Презентация МАН Профессиональная лексика в крымскотатарском языке

Мевзу:Къырымтатар тилинде эснаф лексикасы. Макъсад: Эвель халкъымыз огърашкъан эснафларны огренмек ве къырымтатар тилинде чёльмекчилик лексикасыны тедкъикъ этмек. Ишнинъ вазифелери: Къырымтатарларнынъ xx асырнынъ башынадже олгъан санатына къыскъадан характеристика бермек;савут – сабанен багълы лексиканы топламакъ;савут – сабаларнынъ семантик талилини япмакъ;Бедиий эдебиятта расткельген савутларнынъ адларыны косьтермек. Ишнинъ янъылыгъы: Чельмекчилик лексикасыны топлап, оларнынъ семантик таснифини япып, къулланылувына коре чешитлерини къайд этмектир. Ишнинъ объекти ве предмети: Ишнинъ объекти оларакъ къырымтатар тилининъ лексикасы къайд этильди. Ишнинъ предмети оларакъ къырымтатар тилининъ чёльмекчилик лексикасы айырылды. Ишнинъ актуаллиги: Къырымтатар халкъынынъ чёльмекчилик санатыны джанландырув, инкишаф эттирюв ве чёльмекчилик санатынынъ аньанелерини терен огренюв. 1 Баб.Къырымтатар тилинде эснаф лексикасынынъ тедкъикъи 1.1 Къырымтатар эснаф санатынынъ тарихы. Къырымтатар халкъ санаты йигирминджи сенелерде къыскъа муддетке олса да, гурьдели осювге малик олгъан эди. 1944 сенесинден сонъ къырымтатарларнынъ санаты акъкъында узакъ муддет девамында сес – солукъ чыкъарылмай, атта огренмек ясакъ этиле эди. 1.2 Савут – сабаларнынъ турмушта къулланылувы Маден манзаралы амелий санатынынъ классик материалы сайыла. Савут – саба, мерасим ве турмуш чанакъ – чёльмек, силя эшьялары, къуюмджылыкъ эшьяларыны ясавда онынъ ери айрыджа олгъан. Къырымтатар эшьялары озь вазифелери ве шекиллери боюнджа чешит – тюрлюдир: текне, табакъ, тепси, фильджан, мешребе, сылапчы, саань ве иляхре. 1.3 «Эснаф» сёзюнинъ изааты Эснаф – бу кичик, уфакъ къол ишханеси, устанынъ къол алетлери къулланылувынен, юксек кейфиетли, юксек бедиий эшьяларнынъ япылмасы. Земаневий къырымтатар тилинде «эснаф» сёзюне «зенаат», «унер», «зенаат унер», «меслек» киби сёзлер манадаш келелер. 2 Баб.Чёльмекчилик лексикасынынъ лексик – семантик хусусиетлери 2.1 Земаневий эснафчыларымыз. Сюргюнликтен сонъ гъайрыдан тикленип башлагъан чёльмекчилик зенааты шимдики вакъытта озюнинъ усталары тапкъандыр. Булар, рессам, дизайнер ве чёльмекчи Эльдар Гусенов, ресса – чёльмекчилер Рустем Скибин, Абдюль Сеит – Аметов, Мамут Чурлу ве иляхре. 2.2 Савут – сабаларнынъ лексик маналары Эр бир халкънынъ ашханеде къуллангъан эшьялары бардыр. Олар къулланылувына ве шекиллерине коре бирдир, амма адлары бам – башкъадыр. Бу санаатнен багълы олгъан савут – сабаларнынъ маналары:   Йыбрыкъ – къапакълы, саплы ве сюмели бардакъ савуты. Сув къайнатмагъа ве ичимликлер сакъламагъа савут. Пияла – чай ичмек ичюн, сапсыз, терен олмагъан эшья. Чайник ве пиалалар Чини - Терен тепис, шинген ашлар ичюн савут. Сют бардагъы Къатыкъ бардагъы Бардакъ Сув бардагъы Аш къазаны Къаве дегирмени, шекерлик ве джезве Аиле дегерлик-лериГугюм Табакъ