Гаяз Исхакый ??м аны? замандашлары
Гаяз Исхакый k‰м татар м‰гарифе” – гам‰ли конференциясенд‰ катнашу ™чен гариза.
УкучыныS фамилиясе, исеме, атасыныS исеме
Исхакова Г™лшат Муса кызы
Сыйныфы
VIII
Эшне Gиб‰рг‰н уку йортыныS исеме k‰м адресы
€лки муниципаль районы
Иске Чаллы урта гомуми белем м‰кт‰бе
Ф‰нни Gит‰кчесенеS фамилиясе, исеме, атасыныS исеме
Вафина €лфия Мансур кызы
Вазыйфасы, укыта торган ф‰не
Татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
Элемт‰ ™чен телефон
89376213870
Чыгыш ясаганда кир‰к булачак Gиkазлар , техник чаралар
Мультимедиа проекторы
Эшне т‰къдим ит‰рг‰ тел‰г‰н секция
Исхакый k‰м аныS замандашлары
Татарстан Республикасы €лки муниципаль районы
Иске Чаллы урта гомуми белем м‰кт‰бе
Тема.
Исхакый k‰м аныS замандашлары
Ф‰нни – эзл‰н_ эшен башкарды:
VIII сыйныф укучысы
Исхакова Г™лшат Муса кызы
Ф‰нни Gит‰кчесе:
Вафина €лфия Мансур кызы
2014 ел
Эчт‰лек
Кереш________________________________________________________1
Т™п ™леш _____________________________________________________2
Йомгаклау____________________________________________________ 8
Файдаланылган ‰д‰бият ________________________________________ 9
Кушымта_____________________________________________________10
Кереш.
Б™тен гомерен татар халкыныS милли азатлык х‰р‰к‰тен‰ багышлаган k‰м ‰д‰би иGатка бирг‰н Гаяз Исхакый _зенн‰н соS гаять зур k‰м бай мирас калдырган.
€дипнеS иGаты тулысынча татар милл‰тенеS олылыгын раслауга, б™еклеген д‰лилл‰_г‰, аныS башка халыклар бел‰н тигезлеген исбатлауга хезм‰т ит‰ k‰м k‰р ‰с‰ре шул олы максатка буйсындырылган, милли кыйблага й™з тоткан.
Чордашлары k‰м кал‰мд‰шл‰ре арасында Гаяз Исхакый иGаты мен‰ шул асыл сыйфаты бел‰н нык аерылып тора k‰м кал‰ме Gан бирг‰н k‰р ‰с‰р ‰дипнеS милли м‰сь‰л‰г‰ _зенч‰лекле карашын г‰_д‰л‰ндер‰.
Ф‰нни-эзл‰н_ эшен т™б‰гебезнеS й™зек кашы булган, XIX й™з ахырында , XX й™з башында ‰д‰бият м‰йданына килеп, татар ‰д‰биятында _зенч‰лекле урын яулаган ‰дипл‰ребезнеS берсе – Гаяз Исхакый k‰м аныS замандашларыныS ‰дип _рн‰генд‰ге иGатларын ™йр‰н_г‰ багышладык.
“Исхакый k‰м аныS замандашлары“ дип исемл‰нг‰н ф‰нни-эзл‰н_ эшебезнеS максаты – замандашларыныS татар ‰д‰бияты классигы Г.Исхакый иGаты турындагы фикерл‰ре бел‰н танышу k‰м аныS _рн‰генд‰ге иGатларын тикшер_.
Максатка иреш_ ™чен алдыбызга т_б‰нд‰ге бурычлар куелды:
- Гаяз ИсхакыйныS язучылар, шагыйрьл‰р бел‰н иGади б‰йл‰нешен ™йр‰н_;
- халкыбызныS милли азатлыгын _зл‰ренеS кал‰мн‰ре бел‰н яклаган милл‰тп‰рв‰рл‰рнеS ‰д‰бияттагы ™лешен барлау.
ЯзучыныS ‰д‰бият м‰йданындагы иGаты ф‰нни эшебезнеS ™йр‰н_ объекты булып тора. Хезм‰тт‰ анализлау методы кулланылды. Теоретик база туплаганда язучыныS ‰с‰рл‰ре, драма k‰м комедиял‰ре бел‰н берр‰тт‰н , аныS бел‰н бер чорда эшл‰г‰н, яш‰г‰н k‰м иGат итк‰н кешел‰рнеS ист‰лекл‰рен‰, вакытлы матбугат материалларына таянып эш ителде. Бу эшнеS ф‰нни яSалыгы шунда : ‰леге материалны югары сыйныфларда ‰д‰бият д‰ресл‰ренд‰, язучыныS туган к™нен иск‰ алу кич‰л‰ренд‰ кулланырга м™мкин. Ф‰нни эш ™чен ‰зерл‰нг‰н презентация укытучылар ™чен зур ярд‰млек булып тора.
Т™п ™леш.
Гаяз Исхакый XIX й™з бетеп, XX й™з башланганда ‰д‰бият м‰йданына кил‰. Ул ‰с‰рл‰ре бел‰н ‰д‰биятыбызны да, иGат эше турында G‰м‰гатьчелекнеS т‰нкыйди фикерл‰вен д‰ Gанландырып Gиб‰р‰. АSардан Г.Тукай да, Ф.€мирхан да к_пмедер калыша. Г.Ибраkимов ис‰ к_бр‰к Октябрьд‰н соS гына к_т‰релеп кит‰. Октябрьг‰ кад‰р чыккан газета – журналлар арасында Г.Исхакый исеме керм‰г‰не сир‰к булгандыр.
Исхакый ‰с‰рл‰ренеS _з иGатларына булган к™чле йогынтысын бу чорда актив иGат итк‰н ‰дипл‰р _зл‰ре д‰ таныйлар. Аерым алганда, Ф.€мирхан _зенеS автобиографиясенд‰ Г.Исхакый ‰с‰ренеS _з иGат кредосын формалаштыруда х‰литкеч роль уйнавын тану бел‰н берг‰ ”Ике й™з елдан соS инкыйраз”ныS т‰нкыйди рухта булуында иск‰ртеп, _з фикерен белдер‰: “Бу ‰с‰рд‰ ялкынлы автор б™тен татар тормышын р‰химсез р‰вешт‰ т‰нкыйть ит‰.Ул миSа бик т‰ к™чле т‰эсир ясады”.
Г.ИсхакыйныS ‰н‰ шулай автор тормышын сиск‰ндереп Gиб‰рг‰н бу повестена аваздаш булган яки аныS лейтмотивын _стереп Gиб‰рг‰н башка ‰с‰рл‰р д‰ х‰зер инде милли яш‰еш проблемаларына кыюрак м™р‰G‰гать ит‰л‰р. М‰с‰л‰н, М.ГафуриныS “Ярлылар, яки ™йд‰ш хатын” k‰м “Солдат хатыны Х‰ми䉔 хик‰ял‰ре, “Кара й™зл‰р” повесте , Ф.€мирханныS “Ф‰тхулла х‰зр‰т” k‰м “Х‰ят” повестьлары, Г.ИбраkимовныS “З‰ки ш‰кертнеS м‰др‰с‰д‰н куылуы” хик‰ясе, С.Р‰миевнеS “Гал‰ветдин хаGи корбаны Fаек Х‰дич‰” хик‰ясе татар милл‰тен инкыйразга эт‰рг‰н кимчелекл‰рне фаш ит_ рухы бел‰н Г.Исхакый ‰с‰рен‰ бик якын торалар.
Бу чорда с‰хн‰ ‰д‰бияты да татар д™ньясында шактый тамыр G‰еп ™лгерг‰н кадими к_ренешл‰рнеS зыянлы, зарарлы асылын кыюрак, Исхакыйча яктырту ягына борыла. Атап ‰йтк‰нд‰, Г.Кол‰хм‰товныS “Ике фикер” драмасы, С.Р‰миевнеS “Яш‰, З™б‰йд‰, яшим мин” драмасы k‰м “Низамлы м‰др‰с‰” комедиясе, Г.КамалныS “Беренче театр” комедиясе, И.БогдановныS “Помада м‰сь‰л‰се” комедиясе, М.Ф‰йзинеS “Галиябану” музыкаль драмасы татар халкын инкыйразга эт‰рерг‰ омтылган кадими к_ренешл‰рне k‰м кайбер хорафатларны т‰нкыйть уты бел‰н к™йдер‰л‰р.
Милли шигърият т‰ нигезд‰ татар халкыныS рухи яSарышына уSайлы шартлар
тудыру ™чен актив к™р‰ш‰, инкыйразныS юлына кирт‰ булып ятарлык шигърият _рн‰кл‰ре бир‰.
Г.ИсхакыйныS “Ике й™з елдан соS инкыйраз” ‰с‰ренд‰ камчыланган татар тормышындагы кадимчелек тер‰кл‰рен юк ит_ мотивлары Г.Тукай иGатыныS _з‰к ™лешен т‰шкил ит‰. Тукай шигъриятенеS т™п эстетик–ф‰лс‰фи концепциясен т™з_д‰ катнашкан ИсхакыйныS бу ‰с‰ре шагыйрьнеS башка шигырьл‰ре ™чен д‰ бетм‰с-т™к‰нм‰с илkам чыганагы булып хезм‰т ит‰. Кыйбла-омтылышлар, иманга тугрылык, милл‰тк‰ м‰х‰бб‰т – аларныS k‰р икесенеS д‰ асыл сыйфатлары. Табигать аларга искитм‰ле иGади ег‰р б_л‰к итк‰н.
Аерым алганда, С.Р‰миевнеS “ТаS вакыты”, Д‰рдм‰нднеS “Кораб”, М.ГафуриныS “^зем k‰м халкым” шигыре, Н.ДумавиныS “Кит‰ч‰к иске д™ньяга яSа д™ньяныS с_зл‰ре”, С.С_нч‰л‰йнеS “Азан”, Ш.БабичныS “Халкым ™чен” шигырьл‰ре Г.ИсхакыйныS “Ике й™з елдан соS инкыйраз” дагы милл‰тне саклау мотивларын тамырга _стер_л‰ре бел‰н кыймм‰тле.
ЗамандашларыныS м‰кал‰л‰ренд‰ ‰дипнеS ш‰хесен‰ карата кызыклы х‰б‰рл‰р бар. Ш.М™х‰мм‰тъяров «Гаяз ‰ф‰нде м™х‰рриремезнеS соSгы еллардагы тормышыннан» диг‰н м‰кал‰сенд‰ Г.ИсхакыйныS с™ргенлек елларында к_п язуын, язганнарын Казанга Gиб‰рс‰ д‰, наширл‰рнеS ул ‰с‰рл‰рне бастырып чыгарырга бик _к атлыгып тормауларын иск‰ртеп _т‰.€дип мохтаGлыкта, зур хафада й™ри.Шушы авыр вакытында аSа Г.Х‰с‰ни ярд‰мг‰ кил‰. €дипнеS «М‰Gмугаи ас‰р»ен чыгаруны, ™ч ел д‰вамында аны матди яктан т‰эмин ит_не _з ™стен‰ ала. Д™рест‰н д‰, «Тормышмы бу?», «Фамилия с‰гад‰те», «F‰мгыять», «Ул икел‰н‰ иде» кебек китаплары Г.Х‰с‰ни Gит‰кл‰г‰н «Гасыр» н‰шрияты аша д™нья к_р‰. Г.Х‰с‰ни ш‰хес буларак та Г.Исхакыйга х™рм‰т бел‰н караган. €леге м‰кал‰сенд‰ д‰: «АныS бел‰н утырышкан саен утырасы , к_решк‰н саен к_реш‰се килеп тора.Ул бер с_зе , бер карашы бел‰н кешене сихерл‰ндер‰, _зен‰ карата. ^зен с™йдер‰»,- ди. Башка кайбер м‰кал‰л‰рд‰ д‰ Г.ИсхакыйныS аерым характер билгел‰ре турында ‰йтк‰н с_зл‰р очрый. Замандашлары аны бер урында гына басылып яши алмый торган, эзл‰н_ч‰н, тынгысыз Gан , кызу темпераментлы кеше итеп сыйфатлыйлар.
Шул ук вакытта алар аныS авырлыкларны GиSеп чыгу юлында т_земле,
кил‰ч‰кк‰ ™мет бел‰н караучы к™чле рухлы ш‰хес булуына да басым ясыйлар.
“БезнеS урамда да б‰йр‰м булыр ‰ле ” аныS яраткан афоризмы булган.Ул туры
с_зле , тел‰с‰ кемг‰ т‰нкыйть с_зе ‰йтерг‰ уSайсызланып тормаган. ”Гаяз
берн‰рс‰г‰ ышандымы – ул инде аны башка kичбер н‰рс‰ бел‰н д‰
хисаплашмастан ‰йт‰ бир‰... шуныS аркасында _зен‰ н‰рс‰ ишетерг‰ в‰ н‰рс‰
к_рерг‰ туры килс‰ килсен, ул инде аны куллана. Мен‰ шунда “Гаязлык”, - ди
Ф.€мирхан “Йолдыз k‰м Гаяз Исхаков” исемле м‰кал‰сенд‰.
Матбугат битл‰ренд‰ Г ИсхакыйныS кешелекле кеше булуы турында
с™йл‰_че м‰гъл_матлар да терк‰лг‰н.Шагыйрь МинkаG М‰ннафныS
“Татарга” диг‰н шигырен бастырганы ™чен “Ил” газетасыныS 1914 нче елгы
6 нчы декабрь саны конфискациял‰н‰, м™х‰ррире Г.Исхакый судка тартыла.
Судта м™х‰ррир б™тен гаепне _з ™стен‰ ала.€г‰р д‰ ул кешелекле булмаса ,
шулай эшл‰р идеме?
Дуслары С.Р‰миев, Г.Х™с‰енов, Г.Х‰с‰ни k‰м Ш.М™х‰мм‰тьяров м‰кал‰л‰ре
биографик м‰гъл_матларга бай k‰м ‰дипнеS шушы ш‰хси сыйфатларын белеп
язылган булулары бел‰н аерылып торалар.
€дип 1913 нче елныS 22 нче октябренд‰ Петербургта «Ил» исемле г‰Gит чыгара башлый. «Ил» г‰Gитенд‰ Й.Акчура, М.Бигиев,З.В‰лиди, М.Гафури, Н.Гасрый, Ш.М™х‰мм‰дъяров,С.Р‰миев,Ф.Туктаров шикелле язучылар , с‰яс‰тчел‰р, к_ренекле G‰м‰гать эшлеклел‰ре актив катнашалар.
Н‰къ шул чакта бер т™ркем журналистлар k‰м с‰яс‰тчел‰р, татар зыялылары
‰дипнеS туган к™нен билгел‰п _т‰л‰р. Бу фактны иск‰ алмыйча м™мкин т_гел.
Ч™нки кил‰ч‰кт‰ аSа _з Ватанында 50 яшен д‰ , 60, 70 еллыкларын да уздыру
насыйп булмаячак . АныS шул уSай бел‰н _тк‰релг‰н м‰Gлест‰ ясаган чыгышы
кызыклы. Аннан бер ™зек китереп _т‰се кил‰.
«Болай _з ™емд‰ р‰сми сур‰тт‰ якын дус в‰ аркадашларым берл‰ берг‰л‰шеп
туган к™немне каршы алу минем гомеремд‰ беренче м‰рт‰б‰ булды.Ч™нки миSа
‰лег‰ кад‰р туган к™немне й‰ т™рле т™рм‰л‰рд‰ , й‰ ссылкаларда яхуд качып-
посып _тк‰рерг‰ туры кил‰ иде. Б_ген, башкалар кебек _к, т‰мам хокуклы,
иркенлект‰ булган бер кеше сур‰тенд‰ сезнеS арагызда утырып, _земнеS ш‰хси
б‰йр‰мемне _тк‰р‰ алуым k‰м сезнеS т‰брикл‰вегезне ишет_ем ян‰ миSа бер
ку‰т, тагы да к™члер‰к бер иман бир‰дер»,- ди ул.
Г.Исхакый _з чорыныS зыялыларын т_б‰нд‰геч‰ характерлый: «тугъры юлны
к_рс‰т_чел‰р, б™тен тир‰-якка м‰д‰ният орлыгы сач_че,.. бу буын балаларын
гына т_гел, кил‰ч‰к буынныS да т‰рбиячесе»,- ди.
АныS иGатына беренчел‰рд‰н булып игътибар ит_че - театр т‰нкыйьчесе
Г.К‰р‰м.Ул ‰дипнеS Н.В.Гогольд‰н т‰рGем‰ ителг‰н “Борынгы алпавытлар”
хик‰ясен‰ “Йолдыз”ныS 1906 нчы елгы 25 март санында рецензия бастыра.
Шуннан соS Ф.€мирхан, Г. Ибраkимов , “Яшенче” (Г.Камал), F. В‰лиди,
Г.Газиз (Г. Гоб‰йдуллин), Ш.€хм‰диев кебек _з чорыныS абруйлы,
зыялыларыннан алып, исемн‰ре бик _к билгеле булмаган авторларга кад‰р,
аныS ‰с‰рл‰рен‰ карата м‰кал‰л‰р, рецензиял‰р бастыралар.Г.Исхакый ‰с‰рл‰ре
чыгу уSае бел‰н матбугатта рекламалар биреп барыла. Замандашлары _зл‰ренеS
м‰кал‰л‰ренд‰ мондый популярлыкныS сере турында уйланалар.
АSлап укыганлыктан , Г.Исхакый ‰с‰рл‰ре халык арасына ансат тарала, тиз
арада халыклашып кит‰. В.А.Гордлевский , Н.Гасрый аны “Татар ‰д‰би теленеS
атасы” дип атыйлар.
ПопулярлыгыныS икенче серен рус ‰д‰биятына борылыш ясавы бел‰н
аSлаталар. Г.Исхакый , Гоголь , Тургенев , Горький иGатын _зл‰штер‰.
Замандашлары аныS Толстой ф‰лс‰ф‰сен‰ м™кибб‰н кит_ен билгел‰п _т‰л‰р.
Кайбер т‰нкыйтьчел‰р аны драматург Островский бел‰н д‰ чагыштыралар.
“Гаяз ‰ф‰нде д™ньяга чыгу бел‰н , татар ‰д‰биятыныS агышы б™тенл‰й
икенчег‰ борылды.Ул татар ‰д‰биятына яSа т™с, яSа т‰м, яSа м‰нзар‰ бирде”, -
ди Ш. €хм‰диев “Татар ‰д‰биятына даир” исемле м‰кал‰сенд‰.
€д‰бият м‰йданына Исхакый артыннан килеп, ‰дип буларак аннан соS танылган
Г.Ибраkимов та Исхакыйга беренче башлап югары б‰я бир_че була. 1910 нчы
елда ул: ”€д‰бият м‰йданында х‰зер иS ш‰_к‰т ил‰ в‰ иS б™ек урында карт
реалист Гаяз ‰ф‰нде тора. Бу м™хт‰р‰м зат татар ‰д‰биятына башлап реализмны
керт_че иде.€ле kаман да аныS м‰_кыйгасы ялгыз д‰р‰G‰д‰дер. Без аныS
хик‰ял‰ре кад‰р реальный бер ‰с‰рг‰ матбугатыбызда очрый алганыбыз юк ‰ле”,
- дип яза.
Шул ук елны бераз соSрак язылган икенче бер м‰кал‰сенд‰ Г.Ибраkимов аны
‰д‰би х‰р‰к‰тнеS алгы сафында баручы ™ч олы талантныS беренчесе итеп б‰яли:
“Татар матбугатына килс‰к, ‰с‰рл‰ре милли ‰д‰биятныS ч‰ч‰ге диелм‰г‰ лаек
булган Гаяз ‰ф‰нде , шигырьл‰ре б™тен аSлылар тарафыннан с™елеп укылган
Тукаев в‰ чыккан ‰с‰рл‰ре ил‰ кил‰ч‰кт‰ олуг ™мет бирг‰н Ф.€мирхан
‰ф‰ндел‰р шул яшьл‰рнеS алгы сафындагы егетл‰р т_гелме? ”
Г.Исхакый ‰с‰рл‰ре бел‰н беренче тапкыр Парижда, С.Максуди аркылы
танышкан , “К‰л‰п_шче кыз”ын укып таSга калган ‰дип k‰м с‰яс‰тче Й.Акчура
шулай ук матбугатта аныS хакында махсус м‰кал‰ язып чыга. Ул Г.Исхакый k‰м
Ф.€мирхан иGатларын югары б‰яли.
€дипнеS байтак проза ‰с‰рл‰рен‰ карата ‰д‰би т‰нкыйть _з с_зен ‰йтк‰н.
Шулай булса да, замандашлары прозаик Исхакыйга караганда драматург
Исхакыйны ™стенр‰к куйган булса кир‰к, пьесалары игътибарны ныграк G‰леп
итк‰н. “Исхакый театры ” диг‰н т™шенч‰ й™рг‰н.
Т‰нкыйтьчел‰р ‰дипнеS аеруча уSышлы пьесалары итеп,“З™л‰йха” бел‰н
“М™галли쉔не атыйлар. М‰с‰л‰н, “М™галлим‰ ” турында 1914 нче елда гына да
сигез авторныS м‰кал‰се чыга. F.В‰лиди “М™галли쉔 исемле м‰кал‰сенд‰
‰дипнеS иGат методын билгел‰_ юн‰лешенд‰ беркад‰р омтылыш ясый. “АныS
бу ‰с‰ренд‰ без народниклыкныS яSарак бер ш‰келен , романтизм буявына
буялган х‰лен к_р‰мез”, - ди ул.
Замандашлары Г.ИсхакыйныS тиз язуын билгел‰п _т‰л‰р.Г.Гыйсм‰ти ‰дипнеS
“М™галли쉔не Финляндияг‰ ял ит‰рг‰ баргач, ™ч к™нд‰ т™г‰лл‰п кайтуы турында
яза. М‰кал‰ иясе пьесаныS к‰газьг‰ т™ш_е ™ч к™нд‰ ген‰ булса да, аныS сюжеты
‰дипнеS башында байтактан эшл‰неп кил_е турында иск‰рт‰.
“З™л‰йха”драмасы турында Ф.€мирхан “Иске х™к_м‰тк‰ каршы гаять ку‰тле бер
обвинитель акт ” диг‰н фикерен белдер‰.
“М™галлим” драмасын цензор В.Смирнов кулъязма килеш укыгач, “революцион
характерда ” булганы ™чен басарга яраксыз дип таба. € татар тормышын k‰м
с‰хн‰ кануннарын яхшы белг‰н к_ренекле драматург Г.Камал аны “г_з‰л ‰с‰р”
дип б‰яли.
М‰шk_р т‰нкыйтьче k‰м ‰д‰бият галиме F.В‰лиди 1913 нче елда “Вакыт”
г‰Gитенд‰ басылган м‰кал‰сенд‰ болай ди: “Г.Исхакый – халык язучысы. Ул
татар тир‰н йокыда чакта ‰д‰биятка килеп, аны уята, аныS чирл‰рен , kич
яшермич‰, тормыштагыча туп-туры, гади итеп, ачып сала. Ул купшылык ,
назлылык, буш ф‰лс‰ф‰, искит‰рлек вакыйгалар бел‰н мавыкмый , тормышны
гади агышында тасвирлый. j‰р к™ннеS вагы-т™яген‰ к_мелг‰н характерларны
Gыеп, матур типлар ясый. Тупас , чуалчык х‰ленд‰ булган чынбарлыктан
шигъри с‰нгать к_ренешл‰ре чыгара. Г.Исхакый –“С‰нгать-с‰нгать ™чен” дип
й™р_чел‰рд‰н т_гел. Ул k‰рбер ‰д‰би ‰с‰рен ‰хлакый k‰м иGтимагый бер
идеяд‰н чыгып эш ит‰”,- дип яза.
Г.Исхакый милли м‰гариф челт‰рен д™ньяныS алга китк‰н милл‰тл‰ренеS
м‰гариф системасы д‰р‰G‰сенд‰ _зг‰ртеп корырга чакыра.Милли м‰гариф
системасына башка халыклар ирешк‰н казанышларны керт_д‰н куркып, _з эчен‰
йомылып ятуны т‰нкыйтьли.
Хокуклары чикл‰нг‰н татар халкы арасында м‰д‰ни проектларныS нигезен
т‰эмин ит‰ алган G‰мгыяти х‰йриял‰р, башка G‰м‰гать оешмалары барлыкка
кил‰. Мондый G‰мгыятьл‰р бел‰н берг‰ башка т™рле х™сет м‰нф‰гатьл‰рне
к_зд‰ тотып т™зелг‰н оешмалар да оеша . Г.Исхакый ‰с‰ренд‰ чагылыш
тапкан шундый шомлану авазына тел‰кт‰шлек к_рс‰теп, Г. Тукай 1906 нчы елда
“F‰мгыяте х‰йрия” диг‰н Gитди проблема к_т‰рг‰н хезм‰тен бастырып чыгара.
Бу нисб‰тт‰н Ф.€мирханныS “Милл‰т т‰р‰къкый иттер_” дип исемл‰нг‰н
хик‰ясе Г.Исхакый бел‰н Г.Тукай к_т‰рг‰н проблемаларныS актуальлеген
раслауга бер д‰лил була ала.
Йомгаклау.
М‰шk_р француз язучысы Виктор Гюго: “Бер милл‰тнеS б™еклеге халкыныS
саны бел‰н т_гел, акыл иял‰ренеS , талантлы k‰м б™ек ш‰хесл‰рнеS к_плеге
бел‰н билгел‰н‰”- диг‰н.
ЯзучыныS бу с_зл‰ре н‰къ безнеS милл‰т турында ‰йтелг‰н кебек. XX гасырда
безнеS халыктан дист‰л‰г‰н олы ш‰хесл‰р – фикер иял‰ре, гыйлемдарлар,
д‰_л‰т эшлеклел‰ре k‰м с‰яс‰тчел‰р , язучылар, с‰нгать йолдызлары,
каkарманнар _сеп чыга. Шулар р‰тенд‰ге Г.Исхакый – татарныS сир‰к очрый
торган б™ек таланты, милли ‰д‰биятыныS классигы k‰м т™пк‰ Gигелеп тартучы
“эш аты”. €леге ф‰нни- эзл‰н_ эшен эшл‰г‰нд‰ файдаланылган
материаллардан к_ренг‰нч‰, ул озак вакытлар коллык х‰ленд‰ яш‰г‰н халыкныS
уянуын, киS с‰яс‰т м‰йданына чыгуын, азатлык ™чен к™р‰ш юлында
GиS_ен, югалтуларын да к_рг‰н чын милл‰тп‰рв‰р. АныS уSай йогынтысы
астында иGат итк‰н татарныS барлык зыялылары да халкыбыз азатлыгы ™чен
армый-талмый хезм‰т куйганнар.
АныS иGаты _рн‰генд‰ эшл‰г‰н замандашлары Г.Тукай, Ф.€мирхан ,
Г.Ибраkимов, М.Гафури татар халкыныS милли м‰д‰ниятен яSа
баскычка к_т‰рг‰н, ерак тамырлары к™нчыгыш традициял‰рен‰ барып тоташкан,
ислам м‰д‰нияте бел‰н сугарылган татар ‰д‰биятын Европа халыкларыныS рухи
казанышлары бел‰н баетып , д™нья цивилизациясенеS _сеш юлына алып
чыккан олы талантлар булып формалаштылар.
С_земне йомгаклап, Г.ТукайныS “Хиссияте миллия” диг‰н м‰кал‰сенн‰н бер
™зек китер‰сем кил‰. “... БезнеS милл‰т т‰ , башка милл‰тл‰р кебек
Пушкиннарга, граф Лев Толстойларга, Лермонтовларга мохтаG. Кыскасы гына ,
безнеS милл‰т т‰ башка милл‰тл‰рнеS т‰р‰къкыйл‰рен‰ с‰б‰п булган чын
м™х‰ррирл‰рг‰ , р‰ссамнарга, бардакхан‰д‰н чыкмаган яSа-яSа милли
шигырьл‰рг‰, музыкаларга в‰ гайрел‰рг‰ мохтаG..”
Милл‰т язмышын, телебезне, ‰д‰би мирасыбызны кайгырту,саклау барлык
татар кешел‰ренеS д‰ уртак бурычы ул.
Файдаланылган ‰д‰бият
1.Гаяз Исхакый.€с‰рл‰р.- Казан , Татарстан китап н‰шрияты, 8 том, 2001 , 11 бит.
2.«Казан утлары» , 1995, №3 142-146 б.
3. «Мирас» журналы ,1998 , №5 39-62 б.,79-98 б.
4. «Мирас» ,1999 ел, №10 98-112 б.
Кушымта
Заголовок 1 Заголовок 215