Урок беларускай мовы ў 5 класе па тэме

Правапіс галосных о, э, а

Мэта:
1. удасканальваць уменне вызначаць націскны склад у словах,
прымяняць правілы вымалення і напісання галосных о, э, а 
спрадвечна беларускіх і запазычаных словах;
ствараць умовы для развіцця мення ператвараць вучэбную
інфармацыю ( састаляць апорныя схемы);
3. выховаць у навучэнца упэненасць у сваіх сілах.
1. Арганізацыйны момант.
2. Пастанока мэты і актуалізацыя веда.
У беларускай мове 32 літары : 10для абазначэння галосных гука і 21 – для абазначэння зычных.
Якая літара самая працалюбівая? Адказаць на гэтае пытанне няпроста. Паспрабуйце падлічыць , якая літара  тэксце выкарыстоваецца часцей за іншыя.
І чаго злуецца мама?
І завошта гэты гне?
Меціся я прама-прама
Камень крыва паляце.
Шыбіны няма  акне.
Дык за што ж
Вініць мяне ?
Р.Барадулін
--- Адказы вучня (Літара а)
Так. А ці ведаеце вы , што галосны а  беларускай мове жываецца значна часцей, чым іншыя гукі? Вучоныя падлічылі : на кожныя 100 вымаленых гука прыпадае  сярэднім 18 а

3. Тлумачэнне новага матэрыялу .
Аналіз прыклада, запісаных на дошцы.
Коласкаласы цэглацагліна
Горадгарады стрэхістраха
Ноч – начны шчэбетшчабятаць
Прачытайце , пастаце націскі і скажыце, якія галосныя пішуцца толькі пад націскам і  што яны пераходзяць не пад націскам. Сфармулюйце вывад самастойна.
Вывад. Правапіс галосных о,э, а  спрадвечнабеларускіх словах заснаваны на жывой фанетычнай заканамернасці нашай мовыаканні. О, Э  спрадвечнабеларускіх і дано запазычаных іншамоных словах пішуцца толькі пад націскам.
Састаленне апорнай схемы.
1. О, Э сосны а сасновы
Э рэкі а рака
4. Замацаванне вывучанага. Самастойная работа: практыкаванне 8
1)Устаце прапушчаныя літары.
2) Вызначце стыль і тып тэксту.
3) Дайце загаловак, які б выража асноную думку тэксту.

Так. Цікавых прафесій многа.Касманат, вадалаз, шафёр, геолаг .
Выбар прафесіі – вельмі адказная справа. Вельмі важна выбраць сваю дарогу  жыцці, а для гэтага трэба слухаць сваё сэрца.

Змяніце слова сэрца так, каб э перайшло  а.
Сэрцасардэчны.
А цяпер я вас сардэчна запрашаю на агляд да акуліста.
( Гімнастыка для вачэй)
--Заплюшчыце вейкі моцна-моцна. (лічу:1,2,3,4,5)

-Расплюшчыце вочы, паглядзіце адзін на аднаго са здзіленнем.
( лічу:1,2,3,4,5)

- Заплюшчыце моцна-моцна. (лічу:1,2,3,4,5)


- Расплюшчыце вочы, паглядзіце адзін на аднаго з радасцю. (лічу:1,2,3,4,5)


Тэрапет, карэспандэнт, дэсантнік, дэкламатар .
Напэна, і гэтыя прафесіі вам добра знаёмы. Магчыма , хтосьці марыць пра названыя спецыяльнасці. Вызначце, калі ласка, паходжанне гэтых сло
( словы іншамонага паходжання).
У якіх словах гук э вымаляецца не пад націскам.
Вывад правіла аб напісанні галосных у запазычаных словах.
Складанне апорнай схемы па тэме.

2. Э ( запазычаныя словы) тэрапет

карэспандэнт
Заданне ”Назаві адным словам”
Той, хто з’яляецца спецыялістам па камп’ютарах.( Праца з лексічным значэннем слова)

Запіс сказа пад дыктоку.
Цікава праходзяць заняткі па інфарматыцы  камп’ютарным класе.

Камп’ютар, камп’ютаршчык, камп’ютарны.
Звярні увагу! Ненаціскныя фіналі -эль, -эр у запазычаных словах перадаюцца як –аль, -ар згодна з правіламі беларускай арфаграфіі і пунктуацыі, зацверджанымі Законам РБ ад 23 ліпеня 2008 г.
Гульня “ чацвёртае лішняе”
Маша, Віктар, Раман, Пітэр.
Пітэр. ( уласнае запазычанае імя)
Настанік. Ва ласных запазычаных імёнах –эль, -эр перадаюцца нязменна. Напісанне падобных сло неабходна правяраць па слоніку.

Змены . Будзь уважлівы!
Незалежна ад паходжання слова гук о у ненаціскных складах вымаляецца як а , што і перадаецца на пісьме.

Было
Павінна быць

Адажыо
Адажыа

Сальфеджыо
Сальфеджыа

Трыо
Трыа


Праблемная сітуацыя.
Метро.
Чаму ж гэта запазычанае слова не падпарадкавана новаму правапісу?
Канцавая галосная о знаходзіцца пад націскам.

Слонікава-арфаграфічная хвіліна-эстафета.
--Растлумачце значэнне сло і правапіс літары а  іх.
Прынтар, камп’ютар, кандытар, бухгалтар, лідар, імпрэсарыа.

5. Работа над развіццём мовы. Чытанне тэкста на картках, якія ляжаць на кожнай парце.

Тата Заяц гуля са сваім маленькім сыночкам, падкіда яго верх і лаві.
Цікава, кім стане наш Зайчык, калі вырасце? спыта ён.
Наш сынок стане палісмэнам. адказала мама Зайчыха. Ён будзе насіць форму з залатымі гузікамі і фуражку. Кожны дзень ён будзе дапамагаць маленькім зайчаняткам, што згубіліся, знайсці сваіх бацько.
А можа, ён стане клонам у цырку, прапанава татуля. Тады ён будзе насіць клонскі касцюм і вырабляць розныя смешныя штукі, каб весяліць дзетак.
А чаму б нашаму Зайку не стаць кабоем? спыта старэйшы брацік. Тады ён бы мог аб'язджаць коней на радэа.
Але маленькі Зайчык не хаце быць ні палісмэнам, ні клонам, ні зухаватым кабоем. Ён сядзе  кошычку і сміхася, бо выдатна веда, кім стане.
Вучням прапануецца скласці працяг тэкста.
Вызначыць лексічнае значэнне слова радэа.
Назавіце словы з арфаграмай “ правапіс галосных о,э,а”. Растлумачце выбар галоснай.

Вершаваныя радкі зачытваюцца настанікам.
Дазволь, Пятрусь,
Цябе спытаць,
Звярнуся дзед
Такім манерам,
Як вырасцеш,
кім хочаш стаць?
Ды, як і ты
Пенсіянерам.
--Дзеці, кім бы вы хацелі стаць. Абгрунтуйце свой адказ.
6. Падвядзенне выніка урока.
7. Рэфлексія. Рабяты выбіраюць любое выказванне і працягваюць яго.
-- Сёння я даведася
-- У мяне атрымалася
--Мяне здзівіла
--Было цікава
--Цяпер я мею

8. Дамашняе заданне. Практыкаванне 11, вусныя паведамленні на аснове апорных схем, складзеных на року.


























Дзяржаная станова адукацыі
“ Навучальна-педагагічны комплекс Мальскі дзіцячы сад-базавая агульнаадукацыйная школа”



Урок беларускай мовы
 5 класе па тэме:


“Правапіс галосных о, э, а”











Настанік беларускай мовы і літаратуры Нікалайкава В.Р.


2010-2011 навучальны год