексеру ІІІ.Ой қозғау ІV.Мағынаны тану. Постер қорғау V. Жұмбақ шешу VІ. Түртіп алу. «Сіз білесіз бе?» VІІ. Ой толғаныс а)Биологиялық диктант ә) Сұрақ-жауап (ой қорыту) б) Семантикалық карта в) Есеп шығару VIII. Үйге тапсырма IX. Бағалау І топІІ топІІІ топТерінің құрылысы мен маңызыТерінің құрылысыТері түзілістеріПостер қорғау I. Терінің құрылысы мен маңызы
Сыртқы қабат – эпидермисНағыз тері – дерма қабатыШел қабаты Қорғаныштық Тері барлық ұлпалар мен мүшелерді механикалық зақымданудан сақтандырып, ағзаға бөгде заттардың, ауру тудыратын микроағзалардың енуіне жол бермейді. Тірі ағзаны өтпе сәулелердің артық мөлшерінің зиянды әсері-нен қорғайтын қоңыр пигмент жасап шығарады. Теріде балалардың мешел ауруының дамуына кедергі жасайтын Д дәрумені түзіледі. Теріде қысымды, ауырғанды, суық пен жылуды қабылдайтын әртүрлі рецепторлар болады. Олар адамды жарақаттанудан, күюден, үсуден сақтайды.Тері сезімталдығы ағзаның қоршаған ортамен өзара байланысында маңызды роль атқарады. Тері сезімталдығынан айырылса, адам көп жарақаттанады, себебі ешнәрсені сезбейді. Сонымен қатар терінің бактерияны жою қабілеті бар. Таза тері микроағзаларды жоятын зат –лизоцим жасап шығарады. Жылуды реттеуХимиялық жолменФизикалық жолменЗат алмасу кезінде ағзада түзілетін жылу мен бұлшықеттердің жұмысына байланысты. Бұл тағамның құрамындағы ағзалық заттардың ыдырауынан бөлінетін энергия арқылы реттеледі.Ағзада пайда болған энергияның сыртқы ортаға жылу түрінде бөлінуі арқылы жүзеге асады. Оған теріден судың тер арқылы булануы мысал болады. Тері арқылы ағзадағы жылудың реттелуі тер бездерінің, қантамырлардың, тері шелмай қабатының қатысуымен жүреді. Тері – дененің сыртқы жабыны. Тері негізгі үш қабаттан тұрады. Сыртқы қабат, нағыз тері қабаты және шел қабаты. 1. Сыртқы қабат – эпидермис көпқабатты эпителий ұлпасынан түзілді. Оның терең қабатында пигмент болады, терінің түсі осыған байланысты. Эпидермистің қалыңдығы барлық жерде бірдей болмайды. Ол қысым көп түсетін және көп үйкелетін жерлерде (алақанда, табанда ) қалыңдау болады.Ол үнемі түлеп, тереңірек орналасқан жасушалардың есебінен жаңарып отырады. Эпидермис өлі, мүйізденген жасушалардан тұрады. Балалардың тері эпидермисі өте жұқа болады. II. Терінің құрылысы 2. Ортаңғы қабаты – дерма немесе нағыз тері Онда жүйке талшықтарының ұштары мен қан тамырларының жиі торы орналасқан. Балалар мен жасөспірімдерде нағыз тері қабаты 16 жасқа дейін өседі.Бұнда көптеген рецепторлар, май және тер бездері, түк түбірі орналасады. 3. Шел қабаты – терінің ең терең қабаты.Ол жұмсақ дәнекер ұлпасынан және жасушалардың шоғырынан тұрады. Ол “төсеніш” қызметін атқарады. Қоректік заттардың және энергияның “қоймасы” болып есептеледі. Суретпен жұмысIII. Терінің түзілістері Май бездері – нағыз теріде түк түбірлерінің маңында орналасады. Алақан мен табандамүлдем болмайды. Адам тәулігіне 20 гр дейін май бөледі. Ол теріні құрғап кетуден, жарылудан сақтандырып, шаш-түкті жұмсар-тып оған жылтыр рең береді. Тері бездері – нағыз терінің терең қабатын-да және шел қабатында болады. Олар шумаққа оралған түтікшелер болып табы-лады. Тері бездерінде терінің бетіне бөлініп шығатын тер түзіледі. Олар табанда, ала-қанда көп болады. Әдетте тер аздаған мөлшерде бөлініп отырады да , сол сәттетерінің бетінен буланып отырады. Қоршаған ортаның температурасы жоғарылағанда немесе қызу дене еңбегі кезінде тер бөліну күшейеді. Шаш-түктер – бұл тері түзінділері. Олар алақанда табанда және кілегейлі қабықша-дан басқа адамның бүкіл терісін жауып жатады. Олар терінің бетінде көлбеу орна-ласқан. Әрбір шаш-түктің түбірі мен өзегі болады. Түбір түк қалтасында орналасқан. Кез-келген шаш-түкте бірыңғай салалы бұлшықет талшығы, эфференттік жүйке ұштары және қан тамырлары болады.Тырнақ – тері түзінділері. Ол жұқа мүйізденгенпластинка болып табылады. Ол тырнақ ернеуінде орналасқан және дәнекер ұлпаны талшықтар арқылы саусақтың тырнақ буынымен тығыз байланысқан.Тырнақ саусақ басын зақымданудан сақтайды. 1.Өзінің жаны жоқ Жандыға жабысып күн көрер (тырнақ) 2.Газды да алмастырады, Суды да бөледі. Ыстық – суығыңды сезеді, Күте білсең, аурудан да қорғайды. (тері) 3.Жас кезінде қара орман Жыл өткен сайын ағарған. (шаш)Жұмбақтар шешу





1.Ең жұқа тері көз қабақтарында болады.2.Ең сезімтал тері ерінде3.Ең қалың тері өкшеде4.Тәулігіне теріден 20 грамм тер, май бөлінеді5.Тәулігіне 0,5 литр су тері арқылы бөлінеді6.1 грамм тер бөліну үшін 2,4 кДж жылу жұмсалады.7.Адам терісінде 15000суық және 16000 жылу рецепторлары бар.8.Адам шашы сабын көпіршігінен 500 есе, қылтамырлардан 5 есе, өрмекші торының жіпшелерінен 20 есе қалың болып келеді.9. Әдетте бастағы шаш аптасына 3,5 мм-ге ұзарады 10.Әдетте тырнақ аптасына 2,5 мм-ге өседі11.Тырнақтар қыс мезгіліне қарағанда жазда көп өседі12.Қолдың тырнақтары аяқтың тырнақтарынан жылдам өседі.Сіз білесіз бе? 1.Денеміздің сыртқы жабыны ...........2.Тері .......... қатысады.3.Денеге әртүрлі .......... енуіне жол бермейді.4.Тері ....., ......, ...... деп аталатын үш қабаттан тұрады.5.Дерма қабатында ...., ....., өсінділері бар.Керекті сөздер: микробтар, тері, зат алмасуға, эпидермис, дерма, тырнақ, шаш, шел. а)Биологиялық диктантБекіту тапсырмалары 1.Терінің атқаратын қызметі 2.Тері қандай қабаттардан тұрады? 3.Тері түзілістерін атаңыз. 4.Май терінің қай қабатында орналасқан? 5.Шаш, тырнақты қалай күту керек? 6.Тері қандай ұлпалардан түзілген? 7.Терінің түсі неге байланысты? 8.Тері ауруының дәрігері қалай аталады? 9. Адам тер арқылы тәулігіне қанша литр су жоғалтады? ә) Сұрақ-жауап:




б) Семантикалық карта Р\сТерінің қабаттарыЭпидермис қабатыДерма қабатыТері шелмайы қабаты (гиподерма)1.Дәнекер ұлпадан тұрады2.Көп қабатты эпителий ұлпасынан тұрады3.Қалыңдығы 1-2,5 мм4.Мүйізді және өсуші қабаттардан тұрады5.Майлы қосылыстар көп болады6.Емізікшелі және торлы қабаттардан тұрады7.Атқаратын қызметіне байланысты қалыңдығы түрліше болады + + + + + + + +



№1 есеп. Орташа температурада теріден тәулігіне 8000 мл тер бөлінеді. 1 г. Термен бірге 0,58 калория жылу бөлінеді. Ал 800 гр. Термен неше калория жылу бөлінетінін анықтаңыз? Жауабы: 1 г – 0,58 кал. 800 мл. – Х кал Х=𝟖𝟎𝟎−𝟎,𝟓𝟖𝟏=𝟒𝟔𝟒 калория жылу бөлінеді.   в) Есеп шығару


Балалар бүгін терінің құрылысы мен қызметін танып білдік. Тері – біздің табиғи жаратылыс «киіміміз». Оны шешудің, үтіктеудің немесе жақсысын сатып алудың қажеті жоқ. Ол әрқашан денеңе шақ. Қандай ғажайып зат. Біздің теріміз ағзаны түрлі жарақаттардан және ауру таратқыш микробтардан қорғайды. Сондықтан да терімізді таза ұстайық. №2 есеп. Ыстық бөлмелерде (370 С) жылу тек тер арқылы денеден шығады, ол кезде 4,5 л бөлінген термен неше калория жылу шығатынын есептеңіз. Үйге тапсырма§54 Тақырыпты оқуБағалау.Сабақты аяқтау.


Назар аударғандарыңызға рахмет!