«А?и?ат кестелері. Компьютерді? логикалы? негіздері.»

Пән аты: Информатика
Класы: 8
Сабақтың тақырыбы: Ақиқат кестелері. Компьютердің логикалық негіздері.

Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Компьютердің логикалық негіздері, логикалық пікірлердің негізгі
түсініктері, ақиқат кестесі, логикалық операциялары туралы білімдерін
қалыптастыру.
Тәрбиелігі: Жауапкершілікке баулу, дәлдікке үйрету.
Дамытушылығы: Оқушының әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп,
пәнге деген қызығушылығын арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың өту әдісі: сөздік, практикалық
Сабақтың көрнекілігі: компьютерлер, слайд
Оқыту формалары: ұжымдық.
Сабақтың өту барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.
(Практикум жұмыстарын тексеру).
Логикалық операциялар
Логикалык жалғаулықтар математикада күрделі айтылымдарды сипаттайтын логикалық операциялар болып табылады.
Логикалық айтылымдармен жұмыс істеу үшін оларға ат кояды. «Айдар жазда теңізге барады» айтылымы А арқылы белгіленсін, ал В арқылы - «Айдар жазда тауға барады» айтылымы белгіленсін. Сонда «Айдар жазда теңізге де, тауға да барады» кұрамды айтылымың А жэне В түрінде қысқаша жазуға болады. Мұндағы «және» - логикалық жалғаулық, А,В - логикалық айнымалылар, олар тек екі мәнде болады: «акикат» немесе «жалған», сәйкесінше олар «0» не «1» арқылы белгіленеді.
Математикалық логикада ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС логикалык операциялары ақиқаттық мәндер кестесімен анықталады.
Ақиқаттық кестесі - бұл логикалық операцияның кестелік түрде ұсынылуы, онда кірістік операндалардың (айтылымдардың) ақиқаттың мәндерінің барлың мүмкін терулері осы терулердің әрқайсысына арналган операцияның шыгыстық нәтижесінің ақиқаттық мәнімен бірге аталған.
Негізгі логикалық операцияларды қарастырайық:
«және» конъюнкция (логикалық көбейту)
А және В «немесе» дизъюнкция (логикалық қосу)
А немесе В «емес» терістеу А емес
Логикалық көбейту
ЖӘНЕ жалғаулығының көмегімен қарапайым екі А мен В айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық көбейту немесе конъюнкция (латынша соіушісііо -біріктіру), ал операцияның нәтижесі - логикалық көбейтінді деп аталады.
ЖӘНЕ операциясы «.» нүктемен белгіленеді (& белгісімен де белгіленуі мүмкін).
ЖӘНЕ (конъюнкция) логикалық операцияның ақиқаттық кестесі:
А в АжәнеВ
Иә Иә Иә
Иә Жоқ Жоқ
Жок Иә Жоқ
Жок Жок Жоқ
Ақиқаттық кестесінен:
Пікірдің екеуі де акиқат болғанда, А және В конъюнкциясы ақиқат.
А немесе В пікірлерінің бірі немес екеуі де жалған болса, онда «А» және «В»
конъюнкциясы жалған болады,
Логикалық қосу
____________________________________________
Біріктіруші мағынада қолданылатын НЕМЕСЕ жалғаулығының көмегімен қарапайым А және В айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық қосу немесе дизъюнкция(латышда disjuncnctio - бөлу), ал операцияның нәтижесі – логикалық қосынды деп аталады.
НЕМЕСЕ логикалық операциясы белгісімен (кейде + белгісімен белгіленеді). НЕМЕСЕ логикалық операцияның ақиқаттық кестесі төмендегідей болады:
А В А немесе В
Иә Иә Иә
Иә Жоқ Иә
Жоқ Иә Иә
Жоқ Жоқ Жоқ
А немесе В пікірлерінің ең болмағанда біреуі ақиқат болғанда, А немесе В
дизьюнкциясы ақиқат. А және В пікірлерінің екеуі де жалған болғанда, А және В
дизьюнкциясы жалған. Логикалық терістеу
Қарапайым А айтылымына ЕМЕС шылауын қосу логикалық терістеу операциясы деп аталады, операцияны орындау нәтижесінде ЕМЕС операциясы айтылымның үстіне сызықша салумен белгіленеді.
ЕМЕС терістеу операциясының ақицаттық кестесі:
А А ЕМЕС Иә Жоқ Жоқ Иә Бастапқы Бастапқы пікір жалған болса, терістеу-ақиқат пікір ақиқат болса, терістеу-жалған
ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС схемалары ЖӘНЕ схемасының ақиқаттық кестесі

Х*У
х у х.у
1 1 1
0 1 0
1 0 0
0 0 0
ЖӘНЕ схемасы.


Және
Және
Және
Және
1 0 1 0

1 0 0 0
1 1 0 0

Құрылымдық схемалардағы конъюнкция операциясы «&» белгісімен белгіленеді («амперсэнд» деп оқылады), бұл and деген ағылшын сөзінің қысқартылып жазылуы.
х у х у
1 1 1
1 0 1
0 1 1
0 0 0

НЕМЕСЕ схемасыНЕМЕСЕ схемасының ақиқаттық кестесі
1
х
х у
у

немесе
немесе
немесе
немесе
1 1 0 0

1 1 1 0
1 0 1 0

Жана сабаққа орындалатын тапсырмалар:
Практикумдагы 18 беттегі логикалық пайымдаулардың негізгі ұгымдарын толтыру. (Практикум) 3.1,3.2,3.3,, тапсырмаларды орындату. 3.6, 3.7,3.8,3.9,3.10 тапсырмалар.
Сабақты бекіту сұрақтары:
ЖӘНЕ жалғаулығына мысал келтіріңдер.
НЕМЕСЕ жалғаулығымен бөлуші рөлде, біріктіруші рөлде мысал келтіріңдер.
Пайымдауларды теріске шығаруға мысалдар келтіріңдер.
Логикалық көбейту деп нені айтады?
Дизъюнкция дегеніміз не?
Логикалық терістеу деп нені айтады?
Үйге тапсырма:
Практикум: 3.4,3.5 тапсырмалар, Оқулық: 34 беттегі 4,5,6 тапсырмаларды орындау.