?аза? тілі Зат есімні? жіктелуі. Ашы? саба?.

Зат есімнің жіктелуіСыныбы: 7Қазақ тіліСабақтың мақсаты: білімділік −зат есімнің жіктелу жүйесін және жіктік жалғауларының емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде жіктік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету; дамытушылық − оқушылардың сауатты жазу дағдыларын жетілдіру, сөздік қорын байыту, байланыстырып сөйлеу дағдысын одан әрі дамыту; тәрбиелік−оқушыларды тапқырлыққа, еңбекқорлыққа, ана тілін қадірлеуге тәрбиелеу.Түрі: жаңа білім беру. Әдісі: түсіндіру, сұрақ - жауап, салыстыру, жаттығу жұмыстары, талдау, танымдық ойын. Көрнекілігі: «Даналық әліппесі», ұлттық нақыштағы оюлы себет, түрлі - түсті дөңгелекшелер, семантикалық кесте, слайдтар, киіз үйдің екі кішкене макеті.Пәнаралық байланыс: әдебиет, халықтық педагогика, музыка.Сабақтың барысы.І. Ұйымдастыру кезеңі.А) оқушылармен сәлемдесу;Ә) кезекші мәлімдемесі;Б) оқушылардың зейіндерін сабаққа аударуІІ. Үй тапсырмасын сұрауҮйге берілген 35, 36 - жаттығулардың орындалуын тексеру.Қосымша сұрақтар:1. Қазақ тілінде қанша жалғау бар?2. Қазақ тіліндегі септіктер саны қанша? Атап шығыңыз.3. Септік жалғаулары дегеніміз не?4. Зат есімнің септелуі дегеніміз не?ІІІ. Өткен сабақты қорытындылау.Ертегі:«Ерте - ерте ертеде, ешкі жүні бөрте де, зат есім жерінде, қазақ тілі елінде Септік деген шал болыпты. Елде жұт болып, ашаршылық жайлапты. Бұл ашаршылық Септік шалдың үйіне де келіп жетіпті. Атау атты ұлы қайтыс болғанда шал ағашқа аттың қылын керіп, тиегінің орнына қойыпты да, үнсіз егіліпті. Ай өткен соң Ілік деген ұлы өлгенде тағы бір ішек тағып, «ненің зияны, кімнің көзі тиді екен?» - деп егіледі.Ай өткен соң Барыс атты ұлы дүниеден өтеді. Сонда шал тағы үшінші ішек тағып «кімге айтып жылайын неге ғана өлді екен?»деп жоқтау айтады. Табыс атты ұлы өлгенде «нені айтып, кімді ғана қарғайын?» - дейді. Жатыс атты ұлы да аштықтан өлгенде ағашқа бесінші ішек тағылып, «неде, кімде екен себебі? - деп жылайды. Шығыс ұлы да қайтыс болады, алтыншы ішек тағылып «неден қайтыс болдың, кімнен сені сұраймын?»деп егіледі. Көмектесі де сол ашаршылықтан қайтыс болғанда «кіммен өмір сүрмекпін, немен енді шұғылданамын?»деп жоқтау айтып егіледі. Содан 7 ішек, 7 тиек тағылып «жетіген»аспабы пайда болыпты. Осы аспап арқылы Шал мұңын халыққа жеткізген деседі.Оқушылардан қандай ұлттық аспаптардың түрлерін білетіндігі сұралады. Слайдта ұлттық аспаптардың суреттері көрсетіле отырып, «Даналық әліппесі» арқылы сөйлейтін қаламмен «Балбырауын» күйі орындалады.ІV. Жаңа сабақ.Үлкенге де «сіз»Кішіге де «сіз»Сәлем бердік сіздергеҚұрметпенен бізҚазір бізде қазақ тілі сабағы.Ендеше бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Зат есімнің жіктелуі».Сен жіктелу, жік - жігімен ажырату сөзінің мағынасын білесің бе? Жік - жікке бөлінді дегенді естіп, немесе қолданып көрдің бе? Жік - жікке бөліну адамдарға қатысты айтылғанда жақ - жаққа бөлініп, белгілі бір мақсаттағы қимыл - әрекетті жүзеге асыруға байланысты. Ал, сөздердің жіктелуі сөйлемдегі сөздердің байланысуына қызмет етеді. Мән беріп, толығырақ танысайық.Жіктік жалғауы да басқа қосымшалар сияқты сөз бен сөзді байланыстырып, қарым - өатынас жасау мүмкіндігін тудырады. Жіктік жалғауының негізгі қасиеті – оның баяндауышқа тән жалғау екендігінде. Ал, біз сөз соңына келіп, баяндауыш қызметін атқарып тұрған зат есімдерді жиі кездестіреміз. Жіктеу есімдігі бастауыш болып тұрған сөйлемдегі баяндауыш болатын сөз бастауышпен бір жақта келіп, тиісті жіктік жалғауын қабылдайды.