З?рді? т?зілуі ж?не шы?арылуы ашы? саба?.

Жұмабаева Райса Биғалиқызы Атырау қаласы,Балықшы кенті, Абай атындағы орта мектептің биология пәні мұғалімі Зәрдің түзілуі және шығарылуы Сабақтың мақсаты:Білімділік: зәрдің түзілу кезеңдері туралы тың мәліметтер беріп, білімдерін кеңейтуТәрбиелік: Зәр шығару жолдарының аурулары туралы ойлана білуге, денсаулығын сақтауға тиіс.Дамытушылық: Зәрдің түзілу кезеңдеріне талдау жасап білуге бүйрек жұмысы, бүйрек аурулары туралы түсініктеме беруге үйрету

Ыдырау өнімдерін шығару мүшелеріҮй тапсырмасы: Зәр шығару мүшелер жүйесі Бүйректің құрылысы
Нефронның құрылысы
Сергіту сәті Миға шабуылЗӘР Зәрдің құрамы96%-ы су1,5 % бейағзалық заттар, хлорлы натрий көбірек, сульфаттар, фосфаттар, калий, кальций, магний карбонаттары аз мөлшерде2,5 % ағзалық заттар болады, несепнәр (мочевина), зәр қышқылыТәулігіне 1,2-1,6л зәр бөледіУрохром пигменті зәрге сарғыш түс бередіЖаңа сабақ түсіндіру





Зәр түзілу1. Сүзілу (фильтрация)2. Қайта сіңірілу (реабсорбция)

{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Кезеңдері ҮдерісҚай жердеҚұрамы1. Бірінші реттік реттік зәр түзілуСүзілу (фильтрация)Қыртысты заттың қылтамыр шумағындаНәруызы жоқ қан саруызы2. Екінші реттік зәр түзілуҚайта сіңірілу (реабсорбция)Нефронның иілген түтігіндеНесепнәр (мочевина) зәр қышқылы ІшімдікБүйрек жұмысын бұзадыБүйрек жасушалары зиянды заттарды шығара алмайдыЖасуша қабынып, зәрмен бірге қажетті нәруыз сыртқа шығадыУланған бүйрек бүрісіп, зәр бөліну тоқтайдыӨте зиян Бүйректің орналасуы Бүйрек ауруларыУремия (зәрліқан) – қанда несепнәр мөлшері шектен тыс көбейедіНефрит – бүйрек қабынуы, бактериялар тудырады, зәр түзілу баяулайдыБүйрек тасы(уролитаз) – зәр құрамындағы қатты заттар зәр жолында қатайып, тасқа айналады (зәр қышқылы, кальций фосфаты)Қуықтың қабынуы(цистит) – қуыққа салқын тигеннен зәр тоқтамайды.Энурез (шыжың) – түнде зәр тоқтамау. Бадамша бездерінің жұлын қызметінің бұзылуынан болады.Уролог – бүйрек ауруын емдейтін дәрігер.Гемодиализатор – жасанды бүйрек аспабы.



Бүйрек ауруы әбден асқынғанда, бүйрек өзінің қан сүзу қызметін тоқтатады. Зәр шығару қызметі де тоқтайды. Қазіргі кезде өте қауіпті бүйрек ауруларын емдеу кезінде жасанды бүйрек аспабы – гемодиализатор қолданылады. Сонымен бірге бүйрек өз қызметін мүлде атқара алмаса, басқа бүйректі алмастырып салуға болады. Ауыстырып салардың алдында бүйректі арнайы сұйықтықта , салқында сақтайды(оң жақта)Бүйрек ауыстырып салу Бүйрек гигиенасыСалауатты өмір сүруӨте ащы,өте тұзды тағамдарды пайдаланбауІшімдіктен ,есірткіден,темекі тартудан аулақ жүруӘртүрлі қабынуға қарсы аурулардың алдын алу Дәйексөздер (глоссарий)Урохром ФильтрацияРеабсорбцияУремия НефритРенин Уролитаз ЭнурезУролог– зәрге сарғыш түс беретін пигмент– сүзілу, зәр түзілудің І-кезеңі– қайта сіңірілу( лат.”абсорбция”-сүзілу, “ре” – кері қайту) - Бүйрек қызметінің бұзылуы, қанда несепнәрдің мөлшерінің шектен тыс көбеюі, зәрліқан ауруы. - Қанның нәруызы азайып, қан сарысуының ұлпа сұйықтығынан суды сору әрекеті төмендейді - Жарақаттанған бүйректен қанға бөлінеді, қантамырларын тарылтып, қан қысымын көтереді - Бүйрек тасы, зәр құрамында қатты заттар көбейіп кетсе, зәр жолында қатайып, тасқа айналады - балаларда түнде зәр тоқтамау - бүйрек ауруларын емдейтін дәрігер








Бекіту сұрақтарыЗәрдің құрамы қандай?Ересек адам тәулігіне қанша зәр бөледі?Бүйректе зәрдің түзілуі неше кезеңнен тұрады?Бірінші реттік зәр түзілуЕкінші реттік зәр түзілуБүйректің қызметін реттеуге қатысатын гормон?Зәрдің түзілуіне ауаның, температураның, тамақтардың әсері бар ма? “Бүйректеріңізді сақтаңыздар” тақырыбына жазған эссе, шығарған өлеңдерін қорғайдыШығармашылық жұмыс: Бағалау Үйге тапсырма: Зәрдің түзілуі және шығарылуы Назарларыңызға рахмет!Бүйректеріңізді қорғаңыздар!