Саба? жоспары Батыс Т?рік ?а?анаты (603-704 жж)

Пәні: Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Күні:
Сыныбы: 7 а,ә,б,в
Сабақтың тақырыбы: §2. Батыс Түрік қағанаты /603-704ж./
Сабақтың мақсаты:
Батыс Tүpiк қағанатының жер аумағын, қоғамдық саяси тарихын түсiндiре отырып шаруашылық түрлерi мен сауданың дамуындағы Жiбек жолының рөлiн көрсету;
Оқушыларға Қазақстан жерiнде өмip сүрген ортағасырлық. мемлекет туралы, оның саяси-экономикалық құрылымы, Батыс Tүpiк қағанатының саяси жағдайы мен қорамдық құрылысындағы ерекшелiктер туралы айта отырып, оқушыларды талдау жасауға, өз көзқарастарын бiлдiруге дағдыландыру;
Оқушыларды отаншылдык., адамгершiлiк қасиеттерге тәрбиелеу, қазақ даласын мекендеген халықтардың тарихымен таныстыру.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта , сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқу құралын тексеріп түгелдеу
Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Түріктер туралы алғашқы мәлімет қай мемлекеттердің құжаттарында кездеседі?
Түрік халықтарының азаттық күресіне не себептер болды?
Түрік қағанаты қашан құрылды?
Түрік қағанаты құрылғаннан кейін Бумен қаған ұрапқтарының басты мақсаты не болды?
Түрік халықы мен қазақ халқының шаруашылық және мәдени өмірінде қандай ұқсастықтар бар?
Түрік халқының этникалық құрамын кімдер құрады?
Түрік қағанатының ыдырауы басты себептері неде?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Батыс Tүpiк қағанаты. Жер аумағы мен халқының этникалық құрамы.
2. Қaғaнaттың мемлекеттiк құрылымы.
3. Батыс Tүpiк қағанатының саяси жағдайы және қағанаттың әлсiреуi.
4. Батыс Tүpiк қағанатының шаруашылығы.
Батыс Түрік қағанатының алып жатқан жері – шығысында Алтай тауы – солтүстік-басында Каспий теңізі.
Батыс Түрік қағанатының орталығы – Шу өзенінің бойындағы Суяб қаласы болды.
Жазғы ордасы – Мыңбұлақ б(Жамбыл обл)
Қғанаттың құрамы – «он тайпа» он – оқ бұдун.
Алғашқы қағаны – Тардуш (Дато) бақарды.
Саяси билігі күшейген кезі - Шегу (610-618 жж) мен Тон (618 -630 жж) қағандардың билік құрған кезінде болды.
627 жылы - Тон қаған Византияға көмек берді.
Сондай бір таласта 634 жылы нушеби тайпасының қолдауымен Ешбар Елтеріс билікті өз қолына алдады. Ол елді басқаруды қайта құрып, «он тайпа»-«он-оқ бұдун» жүйесін енгізеді. Қағанның он-оқ, он түменнен (әр түменде 10 мың қол) тұратын әскери жасағы болды.
«Бұдун» сөзі ел, халық деген ұғымды білдіреді.
640 – 657 жылдары –дулулар мен нушебилер арасында ұзақ тартыс болды.
659 жылы – Қытай мемлекеті Жетісуға басып кірді.
704 жыл – Үшлік қытайлармен күресте жеңіске жетеді.
682 – 744 жж – Шығыс Түрік қағандығы өмір сүрді
Қағанаттық әлеуметтік құрылымы
Қаған
Қаған сайлаған
ұлықтар
Ябғу, шад, елтебер, бұрық, тархан
Бектер
Қара бұдындар
Тат (құл)
Ақсүйектер - ябғу, шад, елтебер
Сот істерн атқарған – бұрық мен тархан
Қарапайым халық - «қара бұдындар»
Құл - тат
-Түрік қоғамында «татсыз түрік болмайды» деген теңсіздікті білдіретін тіркес бар.
- «Күлтегін» жазуында «Бек ұлдары құл болды, пәк қыздары күң болды» деген жолдардан да түрік қоғамында құлдықтың болғаны аңғарылады.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
1.Батыс түрік қағанатының құрылуының алғышарттары қандай болды?
2. Батыс жәие Шығыс Tүpiк қағанаттары қай жерде орналасты?
3. Батыс түрік қағанаты халқының негізін кімдер қалады?
4. Бүгінгі күнге дейін өз атауларын сақтап қалған қандай тайпаларды білесің?
5. Қағанаттың мемлекеттiк құрылымыньщ ерекшілігі қандай?
6. Батыс Tүpiк қағанатының саяси өрлеуiне не себеп болды?
7. Он-оқ бұдун» жүйесi дегенiмiз не?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:
2- параграфты оқу, карта мен жұмыс, №1 кестені толтыру.
Қосымша тарихи деректердi пайдаланып, қағанаттың шаруашылығы мен сауданың дамуына қатысты шағын әңгiме жазып келу (Н.Мыңжан. «Қазақтың қысқаша тарихы», 113-б.).