Баяндама: Дарындылы?-белгілі бір ?рекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам ?абілеті дамуыны? жо?ары де?гейі
JазаKстан РеспубликасыныS «Білім туралы» заSында мемлекеттік саясат негізінде еS алCаш рет «€р баланыS Kабілетіне Kарай интеллектуалдыK дамуы жеке адамныS дарындылыCын таныту» сияKты ™зекті м‰селелер енгізіліп отырCаны белгілі. Дарынды балаларCа білім беруді ‰р CылымныS б_гінгі д‰режесіне с‰йкес ж_ргізу бір жаCынан KоCамCа талантты мамандар даярлауда тиімді болса, екінші жаCынан KоCамCа ерекше дарынды балалардыS тек ™зініS интеллектуалдыK дамуын Kамтамасыз етеді. Жас жеткіншектіS бойындаCы табиCат берген ерекше Kабілетті, дарындылыKты тани білу, оныS одан ‰рі дамуына баCыт-баCдар бере білу ерекше Kиын іс.
Алайда ‰р баланыS жеке Kабілетін аныKтап, оны сол баCытта жетелеу-aстаз парызы. Баланы заманына Kарай икемдеп, ™з заманыныS озыK ™негесін оныS санасына сіSіре білу, оларды шыCармашылыK баCытта жан-жаKты дамыту-б_гінгі к_нніS басты талабы.
ДарындылыK м‰селесін зерттеушілердіS еSбектері к™п болCанымен, дарындылыKтыS м‰н-маCынасы ж™нінде олар ортаK бір пікірге келе Kоймады. СондыKтан да, біз баланыS дарындылыCы деп, оны ™з Kaрдастарымен салыстырCанда бірдей жаCдайда білім игеру деSгейініS шоCырлыCымен аса ерекше байKалатын шыCармашылыK KабілетініS байKалуы деп т_сінеміз. ДарындылыKKа педагогикалыK энциклопедияда т™мендегідей аныKтама берілген: «ДарындылыK-белгілі бір ‰рекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам Kабілеті дамуыныS жоCары деSгейі». В.Крутецский ™зініS математикалыK KабілеттіліктіS Kaрылымын зерттеген еSбегінде: «Егер Kабілеттіліктер деген aCымды жеке психикалыK Kасиеттер деп т_сінсек, онда дарындылыK дегенді адамныS ерекше KабілетініS жиынтыCыныS бірлігі деуге болады»,-деп тaжырымдады. ДарындылыK aCымымен Kатар шыCармашылыK, талант, данышпандыK aCымдары да бар.
ШыCармашылыK-™зініS жаSашылдыCымен, ™згешелігімен ерекшеленетін ™нім алуCа м_мкіндік жасайтын, жеке тaлCа бойындаCы KабілеттіліктіS, білім мен біліктіліктіS болуы. Талант-KабілеттіліктіS еS жоCары деSгейі.
ДанышпандыK-KоCам ™мірінде тарихи маSызы бар, шыCармашылыKпен сипатталатын дарындылыKтыS жоCары деSгейі.
Дарынды балаларды аныKтау-баланыS дамуын таSдаумен байланысты aзаK процесс. Осы айтылCандарды ескере отырып, дарынды балаларды аныKтаудыS мынадай aстанымдары тaжырымдалды:
1. БаланыS KызыCушылыCы мен бейімділігіне барынша с‰йкес келетін Kызмет аясында баланыS іс-‰рекетіне талдау ж_ргізу.
2. ДамытушылыK ыKпал ете отырып, баланыS психологиялыK кедергілерін жоюCа м_мкіндік беретін тренингтік ‰дістерді пайдалану.
3. БаланыS дарындылыK белгісін оныS психикалыK дамуыныS наKты деSгейінде Cана емес, сондай-аK оныS болашаKтаCы даму м_мкіндігін де есепке ала отырып баCалау.
4. Жaмыс н‰тижесін талдау, баKылау, ‰Sгімелеу, мaCалімдер мен ата-аналардыS сипаттамалыK баCалары.
5. Т_рлі аKпарат алу к™здерін пайдаланып, бала Kабілеттерін кеS к™лемде KамтуCа м_мкіндік беретін баланыS мінез-KaлKы мен іс-‰рекетін жан-жаKты баCалаудыS кешенді сипаты. Білім беру ж_йесінде жаSаша мазмaн беру арKылы жан-жаKты дамыCан шыCармашыл, рухани ой-™рісі кеS жеке тaлCаны т‰рбиелеу міндеті тaр.
Дарынды оKушымен жaмыс істедіS негізгі маKсаты-олардыS шыCармашылыK жaмыста ™зініS Kабілетін іске асыруCа дайындыCын Kалыптастыру. Ал маKсатKажету оKу баCдарламасын тереSдетіп, оKыту ж‰не оKушыныS танымдыK белсенділігін дамыту арKылы ж_зеге асады. Дарынды оKушымен жaмыс істетін мaCалімге Kойылатын педагогика-психологиялыK талаптарды мынадай кезеSдерге б™луге болады.
1. МaCалімніS баCыт-баCдарына байланысты талаптар:
- дарынды оKушымен жaмыстыS‰деуметтік Kажеттілігін сезінуі;
- оKушыны жаKсы к™руі ж‰не Kабілеті жоCары оKушылармен жаKсы Kарым-Kатынаста болуы;
- дарынды оKушымен жaмысKа траKты KызыCу таныту ж‰не н‰тижелі ‰діс-т‰сілдерді талмай іздеуі;
- дарынды оKушыныS ата-анасымен тыCыз байланыс орнатуы; - дарынды оKушымен жaмыс кезінде жоCары н‰тижелерге жетуге aмтылуы;
2. МaCалімніS біліміне Kойылатын талаптар
- ™зініS сабаK беретін п‰нін мемлекеттік стандарт деSгейінен жоCары деSгейде білуі;
- Kызмет нысанын, яCни бірыSCай педагогикалыK _рдісті білуі;
- оKушы дарындылыCын моделін білуі;
- жеке тaлCа теориясын, оны KалыптастырудыS ‰діс-т‰сілін білуі;
- дарынды оKушыны аныKтаудыS психодиагностикалыK ‰діс-т‰сілін білуі;
- Kазіргі заманCа сай оKытудыS жаSа технологияларын білуі;
- дарынды оKушыны оKыту, т‰рбиелеу _рдісінде _лгерімге Cана к™Sіл б™лмей, оныS басKа к™рсеткіштерімен байланысына да к™Sіл б™луі;
3. МaCалімніS іскерлігіне Kойылатын талаптар:
- дарынды оKушына аныKтау ‰дістерімен жaмыс жасай алуы;
- дарынды оKушыларды оKытуCа арналCан тереSдетілген баCдарлма Kaрастырып, сонымен тaраKты жaмыс жасай білуі;
- оKушы дарындылыCын дамытуCа Kажетті зерттеу жaмыстарын ж_ргізе алуы;
- дарынды оKушыны зерттеуге психодиагностикалыK к_нделік ж_ргізуі;
- оKушылармен Kарым-Kатынасын психологиялыK тaрCыдан сауатты орната білуі;
- дарынды оKушыныS Cылыми-ізденіс жaмыстарымен айналысуына жетекшілік етуі;
ОKушыныS дарындылыCын аныKтауда т™мендегідей ‰діс-т‰сілдерді Kолданамыз:
- баланыS отбасы жаCдайын зерттеу;
- шыCармашылыK Kабілетін аныKтау;
- саулнамалар, психодиагностикалыK тренингтерді ™ткізу;
- ата-анасымен ‰Sгімелесу;
- п‰ндік олимпиадаларCа, Cылыми жоба жарыстарына, пікір сайыс ойындарына Kатыстыру;
Осы айтылCан тaжырымдарды Kорыта келе, дарынды балалардыS Kабылетін дамытудыS келесі жолдарын іріктеп алуCа болады:
1. СабаKтар, ОJB-ныS жaмысы;
2. П‰ндік _йірмелер;
3. Тіл мерекесі;
4. Абай оKулары;
5. Олимпиадалар;
6. ИнтеллектуалдыK ойындар, дебат (пікір сайыс) клубы;
7. Bылыми-практикалыK конференция (ізденімпаздыK жaмыс, зерттеу жaмысы, рефераттар KорCау, жоба KорCау);
8. ОKушылардыS білім деSгейлерін арттыру (мaражайCа бару, белгілі адамдармен кездесу);
9. Шеберлер байKауы (аKындар айтысы, шешендер сайысы, би _йірмесі, шебер Kолдар _йірмесі);
10. ОKушылардыS аудандыK, облыстыK, республикалыK шыCармалар, жобалар байKауларына Kатысу.
Баймолдина Жанат Ермекбаевна
Бастауыш сынып мaCалімі
Jостанай облысы
АрKалыK Kаласы
№ 8 негізгі мектебі
Рисунок 115