Азот, фосфор ж?не калий ты?айт?ыштары

Жаңаөзен мектеп-гимназиясыТақырыбы: Азот, фосфор және калий тыңайтқыштары Пән мұғалімі: Атабай А.Р2015-2016 оқу жылы Азот, фосфор және калий тыңайтқыштары 2013-2014ж Тыңайтқыштарға сапалық реакция Тыңайтқыштар БейорганикалықорганикалықАзотты, фосфорлы,калийлі Сұйық, қаттыШығу тегіне қарайҚоректік элементтің болуына қарайАгрегаттық күйіне қарай Азот тыңайтқыштарыМинералды органикалықҚатты Сұйық Мал қиы, қорда, құс саңғырығы, жасыл өсімдіктер шіріндісіСелитра, карбамид (мочевина)Аммиак суы Азотты тыңайтқыштар — құрамында өсімдікке қорек болатын азоты бар органикалық (көң, шымтезек т.б) және минералдық заттар. Азоттың табиғи қосылысы — натрий селитрасы (NaNO3) тек Чилиде ғана кездеседі. Азотты тыңайтқыштардың көп тараған түрі: аммиак селитрасы, аммоний сульфаты, мочевина (карбамид), азотты сұйық тыңайтқыштар. Фосфор тыңайтқыштарыСуда еритіндер Суда ерімейтіндерЖай суперфосфат, қос суперфосфат, аммофос, нитрофосФосфорит ұны Суда нашар еритіндер Преципитат Фосфор тыңайтқыштары – өнеркәсіптік әдіспен алынатын, құрамында өсімдіктер  үшін қолайлы нысанда фосфор болатын минерал заттектер.. Қандай шикізаттан алынғанына және өндірілу әдісіне байланысты қоректік элементінің (Р205) құрамы жөнінен фосфор тыңайтқыштары біршама әртүрлі болады. Дүние жүзінде өндірілетін фосфор тыңайтқыштарының жартысына жуығы суперфосфаттың үлесіне келеді Калий тыңайтқыштарыЖай Кешенді Калий хлориді, калий сульфаты, өсімдік күлі Калий селитрасы, калий фосфаты, аммофос КАЛИЙ ТЫҢАЙТҚЫШТАРЫ- өсімдік  қорегі ретінде қолданылатын құрамында калийі бар  минералды заттар. Калий тыңайтқыштары табиғи калий тұздарынан алынады.. Калий тыңайтқыштары суда жақсы ериді өсімдіктер тез сіңіреді, түрлі ауруға төзімділігін күшейтеді және дақылдар өнімділігін арттырады.Картоп ,қантқызылшасы, көкөніс, темекі дақылдарына калий тыңайтқыштары көбірек қажет. Кейінірек Франция, Канада, АҚШ-та калий тұздары ашылды, хлорлыкалий,калий селитрасы, калий сульфаты жәнет.б. өндірілебастадыАлғашқы калий тұздарының ірі кенорны 19 ғ-дың 40-жылдары Штасфуртта (Германия) табылды. Әбікен Бектұров (1901-1985)Техника ғылымдарының докторы, профессор. қазКСР Ғылым академиясының академигі. Ғылыми еңбектері минералды тыңайтқыштар өндірісі және минералды тұздарды өңдеу технологиясы мен химиясына арналған. Ғалымдардың есептеулері бойынша минералдық тыңайтқыштарды қолданудың пайдалы әсері болуы үшін олардың дүниежүзілік пайдалану мөлшері шамамен бір адамға шаққанда жылына 90 кг болуы керек. Бұл үшін тыңайтқыштардың өндірісі жылына 450— 500 млн. т. болуы қажет. Қазіргі кездегі дүние жү-зіндегі тыңайтқыштар өндірісі шамамен жылына 200—220 млн. т. немесе адам басына шаққанда жылына 35—40-ы құрайды.Мысалы,тыңайтқыштарды қолданудың бастапқы кезеңдерінде гектардан қосымша 1 т астық алу үшін 180—200 кг азотты енгізуге жетеді. Келесі қосымша 1 т астық алу үшін 2—3 есе көп тыңайтқыш қолдану керек.Тыңайтқыштарды қолдану Тыңайтқыштардың маңызы Минералдық тыңайтқыштарды қолданудың экологиялық мәселелері мына көзқарастар тұрғысынына қарастырылуы қажет:1. тыңайтқыштар енгізілетін жерлердегі тыңайтқыштардың жергілікті экожүйелерге әсері;2. пайдалану шекарасынан тыс жатқан экожүйлер мен оның звеноларына әсері, ең алдымен су ортасы және атмосфераға;3. тыңайтылған топырақтан алынған өнімнің сапасы және оның адам денсаулығына әсері. Назарларыңызға рахмет!