Презентация по башкирскому языку на тему Лексикология

БАЙРАМ МЕНӘН!!! ӘҘӘБИӘТ1. Ишбулатова Х.Д. Башҡорт теленең көнкүреш лексикаһы, Ө,2002.2. Кейекбаев Ж.Ғ. Хәҙерге башҡорт теленең лексикаһы һәм фразеологияһы,Ө, 1966.3. Ҡаһарманов Ғ.Ғ. Башҡорт теле лексикаһы һәм терминологияһы, С,2002.4. Әхтәмов М.Х. Хәҙерге башҡорт теле. Лексикология. Фразеология. Лексикография,Ө, 1986. (2002)5. Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлеге. I, II том, М,1993. Лексикология Нимә ул лексика?Нимә ул лексикология ?Нимә ул семасиология ?Лексикология һүҙҙе ниндәй яҡтан тикшерә ?Лексикология тел ғилеменең ниндәй бүлектәре менән тығыҙ бәйләнгән ?Нимә ул һүҙ ?Һүҙҙең мәғәнәһен нисек аңлайһығыҙ ?Һүҙҙең ниндәй мәғәнәләре бар ?Һүҙҙең лексик мәғәнәһе нимә ул ?Һүҙҙең коннотатив мәғәнәһе тигәнде нисек аңлайһығыҙ ?Һүҙҙең грамматик мәғәнәһе нимә ул ?Лексикология буйынса ниндәй хеҙмәттәр бар ? Кейекбаев Жәлил Ғиниәт улы (1911-1968) Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы (1935-2007) Әхтәмов Мөхтәр Хөснөлхаҡ улы Зәйнуллина Гәүһәр Динмөхәмәт ҡыҙы Суфьянова Нәсимә Фәтих ҡыҙы Күп мәғәнәле һүҙҙәр Нимә ул һүҙҙең күп мәғәнәлелеге (полисемия)?Нимә ул тура мәғәнә ?Нимә ул күсмә мәғәнә ?Күп мәғәнәлелек омонимдарҙан нимәһе менән айырыла?Полисемияның ниндәй төрҙәрен айыралар? Нимә ул метафоралар?Метафораларҙа оҡшашлыҡ нимәләргә нигеҙләнергә мөмкин?Телдәге таралыу дәрәжәһе, телмәрҙәге стилистик роле буйынса метафоралар ниндәй төрҙәргә бүленә?Тел метафоралары һәм әҙәби метафоралар төшөнсәләре бер үкме?Нимә ул метонимиялар? Метонимия метафоранан нимәһе менән айырыла?Метонимияның ниндәй төрҙәре бар?Нимә ул синекдохалар? Күп мәғәнәлелек төрҙәре Метафора Метонимия Синекдоха Метафоралар Атама метафоралар Образлы дөйөм телйәкидөйөм поэтик метафоралар Индивидуаль-стилистик метафоралар(автор метафоралары) “КЕМ ТИҘЕРӘК?” УЙЫНЫ 1.Бирелгән һүҙбәйләнештәрҙәге ҡабатланған һүҙҙәрҙең ҡайһылары тура мәғәнәлә, ҡайһылары күсмә мәғәнәлә ҡулланылған? 1.Таш атыу – мылтыҡ атыу. 2. Кеше күҙе – энә күҙе. 3. Ат башы – йылға башы. 4. Хәбәр биреү – һөйләмдең хәбәре. 5. Ағас төбө - эштең төбө. 6. Үлән тамыры – һүҙҙең тамыры. 7. Бөҙрә сәс – бөҙрә тал. 8. Еңел йөк – еңел мәсьәлә. 9. Ныҡ еп – ныҡ тәртип. 10. Таш йорт – таш йөрәк. 2. Бирелгән һүҙҙәрҙең төрлө мәғәнәләрен ҡулланып шиғыр төҙөргә. АғартыуАҡ төҫкә буяу. Йышып, йыуып таҙартыу. Аң-белем, культура таратыу.БашТәндең бер өлөшө.Йылғаның сыҡҡан урыны.Эштә, тормошта өҫтөнлөк иткән кеше.ҠабыныуТоҡаныу, янып китеү. Асыуланып, ҡыҙып китеү.ҠабатлауБерәй эште яңынан эшләү. Арифметик ғәмәл башҡарыу.КүсеүБер урындан икенсе урынға шылыу. Түбән курстан юғары курсҡа үрләү. 3. Бирелгән метафораларҙы телдәге таралыу дәрәжәһе, телмәрҙәге стилистик роле буйынса төркөмләп яҙырға. 1.Йондоҙҙарҙың алтын тояғынанТуҙып ҡалды көмөш томандар. (Р.Ғарипов)2.«Булмағанды бар итеү, инаныу, бушҡа ышаныу; һуҡыр һөйөү, һуҡыр иман менән, һуҡыр ышаныуҙар менән яратабыҙ». (М.Кәрим).3.Тау һырты; терпе энәһе, эш усағы, көләс көн, диңгеҙ ҡайнай, тауҙар йоҡлай; ҡылыс танау, ай ҡаш, күҙ алмаһы, күҙ ҡараһы; сәғәт йөрөй, радио һөйләй. 1. Етегәндең алтын ижауынан). Бергә эстек беҙ яҙ моңдарын. (Р. Ғарипов).2.Ап-аҡ күбеккә төрөнә Яҙҙарын муйыл. (М.Кәрим).3.Тау түбәһе, сәғәт теле, тормош яҙы, һөйөү ялҡыны; ауыр уй, күңел оса, күңел ҡанатлана, көрәк һаҡал, самолет ҡойроғо, таяҡ башы,поезд ҡысҡыра, сәғәт һуға. Исмаһам, сәнселһә, бер тамаҡ кәмер ине. (Ғ. Туҡай.)Йөҙләгән күҙ уны оҙатып ҡалды. (Я. Хамматов.)Разведчиктарға тел алып ҡайтыу бурысы йөкмәтелгәйне. («Совет Башҡортостаны».)Урман... Урмандарҙа бысаҡ йөрөй. (Ғ. Сәләм.)Был миссияны үтәүҙә Башҡортостандағы йәш ҡәләмдәрҙең дә үҙ хеҙмәте, үҙ өлөшө бар. («Ағиҙел».)Әҫәрҙең үҙәгендә ҡултыҡ таяҡтары һәм ағас аяҡтар, ҡулһыҙ еңдәр һәм буш балаҡтар. («Ағиҙел».) Ауыл мөгәрәпкә төштө, Эттәр генә сыҡты ләңкелдәп.Завод, фабрик,шахта, рудник, ауыл —Ҡорал тотоп сыҡты урамға. (Р. Ниғмәти.)Бына шул саҡ шаулап китте майҙан. Йөнтәҫ сәүек килеп сыҡҡан әллә ҡайҙан. Майҙан көлә: «Ни һөйләй был алйот, бахыр, Йә хыялый, йә булмаһа, аҡыл таҡыр!» (С. Иманғолов.)Йылға буйына теҙелеп ултырған ауыл да бөгөн әллә ниңә оҙаҡ йоҡлай. (Б. Хәсән.)Оригиналда уҡый Пушкинды ул,Урыҫ телендә — Гейне томдарын. (Р. Ниғмәти.)