“Ата-аналарга ир баланы т?рбиял??д? ки??шл?р”
Татарстан Республикасы Аксубай муниципаль районы
“Иске Кыязлы урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе”
“Ата-аналарга ир баланы т‰рбиял‰_д‰ киS‰шл‰р”
темасы буенча
ата-аналар Gыелышында чыгыш
I категорияле башлангыч сыйныф укытучысы
Волкова €.М.
Бер баладан “СиSа ике кул ниг‰ кир‰к?“ -дип сораганнар. Бу бала Gавап итеп: “Бер яктан ‰нинеS кулын, икенче яктан ‰тинекен тотып Gит‰кл‰шеп барыр ™чен”- диг‰н. АныS ™чен т™н йокыларын йокламый, _зе ашамаганны да ашатучы ‰нисе ген‰ т_гел, ‰ ‰тисенеS д‰ ян‰ш‰ булуы, аныS бел‰н k‰рчак берг‰ атлап баруы да м™kим ик‰н ‰ле сабыйга. Тик б_генге к™нд‰ “‰тил‰ребез” балаларыныS бу тел‰кл‰рен кан‰гатьл‰ндер‰ аламы ик‰н соS? Тигез гаил‰д‰ _сеп т‰, балалар _зл‰рен ялгыз хис итмил‰рме? F‰бер-золымнардан саклап, к_рк‰м _рн‰к к_рс‰т‰ бел‰ме аларга ‰тил‰ре?
Ир-ат элек-элект‰н Gаваплылыкны, кыен м‰сь‰л‰л‰рне х‰л ит_не _з ™стен‰ алуы бел‰н аерылып торган. Яшь _зенч‰леген иск‰ алып, хезм‰т т‰рбиясе бир_, кыенлыкларны GиS‰рг‰ ™йр‰т_, физкультура h‰м спортка тарту зур ‰h‰миятк‰ ия. АS-белем алу, фикерл‰_ с‰л‰тен _стер_, уен эшч‰нлеге бел‰н ш™гыльл‰н_ д‰ м™hим. Бала h‰рвакыт ‰зерг‰ ген‰ риза булып яш‰рг‰ к_некм‰сен. ^сеп кил_че ш‰хесне эшнеS н‰тиG‰се ген‰ т_гел, ‰ аныS барышы да кызыксындыра. БалаларныS барлык ихтыяGларын бернинди каршылыксыз кан‰гатьл‰ндер_, аныS _зенд‰ге уSай сыйфатларын югалтуга китер‰.
Бала кечкен‰ вакытта ата-анасына охшарга тырыша, алардагы сйфатларны _зенд‰ булдырырга тели (‰тил‰рд‰н ир бала _рн‰к ала). Дим‰к, ата-ананыS холык-фигыле, _зен тотышы бала ™чен _рн‰к булырга тиеш. €хлаксызлык, эчкечелек, гаугалы булу, с™йл‰мд‰ ‰д‰псез с_зл‰р куллану h.б. тиск‰ре сыйфатлар баланыS р‰химсез, м‰рх‰м‰тсез, усал булып _с_ен‰ зур йогынты ясарга м™мкин. €ти кешенеS сабырлыгы, h‰р с_зне уйлап, т™пле итеп ‰йт_е, эш-гам‰лл‰рен‰ Gаваплы, итагатьле булуы ир бала ™чен _рн‰к сыйфатлар булып тора.
Бала сезнеS h‰рвакыт эш бел‰н м‰шгуль булуыгызны к_реп торсын. АныS сезнеS бел‰н берг‰ бакчага, балык тотарга, поход, экскурсиял‰рг‰ баруы h.б. эшл‰рд‰ катнашуы м™hим. М™мкин булса, аны _зегезнеS эш урынына да алып барырга була. Гомум‰н, бала т‰рбиял‰_д‰ татар халкыныS « Ни ч‰чс‰S - шуны урырсыS »диг‰н м‰кален ист‰ тотарга кир‰к. Шуны ассызыклап ‰йтерг‰ кир‰к: ир баланы файдалы хезм‰тк‰ к_нектер_ - иS ‰h‰миятле м‰сь‰л‰. АSа туганнар, к_ршел‰р, дуслары _рн‰генд‰ д‰ т‰рбия бирерг‰ була. Уен эшч‰нлеге оештыруныS да н‰тиG‰се булырга м™мкин.
Ир-ат яSалыкка, яSа ачышлар ясарга омтылучан. ШуSа к_р‰ h‰р ир бала кил‰ч‰кт‰ге юлын яшьт‰н _к сайларга тиеш. Спорт бел‰н ш™гыльл‰н_ аSа _зенеS н‰рс‰г‰ с‰л‰тле булуын аSларга ярд‰м ит‰. МалайларныS h‰рберсенеS й™зеп т‰, й™гереп т‰, очып та карыйсы кил‰. €г‰р андый м™мкинлек булмаса, ул _зен хокук т‰ртибе кагыйд‰л‰рен‰ туры килми торган, ‰хлаксыз гам‰лл‰р кылуда сынап карарга омтылырга м™мкин.
Т‰рбия процессында иS м™hиме – матур с_зл‰р т_гел, ‰ баланыS тормыш-к™нк_решен д™рес оештыру. АSа ™лк‰нн‰р (ата-ана, т‰рбияче, ‰би - бабай, к_рше, туган),_зенеS яшьт‰шл‰ре, ‰йл‰н‰-тир‰ д™нья бел‰н даими аралашып яш‰рг‰, шул ук вакытта аныS _зенеS уй-фикерен‰, кылган гам‰лл‰рен‰ н‰тиG‰ ясарга, кил‰ч‰кк‰ омтылышын билгел‰рг‰, ялгыз калып уйланырга да м™мкинлек тудырылсын.
Табигатьт‰ ешрак булу, экологик яктан чиста ризык ашау, саф hава сулау да зур ‰h‰миятк‰ ия. ОрганизмныS агулы матд‰л‰р бел‰н зарарлануы кешенеS усал, агрессив булуына китерерг‰ м™мкин.
Баланы т™рле к™нд‰лек м‰ш‰катьл‰рд‰н, бурычлардан азат ит‰рг‰, аSа h‰рдаим ярарга тырышырга киS‰ш ителми. Алда торган h‰р м‰сь‰л‰не кемдер х‰л итк‰н очракта баланыS тормыш, табигать, кешел‰р h.б. бел‰н кызыксынуы кими. Шул ук вакыттта аныS кайда h‰м кем бел‰н аралашуын белеп белеп тору м™hим. Ул _зенеS ян‰ш‰сенд‰ аSа кыен вакытта h‰рвакыт ярд‰м кулы сузарга ‰зер торучы булуын тоярга тиеш.
Ир баланы т‰рбиял‰_ бел‰н к_бр‰к ата кешенеS ш™гыльл‰н_е сорала. ШуSа к_р‰ гаил‰д‰ бала алдында аныS д‰р‰G‰сен т™шерерд‰й низагларны булдырмаска тырышырга кир‰к. ^зара аSлашылмаучанлыкны h‰м каршылыкларны баладан башка гына х‰л ит_ зарур.
Малайлар - тынгысыз, тиктормас халык. АларныS сезне шатландырган вакытлары да, к‰ефегезне т™шерг‰н вакытлары була. ШуSа да улыгыз чын ир-егет булып _сеп Gитсен ™чен, сезд‰н зур хезм‰т, тал‰пч‰нлек, т_землек, _зара аSлашып яш‰_г‰ иреш_ сорала. €йе, h‰р очракта да ир балага ата йогынтысы кир‰к.
Х™рм‰тле ‰тил‰р! Балагыз бел‰н к_бр‰к булырга тырышыгыз. АныS бел‰н к™нд‰лек аралашканда батырлык, ипт‰шлек, намус турында с™йл‰рг‰ с‰б‰пл‰р к_п табыла. Берг‰л‰шеп китаплар уку, кинофильмнар карау тормышка м™н‰с‰б‰тне ачыкларга м™мкинлек бир‰. С‰лам‰т балалар т‰рбиял‰гез, аларны чыныктырыгыз, спортка G‰леп итегез. СпортныS ‰h‰миятен аSласалар да, олылар _зл‰ре еш кына аннан читт‰ калалар. Бер‰_г‰-вакыт, икенчесен‰-т_землек, ™ченчесен‰- оешканлык Gитеп бетми.
БалагызныS _зегез кебек яки сез тел‰г‰нч‰ булуын к™тм‰гез. АSа _зенч‰ булырга ярд‰м итегез. Бала - тормыш бирг‰н иS кыймм‰тле б_л‰к. Аны сакларга h‰м камилл‰шерг‰ ярд‰м ит‰рг‰ кир‰к. БалагызныS нинди булуына карамастан яратыгыз - талантсыз булса да, уSышларга иреш‰ алмаса да. АныS бел‰н берг‰ булуыгызга куаныгыз, ч™нки бала –иS зур шатлык.
БаланыS ш‰хес булып формалашуы, иS беренче чиратта, гаил‰ т‰рбиясен‰ б‰йл‰нг‰н. Ата-ана – т™п т‰рбияче. Т‰рбия кылу ™чен _зеS‰ т‰рбияле булырга кир‰к.
Х™рм‰тле ‰тил‰р! ЯSадан да сезг‰ м™р‰G‰гать ит‰се кил‰. Балаларга игътибарлы булыйк, ‰йтерг‰ тел‰г‰н с_зл‰ре булса, тыSларга вакыт табыйк, _гет-н‰сыйх‰т, киS‰шл‰ребезне бирик. Без аларга ачык чырай, к™л‰ч й™з бел‰н карасак, алар да безг‰ й™р‰кл‰рен ачарлар. Ягымлы карашны алар читт‰н т_гел, безд‰н к_рсенн‰р иде. Балалар урам т‰рбиясе т_гел, ‰ гаил‰ Gылысы к_реп _ссенн‰р. Ш‰фкатьле, м‰рх‰м‰тле, эшк‰ уSган, с_зг‰ булган балалар т‰рбиял‰вегезне тел‰п калам.
15