К?міртек, кремний ж?не оны? ?осылыстары

Сыныбы: 10
Сабақтың тақырыбы: Көміртек, кремний және олардың қосылыстары
Сабақтың мақсаты: Білімділік. Оқушыларға көміртек пен кремнийдің периоттық жүйедегі орны, атом құрылысы, табиғатта таралуы, физикалық қасиеттері, ашылу тарихы, қолдануы, химиялық қасиеттері, биологиялық маңызы туралы түсінік беру.
Дамытушылық. Көміртектің химиялық элемент және жай зат ретіндегі қасиеттері мен оның аллотропиялық түрөзгерістері жайлы түсінікті әрі жалғастырып дамыту.
Тәрбиелік. Оқулықпен, ондағы берілген тапсырмалармен жұмыс істеуді үйрете отырып қоршаған ортаны тани білуге, қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сөздік-көрнекілік
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың көрнекілігі: инт. тақта, элек оқулық
І Ұйымдастыру
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақ мазмұнымен танысу
ІҮ топша элементтеріне көміртек, кремний, германий, қалайы және қорғасын жатады. Олардың сыртқы энергетикалық деңгейінде ns2 nр2 электрон болады. Реттік номерінің өсуімен элементтердің атом радиустары да артады, иондану энергиясы мен салыстырмалы электртерістігі кемиді.
ІҮ А элементтерінің қасиеті
Қасиеттері С S Ge Sn Pb
Реттік номері 6 14 32 50 82
Салыстырмалы атомдық массасы 12,0111 28,086 72,59 118,69 207,19
Валенттік электрондар 2s2 2р2 3s2 3р2 4s2 4р2 5s2 5р2 6s2 6р2
Атом радиусы - 0,134 0,139 0,158 0,175
Салыстырмалы электртерістік 2,50 1,74 2,02 1,72 1,55
Тығыздық 3,52 2,42 5,32 7,30 11,34
Балқу температурасы 3750 1415 937 232 327
Қайнау температурасы - 3250 2860 2620 1745
Атом құрылысы
+6С 1s2 2s22р2
Кремнийдіңпериодтық жүйедегі орны: ІІІ приод, 4 топтың , негізгі топшасы, реттік номері 14, 14 протон, 14 электрон, 14 нейтрон бар. Кремний қосылыстарында 2,4 валенттілік көрсетеді. SiO, SiO2 , SiH4 .Электрондық құрылысы: 1S2 2S2 2P6 3S2 3P2
Табиғатта таралуы
Көміртек табиғатта бос күйінде яғни алмаз бен графит күйінде кездеседі. Жер қыртысында шамамен 0,1℅. Ол органикалық заттардың негізгі құрам бөлігі болып табылады.
Көмір – өсімдікекті материал. Ең таза көміртек – антрацит болып табылады.
Физикалық қасиеті
Жай зат күйіндегі көміртектің бірнеше аллотропиялық түрөзгерістері болады: алмаз,графит, карбин және фуллерен. Кристалдық торларының құрылыстары әр түрлі болғандықтан, олардың физикалық қасиеттеріде әрқалай.
Химиялық қасиеті
С+О2→СО2
C+H2O = CO+H2C+H2O = CO2+2H2 CO+2H2=CH3OH
CaC2+2HCI = CaCI2+C2H2 AI4C3+12H2O = AI (OH )3+ CH4 2CaO+6C=2CaC2+2CO
CaC2+2H2O=Ca(OH) 2 +C2H2 2ZnO+C=2Zn+CO2
Алынуы :
SiO2 +2Mg =Si +2MgO
SiO2 +2C = Si +2CO
Химиялық қасиеттері:
SiO+O2 = SiO2 Si +2F = SiF4 Si+C = SiS Si+2Mg = Mg2Si
Қолданылуы : Si – электроникада жартылай өткізгіш ретінде қолданылады ,SiC- карборунд – бұрғылар, тегістегіш заттар жасауда , стомотологиялық құралдар өндірісінде , отқа, қышқылға төзімді заттар алады..
ІҮ. Жаңа сабақты пысықтау
№ 1 тапсырма Массасы 18,25 г тұз қышқылы мен натрий силикатының артық мөлшері әрекеттескенде қанша грамм кремний қышқылы тұнбаға түседі?
№2 тапсырма Мына айналымдарды: жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазыңдар.
SiO2 Si K2SiO3H2SiO3SiO2
№ 3 тапсырма . Кремний оксидінің артық мөлшері массасы 10 кг натрий гидроксидімен әрекеттескенде 11,2 кг натрий силикаты алынды. Натрий силикатының теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымын анықтаңдар.
№4 тапсырма . Көміртек төмендегі заттардың қайсысымен әрекеттеседі:
а) оттек ә) сутек б) кальций в) көміртек (ІІ) оксиді в) көміртек оксиді г) темір (ІІІ) оксиді ғ) концентрациялы күкірт қышқылы
№5 тапсырма . Көміртек атомының электрондық формуласын құрыңдар, сыртқы энергетикалық деңгейінде неше электрон бар екенін көрсетіңдер.
№6 тапсырма . Келтірілген қосылыстардың құрамындағы көміртек атомының тотығу дәрежелерін анықтаңдар. CH4 CO, COCI2, HCOOH , CO2, C2H5OH, H2CO3
ІІІ Бекіту
Р/С Сұрақтар Жауаптар
1 Қайсысы тотықсыздандырғыш бола алады? А) CO Ә) CO2
2 Мына қосылыстардың қайсысында көміртегінің тотығу дәрежесі – 4-ке тең? А)CH4
Ә) CO2
Б) CH3OH
3 CaCO3 мына заттардың қайсысымен әрекеттесе алады? А) NaOH
Ә) HCI
Б) KCI
4 C2H4 молекуласында көміртегі атомдары электрондарының гибридтену типі қандай? А) SP3
Ә) SP2
Б) SP
5 Мына реакциялардың қайсысы жүреді? А) SiO2+NaOH=
Ә) Na2SiO2+H2CO3=
Б) CaSiO3+NaCI=
Р/С Сұрақтар Жауаптар
1 CO mен CO2 –ні бір-бірінен айыру үшін қандай затты пайдалануға болады? А) H2O Ә)Ca(OH)2
2 Мына қосылыстардың қайсысында көміртегінің тотығу дәрежесі +2-ге тең? А) CH3OH
Ә) CO
Б) CO2
3 CaCO 3 mына заттардың қайсысымен әрекеттеседі? А) HCI
Ә) H2SO4
Б) H2SiO3
4 С2Н6 молекуласында көміртегі атомдары электрондарының гибридтену типі қандай? А) SP3
Ә) SP2
Б) SP
5 Шыны ыдысқа қай қышқылды құюға болмайды? А) H2SO4
Ә) HCI
Б) HF
ІҮ Оқушыларды бағалау
Ү Үйге тапсырма §7.4-7.5