Открытый урок на тему: К?й ??діреті
Сабақтың тақырыбы: Күй құдіретіСабақтың мақсаты:
Білімділік мәні: Күйдің тарихымен түрлеріментаныстыру Өз халқының күйшілерін тану. Өнер адамдарына деген құрмет сезімдерін туғызуТәрбиелік мәні: Өнерді құрметтеуге, өзін - өзі ұстауға, адамгершілікке, өнерді бағалай білуге тәрбиелеу.
Дамытушылық мәні: Оқушылардың ән - күйлерді тыңдай арқылы әуендік сезімталдығын арттыру, есте сақтау, қиялдау, ойлау қабілеттерін дамытуСабақтың түрі: Аралас сабақПәнаралық байланыс: Тарих, әдебиет, бейнелеуСабақтың көрнекілігі: Күйшілердің суреті, топтастыру, сергіту сәті, сызба жұмыстары, аспаптардың суреті, домбыра аспабы.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі:
2. Психологиялық дайындық:
Үлкендерге сіз,
Кішілерге біз.
Әдеппенен бас иіп,
Сәлем бердік біз!
3. Үй тапсырмасын сұрау.
«Адасқан ноталар» ойынын ойнату Балалар біздер «Адасқан ноталар» сұрақ - жауап ойыны арқылы өткен сабақты пысықтау. Нота астында жазылған сұрақтарға жауап беріп, ноталарды нота сызығына орналастырамыз.1. Қазақтың халық музыкасы қай жылдан қалыптасты? (1920 жылдан бастап)
2. Халық таланттарының бірінші слеті қашан өткізілді (1919 ж Верный (қазіргі Алматы) қаласында)
3. Мұхтар Әуезовтың қандай пьесасы бар (Еңлік-Кебек)
4. Жұмат Шаниннің трагедиялық пьесасы (Арқалық батыр)
5. Шәкен Айманов кім? (актер, режисер)
6.Қазақтың бұлбұлы атанған әнші (Күләш Бәйсейітова)
7. Шара Жиенқұлова кім? (актер, биші)
4 . Жаңа сабақ.
Сабақтың тақырыбы: «Күй құдіреті»
- Музыка дегенде көз алдымызға не елестейді? Сұраққа жауап беру.
- Ән, күй, би, домбыра бұның барлығын өнер деп атаймыз.
Соның ішінде бүгінгі сабақта танысатынымыз «Күй» өнерімен танысамызКүйдің құдіреттілігі жөнінде ақын Ілияс Жансүгіров былай деп жырлаған:
Тайпалап жорға болып салдырған күй,
Мейірін тыңдағанның қандырған күй.
Тартқанда зарылдатып,сұңқылдатыпАққуды аспандағы қондырған күй.- деп күйдің мазмұны мен сырын терең бағалай біліп, поэзия тілімен шебер суреттегенКүй» дегеніміз не?
Қазақ халқының біздің дәуірімізге дейін сақталып қалған асыл мұрасы – күй өнері.Өткен ғасырларда нота сауаты жоқ кезде дүниеге келген ән- күйлер өмірмен бірге қайнап, ауыздан-ауызға, қолдан- қолға көшіп біздің заманымызға жетті.Қазақ халқы өзінің көңіл- күйі мен арманын, қоғамға деген көзқарасын домбыраның қос ішегі арқылы жеткізе білді.Суырып салма ақындар мен бармағынан бал тамған күйшілер арқылы бізге жеткен назды әндер, ғажайып күйлер халқымыздың музыка мұрасы ғана емес,мәдени байлыға, рухани азығы болып отыр.
Күй - домбыра және басқа аспаптарда халық аспаптарында орындалатын музыкалық шығармаКүйлер тақырыбымен мазмұнына қарай: аңыз күйлер, тартыс күйлер, тарихи күйлер, арнау, лирикалық, психологиялық күйлер болып жіктеледіАңыз күйлер - халықтың өткен тұрмыс - тіршілігі жайлы баяндайды. «Жетім бала», «Ақсақ құлан» т. б күйлерді жатқызамыз.
Тарихи оқиғаларға жоңғар шапқыншылығымен оған қарсы халқымыздың күресі «Ел айырылған», «Жеңіс» атты күйлер.
Арнау күйі - белгілі бір адамдарға арнап шығарған күй. Оларға «Абыл»,»Байжұма» күйлерді жатқызамыз.
«Ақсақ құлан» бейнеклипін көру.
Домбыра күйлері орындалу мәндері мен құрылымдылық ерекшеліктеріне қарай төкпе және шертпе деп аталатын екі үлкен түрге бөлінеді. Төкпе күйлер тұрақты екпін мен өлшемде, оң қолдың тұтас сілтенуімен орындалады. Ал шертпе күйлер көбінесе жалғыс дауысты болып, оң қол саусақтарының ұшымен орындалады.
Домбырамен төкпе мен шертпенің айырмашылығын көрсету.
Ұлы күйшілеріміз: Құрманғазы, Дина, Сүгір, Қазанғап, Тәттімбет, Қорқыт, Дәулеткерей, Боғда, Махамбет т.б ал, қазіргі заманда күй жанрын елге танытқан, еңбек еткен Қ. Ахмедияров, Х. Тастанбеков, А. Райымбергенов, С. Тұрысбеков т.б. ағаларымызды айтып кетуіміз керек.
Қазақтың ең көне күйлерінің көпшілігі – қобыз күйлері. Ежелгі түркі тектес халықтарда қобыз күйлері жыраулар өнерінен бастау алады. Жыраулар жырды қобызбен сүйемелдеп отырған. Бізге жеткен ең көне күйлер – күй атасы Қорқыттың шығармалары.
Қорқыт туралы бейне жазба көрсету6. Топтастыру әдісіОқушыларға таратылған күйшілердің күйлерін интербелсенді тақтада көрсетілген суреттеріне сәйкес топтастыру7. Топпен жұмысЖазушылар тобы Күй тыңдау барысынада көз алдарыңа елестеген табиғатты қағаз бетіне түсіріп эссе жазу.
Ақындар тобыМына сөздерге байланысты төрт жол өлең шығару: табиғат, күй, кең дала, жыр.
Суретшілер тобыТыңдаған күйге байланысты көз алдарыңа елестеген табиғат көрінісін қағаз бетіне түрлі-түсті бояумен түсіру.
Сабақты бекітуБілемінБілдім?
Білгім келеді?
Үйге тапсырма беру: Тақырыпты оқып келу. Қазіргі замандағы күйшілер туралы реферат жазуБағалау:
Рефлексия: Оқушыларға күйлердің шығу туралы әңгімелер беру, мазмұнын сұрау