Презентация Адамны? т??ым ?уалаушылы?ын зерттеу ?дістері
Тыныштыкова Светлана Шалабаевна Бейнеу гуманитарлық-экономикалық колледжінің биология пәні оқытушысы
{BDBED569-4797-4DF1-A0F4-6AAB3CD982D8}№Студенттің аты-жөніҮй тапсырмасыЖаңа сабақты меңгеруЖеке қасиеттер: сабақтағы белсенділігі, топта жұмыс жасау қабілеті т.бҚорытынды ұпайІ деңгей тапсырмасыІІ деңгей тапсырмасыІІІ деңгей тапсырмасы1 2 3 4 5 Бағалау критериі: Студенттерді сабаққа қатысу деңгейіне байланысты 1-ден-6 ұпай жүйесімен бағаланады.
Үй тапсырмасыПрезентация қорғауөткен сабақта берілген шығармашылық деңгей тапсырмасы бойынша топтардың дайындаған презентациясын қорғайды1-топ: Мутациялық өзгергіштіктердің пайдасы мен зияны.2-топ: Мутагендердің қазіргі кездегі әсер ету деңгейі.3-топ: Харди-Вайнберг заңының маңызы.
Сабақтың тақырыбы: Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері12.02.2016ж.
«Спортпен шұғылдану, дұрыс тамақтана білу, жүйелі профилактикалық тексерілу – аурудың алдын алудың негізі» Н.Ә.Назарбаев (Қазақстан-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» )
Homo sapіens Адамның генетикасын зерттеудегі қайшылықтар: Жыныстық жағынан кеш-пісіп жетілетіндігі; Әр отбасынан тарайтын ұрпақ санының аздығы; Барлық ұрпақтың тіршілік ортасын теңестірудің мүмкін еместігі; Хромосома санының көп болатындығы;Адамға тәжірибе жасауға болмайтындығы
Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері.Генеологиялық әдіс.Цитогенетикалық әдісЕгіздік әдіс.Онтогенетикалық әдіс.Популяциялық әдісБиохимиялық әдіс.
Генеологиялық әдіс. Бұл әдістің негізінде адамда болатын түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттеу. Генеологиялық әдіспен көптеген аурулардың тұқым қуалайтындығы анықталған. Соның бірі — гемофилия.
Гемофилия ауруының тұқым қуалауы
Цитогенетикалық әдіс. Бұл әдіспен сау немесе ауру адамның кариотипіне (хромосома жиынтығына) цитогенетикалық талдау жасалады. Цитогенетикалық әдісті пайдаланып тұңғыш рет 1956 жылы Дж.Тийо мен А.Леван қалыпты жағдайда адамның дене клеткаларында 22 жұп аутосомалар және бір жұп — жыныстық хромосомалар болатындығын анықтады. Бұл әдісті қолдану адамның дене және жыныс жасушаларында пайда болатын хромосомалық өзгерістерді байқауға мүмкіндік туғызады.
Егіздік әдіс. Егіз болып туу - адам баласында жиі кездесетін құбылыс. Олардың екі түрі болады: бір жұмыртқалық және екі жұмыртқалық. Сонымен қатар егіздік әдіс адамның кейбір тұқым қуалайтын ауруларға (шизофрения, эпилепсия, гемофилия т.б) бейімділігін алдын ала анықтауға көмектеседі.
Онтогенетикалық әдіс. Бұл әдіспен адамның онтогенезі (жеке дамуы) барысында тұқым қуалайтын өзгерістердің бар-жоғы анықталады. Кейбір тұқым қуалайтын ауруларды соған жауапты рецессивті гендерден тұратын гомозиготалы организмнен ғана емес, аз да болса гетерозиготалылардан да байқауға болады. Сонымен онтогенетикалық әдістің маңызы – онтогенез барысында белгілі бір ауруды тасымалдайтын рецессивті гендерді анықтау арқылы болашақ ұрпақты ауыр зардаптардан алдын ала сақтандыру.
Популяциялық әдіс. Бұл әдіспен түрлі тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясына таралу жиілігі зерттеледі. Адамның әр түрлі популяцияларында тұқым қуалайтын генотиптік өзгерістердің таралуы түрлі мөлшерде болады. Мысалға: Швейцарияда Рона өзенінің жағалауында орналасқан бір ауылдың 2000 тұрғынының ішінде 50 адам саңырау- мыңқау, 200 адам саңырау болып шыққан. Себебі көші-қонның болмауынан. Жекелеген отбасылар мен туыстар көп таралып көбейе алмайды. Сондықтан кейбір тұқым қуалайтын ауруларды тасмалдайтын ген мөлшері артып кетеді.
Биохимиялық әдіс. Бұл әдіс адам генетикасын зерттеуде соңғы кездері кеңінен қолданылып жүр. Жалпы адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын өзгерістер клеткадағы зат алмасудың бұзылуына тікелей байланысты. Олар сол жасушаның құрамына кіретін нәруыздар, нуклеин қышқылдары, көмірсулар, майлар, липидтер және т.б. екенін белгілі. Бұл әдіс қазіргі археологиялық зерттеулерде де қолданылып жүр.
Жаңа сабақты бекіту Деңгейлік тапсырмалары І деңгей - репродуктивтік деңгей. Семантикалық карта (жеке жұмыс)ІІ деңгей - алгоритмдік деңгей. Жасырын сөздерді тап (топтық жұмыс)ІІІ деңгей - эвристикалық деңгей. Постер дайындау (топтық жұмыс)
{BC89EF96-8CEA-46FF-86C4-4CE0E7609802}№ Зерттеу әдістері Әдістер сипаттамасыГенеалогиялық әдісЦитогенетикалық әдісЕгіздік әдісОнтогенетикалық әдісПопуляциялық әдісБиохимиялық әдіс1Сау және ауру адамның хромосома жиынтығына таладау жасау жүргізіледі. 2Түрлі тұқым қуалайтын өзгерістердің адам популяциясында таралу жиілігін анықтау жүргізіледі 3Адамда болатын түрлі аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттеу жүргізіледі4Адамның жеке дамуы барысында тұқым қуалайтын өзгерістердің бар-жоғы анықталады. 5Адамда болатын тұқым қуалайтын өзгерістерді жасуша құрамына зерттеу жүргізу арқылы анықталады 6Адамның кейбір тұқым қуалаутын ауруларға бейімділігін алдын ала анықтауға көмектеседі. І деңгей - репродуктивтік деңгей. Семантикалық карта (жеке жұмыс)
{5940675A-B579-460E-94D1-54222C63F5DA}ЦИТОГЕНЕТИКАЛЫҚКПШБХТМШКЖНББМППОАКОРНШӨПГТИКЖЯТППАЖООНЗБПКОТПОНОКГТММБГОМКХМАНППМОЖОШГЕНЕТИКАБОУЕПЫСЖКРОПЖМНДПАЛГЕНОЛОГИЯШИМАШЖЯІШЫМБКІНПКЯАММБЦЗПСАШТШПТЯЛТКЕАИДЖЯНКНТҮРОЫНАНОЯІПКААЖІМКБҚШМДЖЛКБТКОМКОГШМКБЕШЫТҰҚЫМҚУАЛАУШЫЛЫҚЖПОКМАОПГАЖШКЬАОІІ деңгей - алгоритмдік деңгей. Жасырын сөздерді тап (топтық жұмыс)
«Адам денсаулығын жақсартудағы біздің қосар үлесіміз» ІІІ деңгей - эвристикалық деңгей. Постер дайындау (топтық жұмыс)
ҚорытындылауРефлексия «Екі жұлдыз, бір тілек»(бүгінгі сабақта алған мәліметтерімен, бүгінгі сабақ жайындағы пікірлерімен бөлісу арқылы сабақты қорытындылайды)
Үй тапсырмасы1. § 31 Адам генетикасы (А.Сартаева, М.Гильманов «Жалпы биология» қоғамдық-гуманитарлық бағыт, 160-165 бет)2. ІV деңгей - шығармашылық деңгей тапсырмасы «Қазіргі таңдағы адамдарда кең тараған тұқым қуалайтын аурулар» эссе жазу.