Саба? жоспары Темір ж?не оны? ?осылыстары
Бұл 4 период элементі
П.Ж 8 топтың негізгі топшасында орналасқан № 26
Физикалық қасиеттері:
Темір және оның қосылыстары
Темірдің маңызды қосылыстар
егер
электрондық конфигурациясы: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
Темірдің электрондық құрылысы
7700C төменгі температурада темір ферромагниттік қасиет көрсетеді. Темір иілгіш, магниттік қасиетін жоғалтатын да қасиеті бар.Осыған орай техникада кең қолданылады
Темір-жылтыр,күмістей ақ түсті металл,оның балқу температурасы 15350C
Қайнау температурасы 28000C
Көміртекті қосылысы: Fe3C - цементит
Темір гидроксидтері Fe(OH)2-типтік негіз,сондықтан көптеген қышқылдарды ериді.Үш валентті темір иондарын анықтау үшін калий тиоцианаты реактиві қолданылады.Ол алмасу реакциясына түсіп қан қызыл түсті ерітінді береді:
FeCL3+3KNCS=Fe(NCS)3+3KCL
FeO-mемір оксидтері қара түсті, суда ерімейді.Негіздік қасиет көрсетеді:FeO+H2SO4=FeSO4+H2O
Fe2O3-Қызыл күрең ұнтақ,суда ерімейді.Оғанда негіздік қасиет тән.Fe2O3+3H2SO4=Fe2(SO4)3+3H2O
Темір гидроксидтері FeSO4+2KOH=Fe(OH)2+K2SO4
FeCL3+3NaOH=Fe(OH)3+3NaCL
Алынуы:
1.3 Fe+ С = Fe3C
Химиялық қасиеттері:
1. Жай заттармен әрекеттесуі
Физикалық қасиеттері:
Шойын морт келеді, тез омыралатын зат
Темір ағзада
Темір барлық тірі ағзаларда өсімдікте, жануарларда, аз мөлшерде (орташа 0,02%).Темірдің негізгі биологиялық ролі – оттекті тасымалдаушы және тотығу процесі. Бұл функцияларды темір ақуыздарда – гемопротеидтерде жүзеге асырады.
Адам денесінде орташа (салмағы бойынша 70кг) болса 4,2 г темір, ал қандағы мөлшері – 450мг.
Темір жетіспеушілік анемия ауруына ұшыратады.
Қыздырғанда күкіртпен әрекеттеседі:Fe +S = FeS
Темір қыздырғанда оттекте жанады:4Fe +3O2=2Fe2O3
Қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі:2Fe + 3CL2=2FeCL3
Қолдануы
Химиялық қасиеттері: Күрделі заттармен әрекеттесуі
Шойын машиналардың қозғалмайтың бөлшектерін жасауда қолданылады. Шойының ңегізгі бөлігі болатқа айналдырылады
Қышқылдармен:
А)тұз қышқылымен
2HCL + Fe = FeCL2 + H2
Б)күкірт қышқылымен
H2SO4 + Fe = FeSO4 + H2
С) тұздармен:
Fe + CuSO4= Cu + FeSO4
№ 38 сабақ , 9 «Б» сыныбы , 29.01.2016ж. Ашық сабақ
Тақырыбы: Темір және оның қосылыстары
Бірінші триада картасы
Таза темір көп қолданылады. Катализатор ретінде және магниттік қасиеті бойынша көп қолданылады.
Оның құймалар — шойын мен болат — қазіргі техниканың негізі. Тағы басқа қосылыстары темір сульфаттары, оксидтері мен цианидтері бояғыш заттарға пигмент ретінде қолданылады .
Темірдің алыну тарихы: Темірді адамдар б.э дейін қолдана бастаған ,аспаннан түскен метеориттерді аспан тасы деп, одан әртүрлі еңбек құралдарын, қарулар әшекей заттар жасап,пайдаланған. Оларды қазірдің өзінде Оңтүстік Америка, Гренландия және Таяу Шығыс елдері, археологиялық зерттеулер нәтижесінде барлық континенттен табылған
«Таза темір магниттеліп және оны жоғалтатын қасиеті бар, сол қасиетін өнеркәсіпте, трансфо-, мембраноматор, электромагнит және мембран микрофон. Көбіне өнеркәсіпте құймасы – болат пен шойын қолданылады»
«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш № 1
ТКШ
Сәйкестікті тап
формулалар аттары
1. Fe3O4 а)темір (III)гидроксиді
2. FeO ә) темір сульфаты
3. FeSO4 б) темір (II)оксиді
4. Fe(OH)3 в) темір қағы
АКШ
Есептерді орындау
Темір шегелерді: а) күкірт қышқылы H2SO4, ә) мыс (ІІ) сульфаты CuSO4, б) кальций хлориді CaCI2, ерітінділері бар сынауықтарға салды. Реакция теңдеулерін жазу.
ЖКШ
Сан есептері1. Темір (ІІІ) сульфатының 12 грамына натрий гидроксидінің артық мөлшерімен әсер еткенде алынған тұнбаның массасын табыңдар?
«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш №2
ТКШ
1. Темірдің электрондық формуласы 2. Темір қосылыстарын жазу
АКШ
Толықтыру тест тапсырмалары
1.Темір ------ түстес ------- металл.
2.Темір иілімді,------- қасиеті бар, тығыздығы-------.
3.Темір қосылыстарында ------- тотығу дәрежелерін көрсетеді.
4.Темір құймалары -------және-----түрінде қолданылады.
Керекті сөздер: +2, магниттелетін, ақ, +3, шойын, күміс, 3,87г/см, болат.
ЖКШ
Берілген айналымдарды жүзег асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:
Fe →FeCL3 → Fe(OH)3→ Fe2O3 →Fe
«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш № 1 жауаптары
ТКШ
Сәйкестікті тап
формулалар аттары
1. Fe3O4 а)темір (III)гидроксиді Жауабы: 1в, 2 б, 3 ә, 4 а
2. FeO ә) темір сульфаты
3. FeSO4 б) темір (II)оксиді
4. Fe(OH)3 в) темір қағы
АКШ
Есептерді орындау
Темір шегелерді: а) күкірт қышқылы H2SO4, ә) мыс (ІІ) сульфаты CuSO4, б) кальций хлориді CaCI2, ерітінділері бар сынауықтарға салды. Реакция теңдеулерін жазу.
H2SO4 + Fe = FeSO4 + H2 , Fe + CuSO4= Cu + FeSO4 , CaCI2+ Fe = FeCL2 + Ca
ЖКШ
Сан есептері1. Темір (ІІІ) сульфатының 12 грамына натрий гидроксидінің артық мөлшерімен әсер еткенде алынған тұнбаның массасын табыңдар?
Жауабы : Fe(OH) массасы – 4,89 г
«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш №2 жауаптары
ТКШ
1. Темірдің электрондық формуласы 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2
2. Темір қосылыстарын жазу FeO, Fe2O3, Fe(OH)2, Fe(OH)3
АКШ
Толықтыру тест тапсырмалары
1.Темір - күміс ----- түстес ---- ақ --- металл.
2.Темір иілімді,---- магниттелетін --- қасиеті бар, тығыздығы---3,87г/см ----.
3.Темір қосылыстарында --: +2-, +3---- тотығу дәрежелерін көрсетеді.
4.Темір құймалары --- шойын ----және--- болат.--түрінде қолданылады.
Керекті сөздер: +2, магниттелетін, ақ, +3, шойын, күміс, 3,87г/см, болат.
ЖКШ
Берілген айналымдарды жүзег асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:
Fe →FeCL3→ Fe(OH)3→ Fe2O3 →Fe
2Fe + 3CL2=2FeCL3,
FeCL3+3NaOH=Fe(OH)3+3NaCL
2Fe(OH)3= Fe2O3+3H2O , Fe2O3+3H2=2Fe+3H2O