«Д.И.Менделеевті? ?ылыми шы?армашылы? жетістіктері»

Тақырыбы: «Д.И.Менделеевтің ғылыми шығармашылық жетістіктері»
Мақсаты: Оқушылардың химия пәніне деген ынтасы мен қызығушылығын, белсенділігін периодтық жүйенің дамуы жүйесінде арттыра отырып, элементтердің маңызы мен қасиеттерін талдауға және терең білім мен парасатты тәрбие беруге баулу.
Элементтерді жүйелеуге әркімдер ақ еңбек еткенОйлағаны орындалмай,еңбектері босқа кеткенЗаманында бар элементті топқа бөліп,Заңдылықты ашуға Менделеевтің қолы жеткенОл заңмен жеті период орналасқанТігінен сегіз топқа арна ашқанТолтырып сол арнаның бос орнынБұл күнде бар элемент 100 ден асқанЖүрмейсің мұны біліп қате басып,Атомдар жұмбақтарын тұрады ашыпБар элемент таңбасы осында тұрСап құрап массаға сай қатарласыпӘрбір топ өз алдына бір бір дастанҒылымның дамуына үлес қосқанАлпыс үш элементтің сырын біліпКейбірін Менделеев болжап ашқанПериод басталады металдарданИнертті алты газбен аяқталғанЖетінші период та бітпей келгенБұл күнде ақтауға таяп қалғанПериод заңымен құрған қатарБіріншіден бейметалдық топқа жатарКішіге,үлкенге де, бітпегенгеПериод осы заңын қайталатарӘрбәр топ басы жеңіл элементтенМассасы артқан сайын төмен кеткенТөмендеп тұрғандары жоғарыданМеталдық қасиетін басып өткенКестеден түрлі түстер көрінедіБәріде деңгейге сай өріледіЗаң ортақ,период ортақ,топта ұқсасЗаңдылық зарядтармен бөлінедіДанышпан жолмен жүріп алдындағыБелгілі сан ғылымның ашылғаныІлімнің білу үшін сырын жетікҮйрен сен валенттілік формуланы
Жүргізуші: Д.И. Менделеевтің өмірі мен шығармашылғы жайлы оқушылар баяндама оқиды.
Химиктердің ауылындаАрнаулы сол бір кештеХимияның тойы болдыАлтын тойын басқарыптыЭлементтер қауымындаМенделеев кестесіндеӘн, күй,айтыс,ойын болдыҚызық айтыс басталыпты
ПлатинаӨзгелердің бәріненАйтысқа шық,қорғасын ауНағыз жылтыр қатты затпынАртық сөзпен қызба бірақОрным бірақ кеш қойылыпАлдымен сен орныпсың ауСол көңіліме қатты баты
ҚорғасынҚорғасынға қол тигізгенЖауына бас игизгенІші тарлар қайдан шықтыБола қоймас мендей мықтыОжеттенген қаһарманмынАйтысуға құқылымынТоғызыншы қатарданмынАбырой жоқ егесуденАлға қой деп қасармаймынЖөні емес бұл құтылудыңПлатина,мұның болмасАртық атақ сұрағаның
ПлатинаСүйрік тілді элемент көпСүйінетін кіл отынаЖеңіл ойлық мен емес,текЖеңілмейді платина
ТемірӘй,платина,қорғасындарБосқа айтысып әуреленбеОрынтыңдар ,нықӨкініш бар,бірақ мендеТитан қалай бұрын шықтыСырыңды айт енді сен ендіАйтысайық болсаң мықтыТитанТемір неге жарқылдадыңТиттей артық жерің бар ма?Кешірмейді парқым әліКем болмаймын елім барда
КүмісҚайда күміс сыңғырларымҚалай мұнша артта тұрмынОрным неге құлдырады?Тек жетінші сортта тұрмынЕркіндетіп сутекті әбденЕң алдыға қойыпты ғойҚоспаймыз оны суданСәрі ғалым айыптығой
СутегіСутегімін судың арғы тегімінСуда нашар металды еримінТүссіз иіссіз дәмсіз газбен желденСерігімін оттегі атты серініңЖалынымен металдарды кеседіКавендиштің көргенімен ашылдымАдам суды өмір нәрі деседіЖүйеде де бірінші мен тұрамынСыңарыммен бірге әркез тұрамынМассам да бір тек бірінші келемінМен боламын сылдыраған бұлағыңОн төрт есе жеңілмін мен ауаданОн алты пайыз жер бетіне тарағамТіршіліктің тынысы суда боламынМагнийМен магний күміс түсті металмынКөп жағдайда магнезия аталдымЖапырақта хлорофилді түзушіТіршіліктің көзі болып кете алдымЖануарда адамда бармын менТалай снаряд бомбаларды жардым менҚайткенде де,болашағым зор меніңПолиграфияда да артты маған зор сенімТіршіліктің тірегімін көзімінДұрыс болар есте сақтап сенгенің
КүмісМақтанасың сен ғана жер бетіндеҒажайып бор металды келбетіндеТүсін,түрін ,қадірін,қасиетінКелер мекен менімен теңдесуге?!Сабырлысың күмістейСалмақты деп мақтайдыМен тұрғанда аппақ бопҚарап саған жатпайдыЖарыста топта озғандаТағады мені төсінеАлтынның басқа алдымаТүсетінін жоқ шығарМақтанбайын несіне
АлтынМақтана бер,мақтана бер күмісімАлтын ағаң қоштаған да інісінКетпе бірақ ұмытып сен жарқынымАрдақтымын жасына да кәрінеДүниенің менмін көркі әрі деТолықсыған толған айдай жарықпынӨлшемімін барлық баға нарықтыңБар базардың әлемге ортақ тілі менДаңқ болып омырауға да ілінем
АлюминийБолмаса да айтарлытай салмағымМен көбінен ардақтымын алдамынҰшақ болып аспанға ұшып қалықтап,Жердің жүзін көк аспанда шарладымДюралюминий дейтін менің қоспамдыӘспеттейді химияның достарыОсыларға төсек,үстел,ыдыспенБағандардың бұйдаларын қос тағыҚағазда мен қант шәйді сәндегенТоққа балқып келіп тұрған ән де мен
КальцийКальций деген күміс түсті металмынӨмір бойы керегіне жете алдымМенмін ақ бор,әктас,мәрмәр ғанамынТіршілікке қажет металл аталдымҚыртысында жердің менде кездесемАртық болмас «жер металлы мен десем»Ғарыштағы ракетада ұшақтаҚолтаңбамды сен табасың іздесеңЖануардың бақалшағы қаңқасыЖер бетінің минералды әр тасыСан құрылыстың сәулеті негізіҚаланады менен ғана ойланшыТемірМақтанбаймын,қараңдаршы халайықАйналаға көз жүгіртіп қарайықБолат жолды бөгей алмас ешбір күшКәне менің қасиетімді санайықЖаратсам тыңнан топырақ көтеріпТырмалаймын тұқым шашып неше пұтҒарышқа да алып ұшып адамды,Жерді айналдым артыма от із қалдырып
II. Білімді мыңды жығады. Викториналық сұрақтар:Д. И. Менделеев неше жасында оқуға барды? (5 жасында гимназияға оқуға түскен)1. Д.И. Менделеевті алғаш ғылымға қызықтырған ұстазы кім? (орыс химиясының атасы А. А. Вознесенский)2. Д. И. Менделеев өзінің магистірлік дисертациясын қашан және қанша жасында қорғады? (1856 жылы 22 жас)3. Д. И. Менделеев өзінің докторлық дисертациясын қашан және қанша жаста, қандай тақырыпта қорғад? (32 жасында 1865 жылы спирттің сумен қосылысы)4. Нешінші элемент Д . И. Менделеев атымен аталады, кім ашты? (№101 Менделеевий, 1956 жылы Американ ғалымдары)5. Д.И. Менделеев атымен аталатын қандай жер, су, мекемелері білесіздер? (химиялық элемент, Курил аралында жанртау, Солтүстік Мұзды мұхитта Менделеев жоталары, метеорологиялық ғылымизерттеу институты және бүкіл әлем оқушылары оқып жатқан периодтық заң )6. ҚорытындыБір күні тісі ауырған адам делөсал болып келе жатты.Айналадағы кісілерден жәрдем сұрағысы келіп,айналаға жалтақ жалтақ қарады.Содан Менделеев кестесінің қасынан өтіп бара жатып, кестеге телміре қарады.Кестедегі элементтер мұның жайын түсініп, оларға тіл бітеді.Әркім өз көмегін ұсынғысы келеді.Ең әуелі сөзді иод бастайды.Иод мен емші элементпін.бірақ тіс ауыруына көмектесе алмаймынСодан көмекке темір ұмтылды.Темір:мен гемоглобин көтерге бірден бір себепшімін.Бірақ,өкінішке орай,мен де сенің тіс ауруыңа көмектесе алмаймын. Бірақ менің жақсы ұсынысым бар.Көмекке мышякты шақырайық.Бәрі мышякты көмекке шақырады.Барлғы бірігіп Арсеникум (мышяктың латыеша атауы) деп шақырады.Мышяк: иә мені де медицинада қолданады.Әсіресе тістегі құртты өлтіруге бірден бірден себепшімін.қазір мен сенің ауруыңды жеңілдетемін (ауру адамның тісін сипайды)Барлық элементтер жиналып адамға көмкке ұмтылды.Ал,мышяктың көмегімен адамның тісі құлан таза жазылып кетті.