Баланы ш?хес итеп формалаштару процессында ситуатив якын кил? алымын актив куллану.

Баланы ш‰хес итеп формалаштару процессында ситуатив якын кил_ алымын актив куллану
Баланы _стерерг‰ була, тик т‰рбия бир_е авыр. БезнеS максатыбыз-ш‰хес т‰рбиял‰_. Мин ‰леге язмамда ш‰хес булып формалашу процессында очраклы якын кил_ алымын куллану турында ассызыклап _т‰рмен.
^земнеS k‰м хезм‰тт‰шл‰ремнеS эш т‰Gриб‰сенн‰н чыгып, мин мондый фикерг‰ килдем: ‰г‰р д‰ педогогик ситуациял‰рне чиш_г‰ иGади якын килс‰к, укучылар коллективы бел‰н идар‰ ит_не GиSелл‰штер‰ торган ысуллар табарга м™мкин.
М‰кт‰пк‰ килг‰ч _к, баланыS т‰рбиялелеге, гаил‰д‰ нинди т‰рбия _сеше алганлыгы, ягъни ‰ти-‰нисенеS балага нинди хисл‰р салганлыгы ачыклана. Ч™нки баланыS 5 яшен‰ кад‰рге _сеш чорында аныS д™ньяны кабул ит_ хисл‰ре тулысынча формалаша, башкачарак ‰йтк‰нд‰, хиссияти д™ньясы _с‰.
ПсихологларныS эзл‰н_л‰ре, ™йр‰н_л‰ре н‰тиG‰сенн‰н к_ренг‰нч‰, баланыS 5 яшен‰ кад‰рге хисл‰р, эмоциял‰р формалашуы баш миенеS уS як ярымшарыныS _с_е бел‰н берг‰ бара. Бала _сешенеS бу этабы ‰ти-‰нил‰р, гаил‰ бел‰н тыгыз б‰йл‰нг‰н. К_з‰т_л‰р, тикшерен_л‰р к_рс‰тк‰нч‰, тормыш ™чен м™kим хисл‰р 5 яшь тулганчы формалаша. М‰с‰л‰н, х™рм‰тл‰_, курку хисл‰ре бала тугач ук формалаша башлый. БаланыS ‰ти-‰нисен‰ беренче елмаюы – шуныS бер билгесе. Курку хисенеS _сеше баланы _чти- _чти ит‰ башлагач ук _стерел‰. € ул хисл‰рнеS ‰k‰мияте гаять зур. Курку хисе балада сакчыллык, игътибарлылык, сабырлык шикелле сыйфатларныS ачылышына юл бир‰.
БаланыS 5 яшенн‰н 10 яшьк‰ кад‰рге ара-т‰рбия эше ™чен бик Gаваплы чор. Билгеле булганча, бу яшьт‰ д™ньяны танып бел_неS беренчел этабы т‰мамлана - балада баш миенеS сул як ярымшары формалаша башлый. Дим‰к, логик фикерл‰_, фикерл‰_неS к_п т™ре _с‰. Шуларга б‰йле р‰вешт‰ ш‰хес формалаштыруда, т‰рбия алымнарында с_знеS , аныS эчт‰легенеS ‰k‰мияте арта бара. Бу чорны без хисл‰рд‰н сыйфатларны формалаштыру вакыты дип атадык. КешенеS _зе ™чен беренчел ‰k‰миятле сыйфатлары да шушы чорда иGади _с‰.
Т‰рбия эшенд‰ рецептлар бир_ кыен, шулай да бер _к яшьт‰ге k‰м бер _к Gенест‰н булган балаларда к_п кен‰ уртаклык бар. Дим‰к, ниндидер, гомуми киS‰шл‰р д‰ биреп була. €йтик _зенеS укучысыныS ялкаулыгыннан, анда ихтыяр к™че булмаудан, ‰ кайбер очракта тотнаксызлык к_рс‰т_енн‰н зарланган укытучылар да бар. Мондый баланыS укуга м™н‰с‰б‰тен яхшыртуда бер ген‰ педагогик метод та н‰тиG‰ бирм‰стер кебек. Тик k‰р баланыS к_неленд‰ ген‰ й™ртк‰н уй-хыяллары бар. Укытучы аныS ипт‰шл‰ренн‰н кызыксынып бу бала турында к_бр‰к бел‰ k‰м ярд‰м ит‰ ала.
Чынлап та, ‰ ниг‰ ‰ле ана максатына иреш_д‰ ярд‰м итм‰ск‰? Шушы уSайдан, бу бала бел‰н аралашкан чакта ситуатив якын кил_ алымын куллану максатка ярашлы булыр иде. Бер очракны да кулдан ычкындырмыйча ш‰хес т‰рбиял‰_д‰ куллану диг‰н с_з бу. j‰рвакыт укучыны кызыклы эшч‰нлекк‰ G‰леп ит_ аша аSа т‰рбияви йогынты ясарга кир‰к. Нинди д‰ булса файдалы эшч‰нлек (спорт, техник иGат k.б.)бел‰н мавыгу уSай психик хал‰т тудыра, аннары ул укучыныS характерын да _зг‰рт‰. Физик к_нег_л‰р вакытында каршылык, кыенлыкларны GиS_ аныS рухи к™чен, _з-_зен‰ ышанычын арттыра, вакытны ‰р‰мг‰ сарыф ит_ бел‰н килешм‰_ч‰нлек т‰рбияли.
Кайбер очракларда ш™гыльг‰ б™тенл‰й с‰л‰те булмаганнарны да G‰леп ит‰рг‰ тырышалар (м‰с‰л‰н, класслары бел‰н спорт т_г‰р‰ген‰, хорга язу k.б.) Тик бу кире н‰тиG‰ д‰ бирерг‰ м™мкин. Бигр‰к т‰ “кыен” балалар бел‰н эшл‰г‰нд‰ ‰леге _зенч‰лекне ист‰ тотарга кир‰к.
Укучыларга ‰кренл‰п катлаулана бара торган биремн‰р т‰къдим ит_ (иS баштагылары мавыктыргыч булырга тиеш) - т‰ртипк‰ k‰м хезм‰тк‰ ™йр‰т_д‰, максатка омтылучанлык т‰рбиял‰_д‰ _темле ысулларныS берсе.
Очраклы якын кил_не максатчан файдалана белерг‰ кир‰к. Укучылар “китереп чыгарган” х‰лне укыту-т‰рбия максатында файдалану турында бер мисал китереп _т‰м.
Укучылар физик т‰рбия д‰ресен‰ спорт киеме кимич‰ килде, ди. “Без б_генге расписаниене белм‰дек”, дип акланмакчы булдылар. Мондый очракта укытучы k‰м класс арасында каршылык килеп чыгарга да м™мкин. Д‰ресне ™зм‰с ™чен, мин “Б_ген без д‰рест‰ к_бр‰к теоретик белемн‰р k‰м сафта й™р_ ‰зерлеген‰ ™йр‰нербез; дим‰к, спорт киеме булмау безг‰ комачауламас; ‰ б_генге д‰реск‰ билгел‰нг‰н уенны без кил‰сен‰ к_череп торырбыз,” - дидем.
Шулай тиз k‰р ике як ™чен д‰ уSай булды. Кил‰се д‰реск‰ барлык укучылар да спорт киеменн‰н килде. Монда миSа тотнаклылык, _з д‰р‰G‰Sне бел_ k‰м педагоглык такты ярд‰м итте.
j‰рбер т‰ртип бозу очрагында да укучыларга карата катгый булу м‰Gб_ри т_гел. Кычкыру, даими р‰вешт‰ кис‰т_ ясап тору укучыны (укытучыныS _зен д‰) ярсыта гына . Укучыдан _зенеS т‰ртибен _зг‰рт_не катгый тал‰п ит_ билгеле бер очрак ™чен ген‰ уSай н‰тиG‰ бир‰, ‰ бераздан бу кимчелек тагын кабатланырга м™мкин. ИS н‰тиG‰лесе - укытучыныS _зен‰ шул ситуацияг‰ ”кереп”, д™рес чишелеш табарга, _зен укучыларга йогынты ясарга, уSай _рн‰к к_рс‰терг‰. Барлык класс укучылары да _зен k‰рвакыт кулда тота торган, шат к_Sелле м™галимн‰рне ярата.
Педагогик йогынты ясауныS ‰леге бернич‰ ысулыннан д‰ресл‰рд‰ k‰м т™рле класстан тыш чаралар _тк‰рг‰нд‰, класс Gит‰кчесе эшч‰нлегенд‰ д‰ файдаланырга м™мкин.
Бары тик ш‰хес кен‰ ш‰хес т‰рбияли ала, эзл‰н_-тикшерен_ эшен _зеSн‰н башларга кир‰к. Интеллектлылыкка тумыштан с‰л‰тне _стереп ирешел‰.
Заман бел‰н берг‰ атлап балаларныS уй-тел‰кл‰рен тоеп яSа педагогик алымнар кулланып эшл‰г‰н укытучы гына ш‰хес т‰рбияли ала.










15