Презентация по географии на казахском языке на тему:Ауа райы ж?не климат

«Баланы өздігінше ойлай білуге баулу қажет. Өйткені ойлай білетін жан шын мағынасындағы адам» М.Жұмабаев Тақырыбы: Ауа райы және климат элементтеріАуа райыныңэлементтеріАтмосфера қысымытемператураЖауын-шашынжелылғалдылық Ауа температурасыТәуліктік орташа температура. 11- қыркүйек күнгі ауа температурасы. 1). Сағ.: 1-де + 15ºС, 7-де +17 ºС,, 13-те + 24 ºС, 19-да + 22 ºС. (15+17+24+22) : 4 = 19,5 ºС. Т.о.т. + 19,5ºС.Температураның тәуліктік амплитудасы: 24-15=9 ºС. Амплитуда: + 9 ºС.2). 11- қараша күнгі ауа температурасы. Сағ.: 1-де - 2ºС, 7-де +5 ºС, 13-те -7 ºС, 19-да -9 ºС. 3 -16 – 2 + 5 – 7 – 9 = 3 – 16 = -13 ºС. -13 : 4 = -3,25. Т.о.т.: -3,25ºС. Температураның тәуліктік амплитудасы : 5 – 2 = 3 ºС. Амплитуда: 3 ºС. Айлық орташа температура. Қыркүйек айы. 1. 28ºС, 2. 28ºС, 3. 29ºС, 4. 29ºС, 5. 26ºС,6. 25ºС, 7. 22ºС, 8. 23ºС, 9. 22ºС, 10.20ºС, 11. 16ºС, 12. 17ºС, 13. 16ºС, 14. 12ºС, 15. 11ºС, 16. 13ºС, 17. 10ºС, 18. 8ºС, 19. 5ºС, 20. 4ºС, 21. 2ºС, 22. 3ºС, 23. -3ºС, 24. -5ºС, 25. - 4ºС, 26. - 7ºС, 27. -11ºС, 28. -16ºС, 29. -14ºС, 30. -17ºС. “+” сандарды бір-біріне қосқанда “+ 369ºС”, “-” сандарды бір-біне қосқанда “-77”, осы 369-77 = 9,7 ºС. Айлық орташа температура: 9,7 ºС. О. а. а. : ең жоғарға темп. 29 ºС, ең төменгі темп. -17 ºС болса о. а. а. : 46 ºС Жылдық орташа температура. 12 айдың орташа температураларын “+”сандарға, “-” сандарға қосып шыққан мәнді бірінен-бірін алып 12 –ге бөлу керек. Шыққан мән орташа жылдық температура (градуспен алынады). Бір тәулік ішінде температура 5°,-3°,6°,4° болса,тәуліктік орташа температура нешеге тең болады?Географиялық есептер Шешімі: 5°+6°+4°-3°=12° 12°:4=3°Тәуліктік орташа температурасы:3°тең Жылдың орташа температурасын есепте. Қ А Н С М М Ш Т Қ Қ Қ Ж Ж-О -17° -10° +3° +5° +6° +14° +20° +19° +10° +6° -6° -14° ?t°C Шешуі: оң темп. +83°     теріс темп. -47° (+83°) – (-47°) :12=3°С            20°С температурада ауаның салыстырмалы ылғалдығы 70% егер температура 25°С-қа жетсе,онда салыстырмалы ылғалдылықтың өзгерісі? (судың қаныққан буынның тығыздығы 20°С температурада 17,3г/м³; 25°С температурадағы тығыздығы 23г/м³Ауаның ылғалдылығы жауабы: 57% 27% 30% 43% 17% Егер ұзындығы 9 метр, ені 6 метр, биіктігі 4 метр десек, сынып бөлмесіндегі ауаның салмағы қанша болатынын есептеңдер.(бір куб метр ауаның салмағы 1кг 300г шамасы екені есептеп шығарылған) Ауаның салмағын есептеу
Жауабы: 9м×6м×4м=216м³ 1кг 300г×216м=280кг 800г
Бөлменің көлемі мен ондағыауаның салмағын есептеБөлменің ұзындығы 7метр, ені 5метр, биіктігі 3,5метр. Бөлменің көлемі мен ондағы ауаның салмағын есептеңдер! Жауабы: 7×5×3,5=122,5м³ 122,5×1,3=159,29кг
Көлемі 200куб метр сынып бөлмесінің ауасында +20° температурада қанша литр су болады? Жауабы: 200×17=3400г =3,4л (+20° температурада әрбір куб метр ауада 17г су болады) 20м³ ауа 26кг тартады.Ұзындығы 4,4м, ені 3,5м және биіктігі 2,2м болатын бөлмедегі ауа қанша тартатынын табыңыз?Бөлмедегі ауаны есепте Жауабы: 44,044кг 4,4×3,5×2,2=33,8820м³=26кг 33,88-хх= 33,88×26=880,88х=880,88÷20х=44,044 Теңіз деңгейінде ауаның температурасы +24°С, 3км биіктіктегі температура қандай болады?Шешуі: 100м - 0.6 °төмендесе3км=3000м - 18° төмендейді24°-18°=6°3км биіктіктегі температура 6° Тау етегінде температура +22 °, ал шың басында-18 ° болса, таудың биіктігі қанша?Жауабы: +22 °-(-18 °) =40°40:6= 6,6кмСебебі: әр 1км көтерілген сайын ауа температурасының(-6°)- қа төмендейді 3000м биіктікте термометр 0 °С көрсетті.Бұл кезде тау етегінде қандай ауа температурасы болады?Жауабы: 3000м/1000м=36 °С×3=18 °С Тау етегінде +18 °С болады Қар үстінде тұрған шаңғышының салмағы 780Н.Оның әр шаңғысының ұзындығы 1.45м, ал ені 6см. Шаңғышының қар бетіне түсіретін қысымын табыңдарБер: р=780НL=1.45ма=6см=0.06мт/к=р pР= s S=L*a=1.45*0.06S=0.087м² 780Р= =4482 2*0.087Шешуі: Ұшақ қанатында ауа температурасы-30°, көрсетті.Жер бетіндегі ауа температурасы+24° болса, ұшақ қандай биіктікке көтерілген?Жауабы(-30°)-24°=-54°-54°/6°=9км,яғни ұшақ 9км биіктікке көтерілген Жер бетіндегі ауа температурасы 16°С болғанда,3км биіктіктегі ұшақ бортының сыртында ауа температурасы нешеге тең болады?Жауабы: 3×6° =18°16°С-18°С = -2°С Ұшақ борты сыртында температура -2°С болады Будақ бұлттар кешке қарай тарап кетпей, қайта көбейіп, қалыңдай түседі.Ертеңгі және кешкі күн шапағы қызғылт түсті болады.Түнгі және күндізгі температураның айырмасы азаяды.Кешке қарай жел тынбайды, қайта күшейеді.Шық және қырау түспейді.Күн немесе Ай қораланады.Ауа қысымы төмендейді. Ауа райы бұзылар алдындағы белгілер: Дауыл - циклон және тайфун ретінде белгілі осы үлкен құйындататын борандар ғимараттарды қиратып,жоларды бұзады.Күннің күркіреуі - жылы ауа жоғарыға қарай көтеріліп салқындаса,үлкен бұлттар жоғарыға қарай өсе бастайды.Осындайда боран болуы мүмкін және қатты жаңбыр жауады.Су тасқыны - төтенше ауа райынан туындайтын кез келген басқа сұрапыл апатты құбылыстармен салыстырғанда , су тасқыны көптеген зардаптарға әкеледі.Бұршақ - жаңбырлы бұлттарың арасында пайда болып, боран кезінде жауауды.Әдетте олардың өлшемі жасыл бұршақтың көлеміндей болады.Торнадо - жер бетімен қозғалатын және жолында барлығын қирататын әуе құйыны. Ауа райының түрлері Ұзын сызықша 5м/с,Қысқасы 2,5м/сЖелдің күші қанша?Жауабы:5м/с+2.5м/с=7.5м/с желдің күшіАуа қысымы 1015,8мб О° 158 Алматы Ауа райы картасының шартты белгілері Ауа райын бақылайтын стансадағы термометр және жауын-шашын өлшеуіш Республикамыздың оңтүстігіндегі Түркістан қаласы маңында булану мөлшері 1250мм, ал жауын-шашын мөлшері 238мм болса,онда ылғандану коэффициенті Ж К=────,мұндағы БК - ылғандану коэффициенті,Ж - жылдық жауын-шашын мөлшері,Б - булану мөлшері.Егер, ылғалдану жеткілікті болғанда 1-ге тең, ылғалдану жеткіліксіз болғанда 1-ден кем Ылғалдану коэффициенті Қазақстан аумағындағы жауын-шашынның таралуы. Жауабы: 238мм К = ───────── = 0,19 -ға тең болады 1250мм Климаттық белдеулер Жел өрнегі Ауа райы туралы халық болжамдарын сіздердің назарларыңызға ұсынып отырмыз.Арқар ойға түссе, қыс қатты болады.Түздің қоңыр аңы күзде бұлақ сағаласа, қыста қар жұқа түседі.Түздің қоңыр аңы үйір құрып, сай саланы паналаса, ауа райы бұзылады.Түздің қоңыр аңының бүйрек майы бітеу болса, қыста қар қалың түседі.Бұғы мүйізін шайқаса, ауа райы бұзылады.Бұғы кеш шақырса, қыс жайлы болады.Аю апанын биікке салса, көктем ерте шығып, су тасқыны болады.Қыста киік, қарақұйрық өзеннің мұзын басып, солтүстік қапталына шықса, кешікпей күн жылынып, сең жүреді. Жылқы қыста оқыранып, ерінін жыбырлатса, кешікпей күн жылынып, қар суын ішеді.Жылқы жазда қырға шығып үйездесе, қыс қатты болады.Қотандағы қой бір бағытқа қарап жусаса, кешікпей ту сыртынан боран соғады. Өрістен қайтқан қойдың езуінде шөп келсе, қыс қытымыр болады.Қой қораға еркін кірсе, қыс жайлы болады.Қой тұяғымен төсін қасыса, қар қалың түседі.Қой тісін қайраса, кешікпей боран соғады.Түйе пысқырса, боран соғады.Түйе ерінін жыбырлатса, жылымық болады.Түйе сары ала күзден ықтаса, қыс қатты болады.Ит пен мысық иіріліп жатса немесе тұмсығын бауырына тығып ұйықтаса, жауын-шашын болады.Мысық үйден шықпай бұйыға берсе, күн суытады.Тауық қораланып, жерді қопсытса, күн суытады. Суыр ініне ерте жатса, қыс қатты болады.Суыр інінің аузын қораласа, көктемде су тасқыны болады.Суыр інінен ерте шықса, кешікпей күн жылынады.Суыр мезгілсіз жайылса, ауа райы бұзылады.Жаңбыр жауып тұрғанда ала тышқан шақырса, кешікпей жауын басылады.Сұр тышқан шақыруын қойып, інге тығылса, кешікпей қар жауады.Дала тышқандары шұбырып шөп жинаса, кешікпей жауын-шашын болады.Ала тышқан қырға шығып шақырса, ауа райы бұзылады.Көртышқан ін қазғанда топырағын жақын үйсе, қыс қатты болады. Топырақты алыстау үйсе, қыс жайлы болады.Көртышқан інін өзен жағасына жақын жерден қазса, жаз қуаң болады. Егер өзеннен алыстау қазса, жаз жауынды болады.Су бетінде шабақ шоршып ойнаса, жаңбыр жауады.Көлбақа жағаға шығып, сазға бауыр басса, жаңбыр жауады.Көлбақа қыста құрқылдаса, қыс жайлы болады.Көлбақа жазда құрқылдаса, күн ыстығы көтеріледі.Шегіртке шырылын тоқтатса, жауын болады.Бүгелік жылқы бауырында болса, қыс жайлы болады, егер жылқы басына шығып ұшса, қыс қатты болады. Мақал-мәтелдердің жалғасын тап1.Нөсер алдында………( найзағай ойнайды.) 2.Үркерлі айдың…………( бәрі қыс.) 3.Жаздың бір күні қыстың……( мың күніне татыр.) 4.Жаңбыр бір жауса,……….(терек екі жауады.) 5.Сәуір болса күн күркірер, …………………(Күн күркіресе көк дүркірер.)   6.Қыстың қамын жаз да ойла,…………….. (Жаздың қамын қыс та ойла.) 7.Жаз сайға қонба,…………………. (Қыс қарға қонба. )8.Қыстағы қар ………….(жер ырысы.) 9.Қыстағы суық –…………( жаздағы ыстық.)10. Қыс бар да жаз көрік,............................ (жаз бар да қыс көрік.)     Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясыКилокалория есебімен алғанда жылына 1см²ге келетін жиынтық күн радиациясы- Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясы.Оңтүстік Қазақстанда жылына 1см²-ге келетін жиынтық күн радиациясы 140ккал. Оңт. Қазақстан жер аумағы: 712,2 мың км². 7122•10¹º•140= 99708•10¹¹ ккал/см² 1 м3 ауада түрлі температурада болатын су буының мөлшері: {5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Температура (°С)Су буы (грамм)–300,5–201–10205+109+2017+3030 t = - 5º. С.б.-0,5г.Қанықпаған ауа. Абсолют ылғалдық – 1 м³ ауадағы су буының нақты мөлшері, ол граммен есептелінеді (г/м³).Салыстырма ылғалдық – 1 м³ ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы; пайызбен (%) есептелінеді. φ –салыстырмалы ылғ/қ, ρ - берілген темп/ы қаныққан бу .ρ- ауадағы су буы. Темп/ы су буының: t =20º ρ 17 φ = • 100 % = •100 % =77,2%. φ=77,2%. ρ 22 Егер φ=30% -дан аспайтын ауаны құрғақ ауа деп есептейді