Презентация та?ырыбы:?ызыл кітап?а саяхат

Тақырыбы: Металдар. Металдардың қасиеттері Мақсаты: Металдардың табиғатта таралуы мен алынуын еске түсіре отырып, қасиеттеріне жалпы сипаттама беру . Үй тапсырмасын сұрау:SiO2 – Si – SiO2 – Na2SiO3 – H2SiO3 – SiO21. SiO2 + C = Si + 2CO2. Si + O2 = SiO23. SiO2 +2NaOH = Na2SiO3 + H2O4. Na2SiO3 + H2SO4 = Na2SO4 + H2SiO35. H2SiO3 = SiO2 + H2O Металдардың адам өміріндегі маңызы.Металдар адамзат қоғамыны ерте заманнан белгілі. Өркениетті өндірістің дамуына сәйкес және адамдардың металдарды игеруі мен қолданылуына орай, тарихта бүтіндей металл дәуірлерінің аты қалды.Тас ғасырдан-ақ алғашқы табылған металдар сом күдегі тума алтын мен күміс болатын. “Металдар” деген сөдың өзі ертедегі гректің осыған үндес “іздеу” деген сөзінен шығыуы мүмкін. Адам алғаш рет таза темірмен аспаннан түскен метеориттің сынығы арқылы танысты. Темірді балқытып бөліп алудың құпиясы біздің заманымызға дейінгі 1500 жылдарда Кіші Азияда ашылды, содан бастап темір дәуірі басталды. Металдардың периодтық жүйедегі орны.Металдардың құрылысы. Металдар деп химиялық элементтерді де, олар түзетін жай заттарды да айтады.Металдар бейметалдардан тек сыртқы айырмашылығы (металдық жылтыры, иілімділігі, жылу және электрөткізгіштігі) бойынша ғана емес жеке атомдарының, кристалдардың құрылысы және берілген қосылыстардың қасиеттері бойынша да ерекшеленеді. Химиялық элементтердің басым көпшілігі- металдар.Қазыр белгілі болып отырған 110 элементтің 89- ы металдарға жатады.Химиялық элементтердің барлық топтарында металдар бар. Периодтық кестедегі металдар мен бейметалдарды өзара бөліп көрсету үшін ІІ топтағы берилийден VІІ топтағы астатқа қарай диагональ жүргізеді.сызықтың жоғары оң бұрышында бейметалдар, ал төменгі сол жағында металдар орналасқан. Металдардың сыртқы энергетикалық қабаттарында 1-ден 3 ке дейін электрондар орналасқан. Li +3 )2 ) 1 ) 1s2 2s1Al + 13 )2 )8 )3 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 Металдардың физикалық қасиеттері.Электр- және жылу өткізгіштігі. Электр өрісінің әсерінен электрондар бағытты қозғалысқа ие болады, сөйтіп электр тогы пайда болады. Көптеген металдардың жылуөткізгіштігінің өзгеру реті электрөткізгіштігінің өгеру ретімен сай келеді.Металдық жылтыры. Металдар бәріде мөлдір емес, өзіндік жылтыры бар.Олар көбіне сұр түсті болып келеді.Иілімділігі (пластикалығы).Металдарды соққанда, ұсақ түйіршіктерге бөлініп шашрап қалмайды, небәрі пішінін өзгертіп тапталады не жаншылады, яғни соғуға төзімді пластикалық қасиетін, иілімділігін көрсетеді.Балқу температурасы.1000 С- тан жоғары температурада балқитын металдарды қиын балқитындар, ал одан төмен болса, оңай балқитындар деп бөледі. Ең оңай балқитын металл – сынап оның балқу температурасы 38,9 С. Ең қиын балқитын металл – вольфрам, оның -3390С, сондықтан оны электр шамының сымын дайындау үшін қолданады. Тығыздығы:Металдардың тығыздығы 5 г\см3-тен аз болса жеңіл , ал одан асса ауыр металдар деп бөлінеді. Ең жеңіл металл- литий, ол судан 2 еседей жеңіл. Ең ауыр металл- осмий , оның тығыздығы судан 22 еседей үлкен.Қаттылығы:Металдардың қаттылығыда әр қилы. Сілтілік металдар өте жұмсақ, оларды пішақпен оңай кесуге болады.Ал хром, вольфрам сияқты металдарды өңдеу өте қиын, өйткені олар тым қатты болып келеді, сондықтан кесетін құралдар жасау үшін қолданылады. Хром - ең қатты металл.Металдар адам өміріне қажетті біраз қасиеттері болғанымен, қазыргы техника талабына қанағаттандыратын қасиеттердің жиынтығына ие бола алмайды. Қазырыгы кезде машиналарда, құралдар мен кострукцияларды жасау үшін көбіне металдардың құймаларын пайдаланады. Құймалар балқыған күйдегі әр түрлі металдарды араластырып суытқанда түзіледі. Металдардың химиялық қасиеттері.Металда,рдың химиялық қасиеттері олардың атомдарының құрылысына, атом радиусының үлкендеу, валенттік электрондарының аздау болатынына тәуелді. Реакция кезінде металл атомдары өздерінің валенттік электрондарын оңай беріп, сөйтіп, оң зарядты катиондарға айналып тотығады. 0 +п Ме - п –МеМеталдар барлық ұақытта тотықсыздандырғыш қызметін атқарады.Орыс ғалымы Н.Н. Бекетов металдардың сұлы ерітіндідегі тотықсыздандырғыш қабілетінің әр түрлі екендігін эксперимент жүзінде анықтай отырып, 1865 жылы металдардың белсенділік қатарын ұсынды және бұл қатарға сутекті енгізді. Қазыр оны металдардың электрохимиялық кернеу қатары деп атайды.Li K Ca Na Mg Al Zn Cr Fe Ni Sn Pb \H\ Cu Hg Ag Pt Au Табиғатта қосылыстар түрінде де, бос күйінде де кездеседі Табиғатта тек қосылыстар түрінде кездеседі (тұздар мен оксидттер) Қышқылдармен (концентрлі Н2SO4 және HNO3-тен басқалары)әрекеттеспейді Сумен әрекеттеспейді Сумен қыздырғанда әрекеттеседі, МетОп және Н2 түзіледі. Қыздырғанда да тотықпайды Қыздырғанда тотығады Белсендірек металл өзінен белсенділігі төмен металды тұздарының ерітіндісінен ығыстырып алады: 0 + п + т 0 Ме1 + Ме2 = Ме1 + Ме2 Қышқылдармен (концентрлі Н2SO4 және HNO3-тен басқалары) Н2 бөле әрекеттеседі0 + +п 0Ме + 2Н = Ме + Н2 Сумен кәдімгі жағдайда әрекеттеседі, Ме(ОН)п және Н2 түзіледі Кәдімгі жағдайда тотығады Атомдардың тотықсыздандырғыш қабілеті артады Li K Ca Na Mg Al Zn Cr Fe Ni Sn Pb \H\ Cu Hg Ag Pt Au Таблица арқылы мысалдар келтіреміз: 0 +2 -21). 2Mg +O2 = 2MgO 0 0 t +2 -2 2Zn + O2 = 2ZnO 0 +1 +2 02). Ca + HOH = Ca(OH)2 + H2 0 +1 t +2 0 Fe + H2O = FeO +H2 0 +5 t +2 +43). Cu + 4HNO3 = Cu (NO3)2 +2NO2 +2H2O Al +4HNO3 = Al(No3)3 + NO + 2H2O Металдардың жемірілуі және онымен күресу жолдары:Қоршаған орта факторларының әсерінен болатын металдың желіну құбылысы жемірілу (коррозия) деп аталады.Жыл сайын дүние жүзінде алынатын темір массасының 1\4-і жемірілуге ұшырап, бүлініп отырады. Темір таттануы, әдетте, оттектің әсерінен болады. 0 0 +2 Fe + H2O +О2 = 2Fe (OH)2 0 +2 тотықсыздандырғыш : 2Fe – 2e = 2Fe 4 2 0 -2 тотықтырғыш : O2 + 4e = 2O2 2 1 Жаңа сабақты қорытындылау:1).Д.И. Менделеевтің периодтық кестесіндегі металдардың орны?2) Металдардың табиғатта таралуы?3) Металдардың қасиеттері?Үйгe тапсырма:Металдар тақырыбын оқып келу және №4 жаттығу орындау.Мысалы:1) 2Mg + O2 = 2MgO кәдімгі жағдайда тотығады. Ag + HCl = Na + H2O = Fe +CuCl2 = Cu + H2SO4 = Hg + H2O = Жалғастырып, іс жүзінде сулы ероітінділерде жүру мүмкін болатын химиялық реакция теңдеулерін аяқтаңдар.Оқушылардың білімін бағалау.