Doklad Notalamak gagauz dili hem literatura uroklar?nda yeni standartlara gora
Şindiki zamanın var kendi özellikleri, nicä kişiliktä, yaşamakta, ölä büünkü okulda da. Üürenici – bizim miletin sabaakı yaşayanı hem düzücüsü, ona baalı gelän yaşamak. Uşaklar, ani çıkêrlar bizim okullardan, lääzım diil salt becersinnär üürenmää, kabletmää bilgi, ama olsunnar becerikli, ayıra bilsinnär bilgilerin arasından en lääzımnı bölümneri. Birinci erä lääzım kalksın konuşmak, problema çözmäk, gençlär da lääzım olsunnar girişken hem başarılı. Yeni standartlara görä taa önemli diil predmetın başarılı, ama uşaan başarılıı. Bu neetleri lääzım koymaa gagauz dili hem literatura uroklarında da. Notalamak diil lääzım göstersin salt bilgilerin uurunu, ama lääzım yardım etsin uşaklara annamaa nekadar dooru onnar hepsini sınışları yapêrlar, kantarlamaa herbir uşaan kuvedini, hem lääzım çıkarsın üürenicinin korkusunu notalamaktan. Toplamnı notalamak temanın yada büük bölümün bitkisindä yardım eder yapmaa çıkışları uşaan bilgileri hem becermekleri için, ozaman lääzım yapmaa itogları.
Dooru kurduynan kriteriyaları notalamak için, taa üüsek uura kalkacek çalışmanın kalitesi da. Salt türlü metodlarlan hem araçlarlan, bulup herbir uşaa individual yaklaşım, üüredici var nicä saysın kendini ii üüredici. Üürenicilär lääzım kendi bilgilerini gerçekletmää deyni , kullansınnar türlü bilgi stillerini, fikir çalıştırmasını, becersinnär kendi kendilerini kantarlamaa hem duymaa kendi başarlarını. Uşaklar lääzım kaarışsınnar refleksiyaya, notalayarak kendini hem sınıf arkadaşlarını. Ana dilimiz bizim üürenicilerin oluşlarında bir önemli rol oynêêr. Sevärkän, üürenärkän ana dilini, uşak taa ii hem hızlı sınaşêr yaşamaa bu dünnedä, taa kolay bulêr önemli yolları, baalanêr ruh zenginniklerinä, zerä onu kooruyêr ana dili. Büünkü gündä gagauz dili hem literatura uroklarında da notalamak hem kantarlamak diişiler yeni standartlara görä.
Notalamak baalı diil salt bilgi ölçüsünä, ama türlü becermeklerä da, duygulara hem kıymetlerä, uşaan ilerlemesinä, onun plan kurmasına. Kantarlaarkan kişilik başarlarını, lääzım üzä çıkarmaa uşaan içindeki poziţiyasını, angısında belli olêr onun kendisinä hem başkasına tutulması. Dikatlı lääzım olmaa diil salt herbir uşaan başarlarına, ama onnarın uygun yada kötü işlerinä. Kantarlamak (ama diil notalamak) lääzım geçsin laflan, da herbir situaţiyada uşak dooru seçsin adımnarını. Laflan kantarlamak diil lääzım korkutsun uşaa, inceletsin yada alıçaltsın onu, yaralatmasın onun moralını, aalatmasın onu.
Ani kolaylatmaa bu işi, var bir operativ kantarlamak forması, angısı gösterer informaţiyeyi uşaan bilgileri hem becermekleri için bir tabliţa gibi, angısında öncä kurulu kriteriyalar. Ona deerlär nota yapraa. Bu nota yapraa oynêêr motivaţiya rolunu da, zerä bakaarak ona da göreeräk notalamak kriteriyalarını, üürenici yakışêr yapsın çıkış kendi bilgi uurlarına urokta, kontrol işindä, temanın bitkisindä. Bir nota yapraa temaya görä ‘ Konson dönmesi. 3 klas.’
Adı, soyadı______________________________________________________________ klas
Kriteriyalar Sınış örnekleri Kendini kantarlamak Üüredicinin notası Orta nota
1. Bilmää hem tanımaa laflarda sessiz hem sesli konsonnarı. Tanımaa sessiz hem sesli konsonnarı.
2. Bilmää dil kuralını ‘Konson dönmesi’
3. Tanımaa sessiz konsonnarı lafların bitkisindä.
4. Becermää ölä diiştirmää lafı, ani konsonun ardına gitsin vokal.
5. Esap almaa , nicä diişiler konson. 1. Verili laflarda bılun çiftli konsonnarı:
Dut- dudu
Bulut – buludu
Dolap – dolabı
Esap – esabı
2. Birköklü mü
aaşadakı direciktä laflar?
Piliç – pilici
Kolaç – kolacı
Boboç – bobocu
Çekiç – çekici
3. Diiştirin aşaadakı lafları ölä, ani bitkinci kovsondan sora gitsin vokal, da esap alın, ne olêr bitkinci konsonnan.
Pesmet –
Demet –
Sepet –
Keremet -
Bu işi yaptıktan sora uşak görer kendi yannışlıklarını, da sora bu işi var nicä tekrar vermää, ani vermää uşaa şans diiştirmää notayı hem tekrarlamaa temayı. Üüredici yapêr analiz, da ileri dooru kurêr iş planını üürenicilerin bilgilerinä görä. Üürenicilerä da bu bir stimul kendibaşina notalamaa kendini hem havezlän üürenmää, bu nota yapraklarını yakışêr kullanmaa temanın bitkisindä yada semestranın bitkisindä.
Kendini notalamak lääzım gitsin öncä üüredicinin notasından, zerä ilkin üüredici koyarsıydı notayı, ozaman uşak utanacek yada dooru göstermeyesek onu, nicä o kantarlardı kendi kendini. Standartlara görä kantarlamak lääzım göstersin üürenicinin kişiliini üç taraftan : bilgileri, annamayı, becermeyi.
Herbir işä hem sınışa lääzım bulmaa makar ki birkaç kriteriya , da onnara görä uşaklar taa dooru hem kolay becerceklär notalamaa kendilerini hem dostlarını.
Te birkaç kantarlamak metodları eni stanmdartlara görä:
Fidan başarı: uşaklara annadılêr, ani var bir daa okulu, neredä üürenicilär - daa adamcıkları. Onnarın hepsinin var kendi halı, kendi sevgili işi, herkezin var kendi uuru bu fidanda. Nekadar taa üüsek dallarda bulunêr adamcık, okadar taa üüsek uurda bulunêr. Bu fidan - bizim geçän temamız, sayıklayın , da yapın çıkış, angı uurda siz bulunêrsınız. İlkin resimnäyin fidanın güüdesini hem dallarını moor kalemnän da pek dikatlı gözledin adamcıkları, onnarın durumunu. Sora kırmızı renklän gösterin sizin erinizi, kendi bakışınıza görä. Eşil renklän gösterin, angı adamcıın erindä istersiniz olmaa.
Basamak başarı :
Kendi başına notalamak yapraa:
Adı, soyadı Evdeki iş. Resimä görä
cümlä kurmak İş. 10 İş. 12 Cuvap
soruşlara Katılmak
konuşa Son notası
Varban Ê. Çobanova E. Kabak N. Sıbi İ. Trafik şafkı (Svetofor):
Bilgi yuvarlaa: uşaklar durêrlar yuvarlakta üz be üz, da koyêrlar biri birinä soruş temaya görä. Söz gelişi, geçärkän 3 klasta K. Vasilioglunun annatmasını «Şkolaya» koyêrlar soruşları:
Nicä yazdırêr avtor güzü annatmanın çeketmesindä?
(sat – pat -siirektä)
Neeri teklif etti Goguşu mamusu? (lafkaya)
Sıralayın: neleri aldılar Goguşa lafkadan ( kostümcuk, şkola tedaariklerini) . Sıralayın şkola tedariklerini.
Nelär baarardı Goguş gelennä – geçennä sokakça? Nedän o bunu baarardı?
Neçin birkaç gün Goguş hiç katılmadı oyunnara uşaklarlan?
Nicä diiştirdi Goguşu bu şkolaya hazırlanmak?
Hep bu yaratmayı üürenärkän var nicä üürenicilärlän barabar koymaa kriteriyaları, angılarına görä sora koyulacek notalar:
1. Demekli okumak.
2. Konuşmaya katılmak.
3. Yazdırmaa personajı.
4. Bulmaa artistik kolaylıklarını (yaraştırmakları)
5. Monologlu sözü kullanmaa. (Annatmaa kendi ilk gelmeni şkolaya)
Göster bana: Üüredici annadaarkan temayı, durgunêr, da yalvarêr uşakları nışannarlan göstersinnär annadılar mı osa annamadılar mı. Bu nışannar için üüredici öncä annaşêr uşaklarlan.
Geçärkän dar cümleleri 3 klasta yakışıklı bir metod ‘Payacan’ ‘Kim ne yapêr?’
Yabanı mäylêêr
İnek salêr
Domuz resimneer
Uşak kraklêêr
Kedi örüyer
Köpek uluyêr
Recimci muulêêr
Babucuk mizleer
Garga grohlêêr
Sora uşaklar lääzım genişletsinnär cümleleri ikincili paylarlan.
Bulun hepsi cümlä paylarını aşaadakı cümledä da çizin onnarın altlarını.
Kırda çirkin uluyêêr aaç yabanı.
adl. hall. işl. nış. adl.
Dikat olun! Şaşırmayın cümlä paylarını hem söz
paylarını.
Problemni situaţiya: verili cümlelär
a)Geldi güz.
b)Güz yortusu.
c)Kuşlar uçêrlar.
d)Bulutlar kayêrlar. Angısı bu yazılardan diil cümlä?(b)
Neçin? (O göstermer bir bütün fikir). Öbürlär hepsi cümlä, ama o lafbirleşmesi.
Çıkış – lafbirleşmesi – iki yada taa zeedä laf, baalı biri-birinä gramatikayca hem maanayca.
«Koy yakışıklı laf»
Üürenicilär bulêr uygun laf.
Tanışmak subyektlan hem predikatlan. İş: genişledin cümleleri, koyup türlü soruşlar.
Geldi (nesoy?) bereketli güz.
Sarardı (neredä?) fidannarda yapraklar.
Eser (nesoy?) suuk lüzgär.
(nicä?) Sıkça yaayêr yaamur.
(neredä?) Kırlarda toplanêr bereket.
Baarışêr(nezamandan?) sabaalendän kuşlar.
Soruş : Var mı nicä cümlelär olsun bu laflarsız? (var nicä, zerä onnar genişleder cümleyi, ama cümlenin baş fikirini gösterer kara yazıylan laflar – onnar cümlenin temeli, baş paylar (gramatika temeli- subyekt hem predikat). Üüredici notalêr üürenicilerin becermeklerini bulmaa lääzımnı lafları.
Yaratmak işi.
«Cümlä iki laflan»
Ayırmaklı diktant.
«Ayır baş payları».
Gün şılardı sabaalendän. Vasi koydu tenä kuşların evcezinä. Musafirlär deldi hızlı. Kuşçazlar hızlı idilär teneleri. Sora onnar uçtular fidanın dallarına. Orada kuşlar şen çalardılar türkü. (Gün şılardı, Vasi koydu, musafirlär deldi, kuşçazlar idilär, onnar uçtular, kuşlar çalardılar)
Nesoy temayı biz büün üürendik?
Neyä biz deeriz subyekt hem predikat?
Ne o gramatika temeli?
Konuşmak : Üüredici toplêêr uşakları dolayında da bir sıkıntısız lafediler herkezi söler kendi bakışını temaya. Uşaklar bir korkusuz , serbest konuşêrlar. Nota koyulmêêr, ama üüredici gözleder herbir uşaan katılmasını bu konuşa.
Portfolio: Üürenici toplêêr onun içinä hepsini, neyi isteer kendisi, angı materialı sayêr önemli.
Bizim daavamız uroklarda nekadar taa pek ilerletmää yazmayı, lafetmeyi. Yazmakta üüredici lääzım çıkarsın bir türlü kriteriyaları, lafetmektä – başka kriteriyaları.
Kriteriyalar yazmakta:
1. Verili dooru hem dolu cuvaplar.
2. Gözäl, kaligrafiyaya görä yazılı.
3. Tefterdä kayıtlar hepsi dooru.
4. Orfografiya hem noktalamak kurallara görä kullanılmış.
Kriteriyalar lafetmektä:
1. Kararlamaa komunikativ becermeklerini
2. Lafların dooru ötmesini (orfoêpiya tarafından)
3. Dooru gramatikayı kullanmak.
4. Leksika zenginnii (uşak zorlanmêêr laf ayırmasında)
Çıkışlar:
1. Ne lääzımdı yapmaa sınışta, ne neetleri lääzımdı başarlamaa, neyä lääzımdı gelmää sonunda?
2. Çıkıştı mı son başarlar, bulundu mu karar, cuvap?
3. Yaptı mı işi dooru osa yannışlıklan mı? Nedä oldu yannışlık, yaraştırsın hazır örneklän , yada sesirgensin üüredicinin hem öbür üürenicilerin urgularına.
4. Kendisi mi yaptı işi osa oldu yardım mı? (kim hem nekadar yardım etti)
5. Nesoy becermäk ilerlettin, yapaarak bu işi?
6. Nesoydu bu işin uuru: a)Orta uur(temel bilgileri) b)Üüsekli uur (programaya görä) c)Maksimum uuru
7. Angı başar uurunda yaptın bu işi?
8. Hepsi cuvaplardan sora koy kendinä nota.