план по черчению на тему Кесіндіні ж?не ше?берді те? б?ліктерге б?лу.
СабаKтыS таKырыбы:
Кесіндіні ж‰не шеSберді теS б™ліктерге б™лу.
СабаKтыS маKсаты:
а) Білімділік: ОKушылардыS білімін Kалыптастырып Kана Kоймай,
оларCа тыS м‰ліметтер беру.
‰) ДамытушылыK: Жеке тaлCаны дамыту, талдау, салыстыра білу
Kабілеттерін дамыту.
б) Т‰рбиелілік: Сызу арKылы оKушыларды тазалыKKа,
aKыптылыKKа _йрету.
СабаKтыS к™рнекілігі: А4 пішіміндегі KаCаз, Kарындаштар, сызCыш, ™шіргіш, шеSберсызар ж‰не таCы басKа.
СабаKтыS ™ту барысы:
`йымдастыру кезеSі.
^йге берілген тапсырманы тексеру.
ЖаSа таKырыпты т_сіндіру.
Тапсырмаларды орындау.
СабаKты бекіту.
^йге тапсырма.
СабаKтыS барысы:
ЕS алдымен оKушыларCа шеSберді таKтаCа сызып, содан соS оны теS б™ліктерге б™лу жолдарын к™рсетемін.
Берілген АВ кесіндісін теS n б™лікке б™лу (17, а-сурет). Ол _шін осы кесіндініS бір aшы, мысалы, А н_ктесі арKылы Kалауымызша с‰уле ж_ргіземіз. Осы т_зудіS бойына aзындыCы Kалауымызша алынCан ™зара теS n кесіндіні А н_ктесінен бастап ™лшеп саламыз. С™йтіп, ™зара теS n б™лікке б™лінген ААn кесіндісін аламыз. ЕS соSCы Аn н_ктесін В н_ктесімен т_зу арKылы Kосамыз. Б™ліну н_ктелері А1, А2, ... , Аn-1 арKылы АnВ т_зуіне параллель т_зулер ж_ргізсек, олар АВ кесіндісін В1, В2, ..., Вn-1 н_ктелерінде Kияды. Сонда АВ кесіндісі де теS n б™лікке б™лінгендігін аSCару Kиын емес. Мысалы, АВ кесіндісін [AC] : [CB] = 3:4 Kатынасында б™летін С н_ктесін табу керек болсын. КесіндініS бір aшы – А арKылы с‰уле ж_ргізіп, оныS бойына ™зара теS 3+4=7 кесіндіні АА1, А1А2, ... , А6А7 ™лшеп саламыз. СоSCы А7 н_ктесін В н_ктесімен Kосамыз (17, ‰-сурет). [АА7]-ні 3:4 Kатынасында б™летін А3 н_ктесі арKылы А7В т_зуіне параллель ж_ргізілген т_зу АВ кесіндісін С н_ктесінде Kияды.
ШеSберді теS 3, 6, 12 б™лікке б™лу. ЕS алдымен шеSберді теS 6 б™лікке б™луді KарастырайыK. Берілген шеSберді теS 6 б™лікке б™лу _шін
(18, а-сурет) шеSберсызардыS сираKтарыныS алшаKтыCын шеSбердіS радиусына теS етіп аламыз. ШеSбердіS диаметрін ж_ргізіп, оныS шеткі н_ктелерін А ж‰не В деп белгілейік. ШеSберсызардыS инесін А н_ктесіне Kадап, оныS сираKтарыныS алшаKтыCын ™згертпей шеSбер ж_ргізсек, екі шеSбер С ж‰не D н_ктелерінде Kиылысады. ШеSберсызардыS инесін А н_ктесінен В н_ктесіне к™шіріп, осы айтылCанды Kайталап, Е ж‰не B н_ктелерін аламыз. АлынCан А, С, В, B, D н_ктелері шеSберді теS алты б™лікке б™леді. А, Е ж‰не B немес С, В ж‰не D н_ктелері шеSберді теS б™лікке б™леді.
ШеSбердіS АВ диаметріне перпендикуляр МN диаметрін салайыK. М н_ктесі центрі болатын ж‰не О н_ктесі арKылы ™тетін шеSбер ж_ргізсек, ол алCашKы шеSберді К ж‰не L н_ктелерінде Kияды. ШеSберсызардыS инесін N н_ктесіне Kадап, салуды Kайталау н‰тижесінде Р ж‰не Т н_ктелерін аламыз. Енді шеSбер теS 12 б™лікке б™лінді. (18, ‰-сурет).
ШеSберді теS 4, 8, 16 б™лікке б™лу. ШеSберді теS 4 б™ліке б™лу оSай. Ол _шін ™зара перпендикуляр АС ж‰не ВD диаметрлерін ж_ргізсек болCаны (18, б-сурет). А, В, С ж‰не D н_ктелерін Kосатын хордалар ж_ргізсек, шеSберге іштей сызылCан шаршы шыCады. ШеSбердіS центрінен шаршыныS KабырCаларына т_сірілген перпендикуляр т_зулер шеSберді таCы да т™рт н_ктеде Kияды. Сонда шеSберді A, L, B, E, C, F, D, K н_ктелері теS 8 б™лікке б™леді. (18, в-сурет). К™ршілес н_ктелерді Kосатын хордалардыS ортасын центрмен Kосатын т_зулер арKылы шеSберді теS 16 б™лікке б™ле аламыз.
ШеSберді теS 5 ж‰не 10 б™лікке б™лу. ШеSберге іштей дaрыс бесбaрыш салу _шін оныS ™зара перпенлдикуляр АК ж‰не MN диаметрлерін ж_ргіземіз. NO кесіндісініS ортасын табамыз. (18, г-сурет). [NL] = [LO]. L н_ктесін центр етіп алып, А н_ктесі арKылы шеSбер ж_ргізеді. Міне, осы шеSбер MN диаметрін B н_ктесінде Kияды. Сонда АB кесіндісі берілген шеSберге іштей сызылатын дaрыс бесбaрыштыS бір KабырCасыныS aзындыCын береді. ШеSберсызар сираKтарыныS бір aшын А н_ктесіне, екінші aшын B н_ктесіне орнатып, одан кейін шыSберсызар сираKтарыныS аралыCын ™згертпей шеSбер бойынша, мысалы, А н_ктесінен бастап т™рт рет ™лшеп салу арKылы B, C, D ж‰не Е н_ктелерін аламыз. А ж‰не Е н_ктелерініS аралыCын А ж‰не B н_ктелерініS аралыCымен салыстырып к™реміз. Бaл аралыKтар ™зара теS болуы Kажет. Егер соSCы теSдік саKталмаса, онда салу жaмысыныS д‰л орындалмаCаны. СондыKтан тaрCызуларды кем дегенде ‰рт_рлі екі ‰діспен орындап, оныS д‰лдігін KадаCалап отыру керек.
^йге тапсырма беру: aзындыCы 40 мм кесіндіні теS 6 б™лікке б™л.
15