М?най ж?не газ ?нерк?сібі

Отын энергетикалық кешен. Кешеннің ерекшелігі мен маңызы. Мұнай және газ өнеркәсібіКөмір өнеркәсібі. Электр қуаты. Минералдық отынқорыӘлемдегі орныӘлемдік қордағы үлесі, %-бенКөмір, млрд т31,373,8Мұнай, млрд т5,383,2Табиғи газ, млрд м33101,6Уран, млн т2,5219 Осы сабақта кездесетін терминдер: ОЭКОтын өнеркәсібіЭлектр қуатыотын өнеркәсібінің салаларымұнай және мұнай өңдеу, газ, көмірэлектр қуаты –ЖЭС, СЭС, АЭС мұнай құбыры, газ құбыры, электр желісімен тасымалдауэнергетикалық ресурстар-қалпына келетін, қалпына келмейтінМұнай-газ алаптары – 5. мұнай өнеркәсібі Мұнай өңдейтін зауыттарБірыңғай газ құбыры жүйесін құру. Осы сабақта кездесетін терминдер: көмір өнеркәсібі, электр қуаты, қарағанды көмір алабы, Екібастұз көмір алабы, Майкүбі көмір алабы, МАЭС, ЖЭО, ЖЭС, СЭС, АЭСАтомдық отын циклі электр тасымалдау желісі (ЭТЖ)Қазақстандық энергия жүйесі Қарағанды көмір алабы- Орталықта орналасуымен және жоғары сапалы, аз күлді, кокстелетін тас көмір ретінде қолайлы және тиімді. Негізінен технологиялық отын – кокс ретінде өнеркәсіпте қолданылады.Көмір тереңде орналасқан, қазып алынатын орташа тереңдіге 300 м. Шахталық әдіспен өндіріледі. Сондықтан өндірілген көмірдің өзіндік құны жоғары болады. Тұтынушылар - Қазақстан мен Ресейдің металлургиялық зауыттары мен ЭС. Екібастұз көмір алабының (қоры 10 млрд т ауданы- 155 км2) көмірі тас көмір болғанымен, күлі көп, сапасы төмен, өте ауыр байытылады, кокстеуге келмейді. Көмір қабатының қалыңдығы 150 метр, жер бетіне жақын орналасқандықтан , ашық әдіспен өндіріледі. Сондықтан көмір құны арзан. «Богатырь», «Восточный» кесінділерінде өте мықты роторлы экскаватормен қазып алынады. «Богатырь» жылына 50 млн тонна өндіріп, д.ж. жетекші кесінділердің бірі.Екібастұз көмірі-еліміздегі ең арзан көмір. Оны пайдалану үшін Қазақстанның солтүстігінде , Ресейде ірі ЭС салынған. Майкүбі қоңыр көмір алабы Екібастұздан оңтүстікке қарай орналасқан. Сапасы төмен, бірақ күлі аз, құрамында күкірті көп емес. Бұл көмірді байытуға, ұзақ сақтауға болады. Коммуналды-тұрмыстық шаруашылыққа пайдалануға өте қолайлы. Ашық әдіспен өндіріледі. Конденсациялы ЖЭС тек қана электр қуатын өндіреді. Электр қуатымен үлкен аймақты қамтамасыз ете алады. Сондықтан оларды мемлекеттік аудандық электр стансалары (МАЭС) деп атайды. Жыл бойы тұрақты жұмыс жасап тұру қажет. Тоқтатқан жағдайда электрмен қамтамасыз ету жүйесі бұзылады. МАЭС-тар отын көзіне, суға жақын орналасады. ЖЭО электр қуаты мен жылуды өндіру жинақталған. Жылуды 20км-ден артық тасымалдау тиімсіз болғандықтан, қалаларда орналастырады. СЭС - еліміздегі ең арзан қуат түрі. Алу үшін ағын судың қуатын пайдаланады. СЭС тежегіштерін қажет кезде тоқтатып, қайта қосуға болады.Экологиялық тұрғыдан таза. СЭс салу ұзаққа және өте қымбатқа түседі. ЭСШикізатқа нені пайдаланады?Қоршаған ортаға әсеріҚай жерге орналастыру тиімді?Жыл бойы қалыпты электр қуатын өндіре ме?Өнімі арзан ба?ЖЭС:ЖЭО Көмір, мұнай, газ Экологияға үлкен зиян келтіредіОтынға, тұтынушыға+Арзан электр қуатын береді.МАЭСКөмір, мұнай, газЭкологияға үлкен зиян келтіредіОтынға, тұтынушыға+Арзан электр қуатын береді.СЭССу қуаты Ауаға лас газдарды бөліп шығармайды.Табиғат жағдайына, өзен құлау бұрышына, судың қуатына-Арзан электр қуатын береді.АЭСУран отыныАса сақтықты қажет етеді.Отынды аз пайдаланады, кез келген жерге салуға болады.+- Тапсырма – 1. Бір көмір кен орнына төмендегі жоспар бойынша сипаттама беріңдер:Географиялық орныҚорыТүрі және көмір сапасы Жағдайы және өндіру әдісі (шахталық және ашық түрде)Өзіндік құны Жергілікті жерде немесе республикамыздың басқа аймақтарындағы пайдаланау мүмкіншіліктері Электр стансасының типіОрналасқан орнышикізатыЭлектр қуатын өндірудегі %-дық үлесіІрі стансаларын атаҚолайлы жағыҚолайсыз жағыЖЭСАЭССЭСКесте-1. Электр стансасының түрлері