Суды? ?асиеттері ж?не ?олданылуы

Қайталау сұрақтары Сутекті 1776 жылы кім ашты?Оттектің физикалық қасиеті қандай?Оксид дегеніміз не?Оттектің тірі организмдер үшін маңызы қандай?Ауаның құрамын алғаш рет кім анықтады?Сутекті алу үшін қандай аппарат пайдаланады?7. Сутектің физикалық қасиеттері қандай?8. Сутектің ең басты қосылысы не? «Мені тап»Мен судың арғы тегімін,Серігімін оттек атты серінің.Ежелден ең жеңіл газбын,Оттекке қарағанда азбын. 1 пайыз ғана жер бетіне тарағам, Ғаламшарда 92 пайызбын. Бармын газбен көмір,мұнайда, Болашақта өзім отын бола алам. Сутек Жақындасам жанып,Су боларың анық,Шамаңды білмейсің неғып?!Мен болмасам тұншығып,Қараң болар тіршілікМен бар жерде бар емес пе бәрі деОтыны жанып, күні шығып (Оттек) 26.02.2014ж Табиғаттағы су. Судың қасиеттері және қолданылуы Құрылымдық формуласы – Н - О - Н Салыстырмалы молекулалық массасы – Mr (Н2О)=18 Грек тілінен аударғанда “синтезис”- бірігу деген мағынаны білдіреді Таза су – түссіз, иіссіз, дәмі жоқ сұйықтық. Табиғатта су үш түрлі агрегаттық күйде кездеседі: қатты, сұйық, газ. Судың қайнау және қату температураларын ертеден қолданып келе жатқан Цельсий шкаласымен белгілейді. Қалыпты жағдайда судың қатуы 00C және 1000C белгіленеді. Физикалық қасиеттері Li K Ca Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb (H) Cu Hg Ag Au Металдардың кернеу қатары 1.Судың жай заттармен әрекеттесуі.1.Белсенді металл+су=сілті+сутек газы2.Орташа белсенді+су буы=металл оксиді+ сутек 2.Судың күрделі заттармен әрекеттесуі1.Негіздік оксид+су=негізНегіздік оксид дегеніміз-сумен әрекеттесіп,сілті түзетін металл оксидтері2.Бейметалл оксид+су = қышқылҚышқылдық оксид дегеніміз - сумен әрекеттесіп,қышқыл түзетін бейметалл оксидтері География ғылымына сүйенейік: Жер планетасының бетіндегі су , барлық жер қыртысының 360,1млн км2 немесе 70,8℅-ың алып жатыр. Жер бетіндегі судың қоры: теңіз бен мұхиттарда – 1,4млрд км3 , мұздықтарда тұщы су – 30млн км3, өзендер мен көлдерде – 3 млн км3. су жердің геологиялық тарихында тіршіліктің пайда болуында, жер шарының климаттық қалыптасуында аса маңызды роль атқарады. Су - тіршілік тірегі. Биология ғылымына сүйенейік: Адам денесінің 65℅-70℅ -ын су құрайды. Тіршіліктің негізін құрайтын зат алмасу үрдісі сулы ортада өтеді. Су ағзаның жасушасынан өңделген зат алмасу өнімдерін жуып бүйрек арқылы зәрмен бірге сыртқа шығарады. Күн сйын 2-3 метрден астам су ішеді. Қанның 90%, бұлшық еттің 75% судан тұрады, сүйектің өзінде 28% су бар. Ағза үнемі сумен жаңарып, толықтырылып тұрады. Кактус ағзасы -28 жылда, тасбақа ағзасы -1 жылда, түйе ағзасы -3 айда, адам ағзасы 1 айда жаңарады, Адам сусыз 3 күн, тамақсыз 1 ай тіршілік ете алады. Күнбағс 1 жазда 40 метр су сіңіреді, қияр мен қарбызда -90% болады, алма, қызылша, картоптың -75% судан тұрады. Физика ғылымына сүйенейік: Таза су түссіз сұйықтық, иісі және дәмі жоқ 1000С кезінде қайнайды 00С кезінде қатады. 40С кезінде тығыздығы 1г /см 3 болады, 00С кезінде тығыздығы 0,92 –ге тең мұзға айналады. Сондықтан мұз суға батпайды. Таулы жерлерде қысым аз болғандықтан 700-800 С қайнайды. Су булануы – заттың сұйық не қатты күйден газ тәрізді күйге ауысуы. Ал қатты заттарды қыздырудан сұйық күйге айналмай булануы возгонка д.а. Буланған заттардың қайтадан сұйыққа айналуын конденсация д.а. Су қай температурада болса да буға айнала береді. Қар да мұз да буланады. Киім аязды күндері де кебеді. Экология ғылымына сүйенейік: Каспий және Арал тұзды көлдерін теңіз деп айтады, өйткені олардың суларының құрамында тұз көп, мысалы Каспий теңізінің 1 кг суында 14 г тұз болса, Арал теңізінің 1 кг суында 12 г тұз бар екен. Халық шаруашылығының қаулап өркендеуінен су қоймалары ластануда. 30 жылдың ішінде Арал тартылып, 2-ге бөлінді. Тұз көшіп, қышқыл жауынға айналды. Ол бүкіл әлемге жылдар бойы таралуда. Каспий аймағында тау –кен металлургия пайдаланған лас су, адамдардың денсаулығына зиянын тигізуде. Балқаш көлі түрлі өндіріс қалдықтарынан ластанған, көп көп зиянын тигізіп келеді. Сусыз өмір жоқ дейміз де, сол судың қадір –қасиетін білмейміз. Судың қадіріне жетейік ағайындар! Медицина ғылымына сүйенейік: 70 кг адамның 40 кг –су болады. Теңіз суын минералдардың минералы деп атайды. Өйткені теңіз суында 70 –ке тарта химиялық элементтер бар. Олардың көпшілігі әр түрлі тұздардың құрамында кездеседі. Теңіз суын сұйық кен деп атайды. Себебі: 1 т теңіз суынан -1330г Мg, 400г К, 68 г Br алуға болады. Адам денесінің 65% су десек, оның 10-12 ℅ жоғалту адам өміріне аса қауіпті. Адам ағзасына судың көмегімен хлор, темір, марганец, мырыш т.б. ағзаға жетіп отырады. Химиялық элементтер адам ағзасында жетіспесе түрлі ауруларға ұшырайды. Ол элементтерді түрлі тамақтардың көмегімен толықтырып отырамыз. Жер асты сулары мен, жер үсті суларын тазалап ішу керек. Суды тазалайтын қондырғылар көптеп кездеседі. Тазалағаннан кейін ауру тудырушы микробтарды және бактерияларды жою үшін хлормен немесе озонмен залалсыздандырады. Суды толық залалсыздандыру үшін 1 т суға ең кем дегенде 0,7г Cl қажет. Дистилденген суды дәріханаларда дәрі жасағанда пайдаланады. Дистилденген суды кәдімгі судың орнына ішуге болмайды, себебі: асқазан, ішек қуысындағы тұздарды ерітіп жібереді. Химия ғылымына сүйенсек:1). Өте белсенді металдар Li K Ca Na сумен шабытты жарық шығара әрекеттеседі. Мысалы: 2 Li +2 H2O = 2 LiOH +H2 2 K + 2 H2O = 2 KOH +H2 Ca +2H2O = Ca (OH)2+H22 Na +2H2O =2 NaOH +H2 2) Орташа белсенді металдар Mg...Pb аралығындағы тек жоғары t 0 – да су буымен әрекеттесіп MeOжәне H2 газы бөлінеді. t0Мысалы: Mg +H2O =MgO+H2 t0 Zn + H2O =ZnO+H2 t0 Fe + H2O =FeO+H2 t0 Pb + H2O =PbO+H2 Суды айыратын аппарат Эвдиометр: а – тәжірибеге дейін б – тәжірибеден соң Судың қолданылуы Су болса, тамақ піседі қайнап, Шамаң келсе үнемдеСу болса, күріш өседі жайнап, Әр тамшысын сол судыңСу болса, көктеп өседі аймақ, Қалдырған байлық, мұра бұлСу болса, тіршілік тұрады маздап. Ұрпағың үшін кейінге. Су тартылса-қасірет Ғажайып нәрсе химия, Аралдың зары -өсиет Тұңғиық сыры әр алуан Суды орынсыз төгуің Жоғалып бір зат зым –зия Тойғаннан салған кесірің Жаңарып бірі жаралған Негіздер алуда Органикалық заттаралуда Өсімдіктер тіршілігінде Сутекті алуда Судың қолданылуы Тұрмыста Қышқылдар алуда Жануарлар тіршілігінде Халықшаруашылығында Қышқылдар алуда Судың қолданылуы Өсімдіктер тіршілігінде Жануарлар тіршілігінде Сутекті алуда Халықшаруашылығында Тұрмыста Органикалық заттаралуда Негіздер алуда Жаңбырқар Жерге Жауады. Мұз таулар Бұлтқаайналады Суға түкірме,қоқыс тастап, бүлдірме.Өзің ішетін суға өлген ит тастама.Су ішкен құдығыңа түкірме.Судың да сұрауы бар.Сумен ойнама батарсың, отпен ойнама күйерсің.Көптеп даланы қорлама, Мол деп суды былғама Тыйым сөздер . 1.Су анасы – бұлақ.2.Сулы жер - нулы жер.3.Ердің құты-белеңде,Судың құты тереңде.4. Ағынды су - бал татыр,Ақшабағы май татыр.5.Су дүниенің - басы.6. Наурызда су болмаса, сәуірде ну болмайды.7.Су тіршіліктің тірегі.8.Сулы жер құрақсыз болмас,таулы жер бұлақсыз болмас. 1. Жылт-жылт еткен, жылғадан өткен.2. Аяғы жоқ жүреді,сылқ-сылқ күледі.3. Шыдасаң да алты күн ассыз мүлде, Шыдау қиын бұл затсыз екі күнге.4. Қаратаудың басында киік кетіп барады, Қол аяғы бауырына ,тиіп кетіп барады.5. Көтеріліп теңізден, аспанға биік барамын Биіктен қайта түскенде,өңі кірер даланың.6.Отқа жанбас,суға батпас.7. Бет көретін айнам,тауып алдым сайдан.8.Кескен боламын кесілмейді,кесілсе де бөлінбейді. 1. Жылт-жылт еткен, жылғадан өткен.2. Аяғы жоқ жүреді,сылқ-сылқ күледі.3. Шыдасаң да алты күн ассыз мүлде, Шыдау қиын бұл затсыз екі күнге.4. Қаратаудың басында киік кетіп барады, Қол аяғы бауырына ,тиіп кетіп барады.5. Көтеріліп теңізден, аспанға биік барамын Биіктен қайта түскенде,өңі кірер даланың.6.Отқа жанбас,суға батпас.7. Бет көретін айнам,тауып алдым сайдан.8.Кескен боламын кесілмейді,кесілсе де бөлінбейді C Zn CaO Na2O Na Li Fe SO3 P2O5 H2O К Ca K2O Mg 2K+2H2O =2KOH+H2 Mg+H2O=MgO+H2 K2O+H2O=2KOH SO3+H2O=H2SO4 2Na+2H2O=2NaOH+H2 Zn+H2O=ZnO+H2 C+2H2O=CO2+2H2 CaO+H2O=Ca(OH)2 Na2O+H2O=2NaOH 2Fe+3H2O=Fe2O3+3H2 P2O5+3H2O=2H3PO4 Li+H2O=LiOH+H2 Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2 Табиғаттағы су. Судың қасиеттері және қолданылуы.4,5-жаттығу