Т?рбие са?аты Алдымен с?й, арда?та ата-ана?ды

«Алдымен сүй, ардақта ата-анаңды» Анаға арнап ақ тілектер айтар күн,Әкеге арнап, марапатты бастар күн.Бүгінгі күн мәңгі есте сақтар күн.Бүгінгі күн есінде мәңгі жастардың. О, Ата-анам!Таянышым, тірегім!Бар бақытты бір басыңа тіледімБізді жақсы болсын екен деп қашандаЛүпілдейді сенің қамқор жүрегің. Алдымен сүй, ардақта ата-анаңдыҮлгілі ұрпақ атадан бата алады.Бар жақсылық балаға бұл ғаламда,Мейірімінен ананың жасалады. Жырақ жүрген анасын сағынған,Ата-анаға сәлем айтқан ән-жырдан.Екеуінің қуанышы тілегі,Әрқашанда бір арнадан табылған. Ұл-қыз, ата-анасын, үлкендерді қуанышқа бөлеп, бақытқа кенелтем десе, алдымен әдепті болулары керек. Өз жұмыстарын адал да тыңғылықты атқарса, ата-ананың ұл-қызы болып өседі.Адам жеміске, ата-ана жеміс ағашына ұқсайды.Жеміс ағашын жақсы қарап күткендей, ата-анаңды аялап бақсаң, армандарың орындалады.Әдепті, адал ұл-қыздарың міндеті ата-аналарының тірісінде көрсеткен қызметімен бітпейді. Ата-аналарын олар дүниеден қайтқанда да жиі есіне алады.Ата-ананы сыйлау - сәби шағында олар өзіңді қалай бағып қақса, қартайғанда оларды да солай алақанға салып, аялап күту керек.Ата-ананың көңілін еш ренжітуші болма, олардың жүрегіне қайғы түсіруші болма.Ата-анасын ұмытқан бала опасыздың опасызы, рақысыздың рақымсызы. (Ғ. Мұстафин).Ата-ананың қадірін білмеген, халық қадірін білмейді. Түн ұйқысын төрт бөлген, түнде бесік таянып, түнде шошып оянған ананың ақ мейірімін, ерекше бағаламасаңдар, ол – қорлық. Кейбір тәрбиесіз, арсыз балалар ата-анасына қарсы сөйлеп, тыңдамай жатады. Ондай қылықтардан аулақ болып, ана, әке, апа, қарындас-туыстарыңды сыйлап жүріңдер. Әке- тірегің, қамқоршың, асқар тауың, Ана – жарық дүниеге әкелуші.«Қарт пен бала әңгімесі» . Баласы кетіп бара жатқан атасының алдынан шығып: Ата, мені де ала кетесіз бе? – дейді.Балам, мен көрші сыныпта болғалы жатқан «Алдымен сүй, ардақта ата-анаңды» атты тәрбие сағатына бара жатырмын. Сен әлі жассың-дей бергенде, Ата маған сұрақ қойыңызшы – деді бала. Балам, үйдің алтын қазығы кім?Ата, үйдің алтын қазығы – бала, деді.Жоқ балам, үйдің алтын қазығы – ана.Ана ақылды болса, бала дана болады. Ана тәрбиесі – қызға үлгі, әке тәрбиесі – ұлға үлгі. Ана – ақылшың, әке – қамқоршың, аға – қорғанышың, інің – сүйенішің, қарындасың – қанатың екенін ұмытпа.Балам, жоқты бар, ашты тоқ ететін кім?Ата, жоқты бар, ашты тоқ ететін мейірімді әке-деді бала.Жоқ балам, әке қанша мейірімді болса да, ананың жөні бөлек. Ашты тоқ, жоқты бар ететін ол – ана.Анасыз бала ұйықтамайды, қатықсыз айран ұйымайды.Ал балам, өмір сүру не үшін қажет?Ата, өмір сүру үшін алтын, ақша, мал қажет, - дейді бала.Жоқ балам, өмір сүру үшін су, от, тұз, қыз, ақыл қажет. Су тіршіліктің нәрін береді, от өмірге жалын береді, тұз астың дәмін келтіреді, қыз өмірдің сәнін келтіреді, ақыл өмірдің мәнін келтіреді. Адамның ақылы қайда балаларым, кім айтады екен? Ханның ақылы тағында, әкемнің ақылы жанында, ғалымның ақылы басында, ананың ақылы жасында, жігіттің ақылы жақсылығында, ақымақтың ақылы кім көрінгеннің қалтасында.Адамға ақыл беретін кім балаларым?Адамға ақыл беретін ата-ана, ұстаз, досың. Ата-ана ақылын баласы мен қызына айтады, ұстаз шәкіртіне айтады.Өмірде не жетім? – деген сұраққа өзім жауап берейін.Өмірде жеті жетім бар.Өмірде ата-анасы жоқ болса, бала тас жетім.Халқына сенімсіз болса, хан жетім.Ханы ақылсыз болса, халқы жетім.Суы жоқ – құдық жетім.Досы жоқ – жігіт жетм.Шәкіртсіз – ұстаз жетім.Қызы жетесіз болса, ана жетім.Ата-ана ақылы жерде қалса, бәрінен де сол жетім.Иә, балалар, сендер ата-ананың тәрбиесін бағалап өскен боларсыңдар! Қанаттарың еш талмай, ақ жолмен ата-аналарыңды сыйлай біліңдер! «Еңбекпен тапқан тиын» Автор: Ертеде шал мен кемпірдің жалғыз ұлы болыпты. Шал бір күні кемпіріне ойнап жүрген баласын көріп: Кемпірім-ау, біздің баланың түрі, сиқы мынау, мен мұрамды кімге қалдырамын?Кемпір мұны естіп алып баласына әкеңе барып мына тиында апарып бер, өзім еңбекпен таптым де, - дейді.Баласы: Ата, мен мына тиынды еңббекпен таптым – дейді.Атасы: Бұл сенің еңбекпен тапқан тиының емес, - деп отқа тастайды. Ерке бала көңіл бөлмей ләңгісін ойнай береді. Шал кемпірін шақырып алып: - Әй, кемпір, кеше ана ұлға ақша берген сен бе? – деп жекіреді.Кемпір: Шал-ау менде қайдан ақша болсын, әлі зейнетақыалған жоқпыз, - дейді.Сөйтіп барады да ұлына: Әй, ұлым, сенің кешігі тиыныңның еңбексіз, бекер екенін шал біліп қойды, енді саған мұрасын қалдыруды уайымдап отыр, сен одан да барып жұмыс істеп ақша тап, - дейді. Бала кетпен шауып, құдық қазып ақша табады да әкесіне келіп: (Әкесі ол келгенше домбыра тартып отырады). Әке мен мына тиынды еңбекпен таптым – деп әкесіне береді. Әкесі оны отқа лақтырып жібереді. Оны көрген бала от ішінен тиынын алып:Әке, бұл менің еңбекпен тапқан табысым еді, не қылғаныңыз? – дейді. Сонда әкесі баланың енді еңбекпен табыс тапқанына сенді.Сендім балам, еңбекпен тапқан екенсің, - деп маңдайынан сүйеді. Бала тәрбиесі – бесіктен, - дейді қазақ. Әрбір ата-ана өз баласына қазақтың ырым-тыйым сөздерін айта отырып тәрбиелейді. Ендеше біздің оқушыларымыздың ата-аналарынан естіген ырым-тыйым сөздеріміз. Ата-ананы ренжітпе,Түнде суға барма,Таңдайыңды қақпа,Кісіге қарап есінеме,Дастарқанға қарап жөтелме,Үлкеннің сөзін бөлме, жолын кеспе,Нанды баспа,Табаныңды тартпа,Қолыңды төбеңе қойма. Ошаққа су құйма,Бас киіммен ойнама,Бос бесікті тербетпе,Малды теппе,Бүйіріңді таянба,Кешқұрым ұйықтама,Айға қолыңды шошайтпа,Үйге жүгіріп кірме,Біреудің иығын баспа.