О?ушылар?а да?дарыс жа?дайында психологиялы? к?мек к?рсету

ЖОБАЛЫҚ ЖҰМЫС Оқушыларға дағдарыс жағдайында психологиялық көмек көрсетуψψЖОБА ЖЕТЕКШІСІ: Педагогика және Психология Магимстрі Досқалиева З.Р.
style.rotationppt_wppt_y Жоспары:  1. «Дағдарыс» туралы жалпы түсінік. 2. Жеткіншек кезенінің баланың дамуындағы алатын орны мен маңызы. 3. Жеткіншек жасына өтудің анатомиялық – физиологиялық және психологиялық алғы шарттары.  4. Жеткіншектік шақта өзіндік сананың дамуы. 5. Жеткіншекке дағдарыс жағдайында психологиялық көмек көрсету.  Дағдарыс процесі «кризис» грек тілінен аударғанда «шешім», «бұрылу нүктесі», қиналу, күрделі ауыспалы кезең, жүйеде тепе – теңдік жағдайдың бұзылуы деген мағынаны береді Дағдарыс – эмоционалды және өзі туралы мәнді өзгеріске келуін талап етеді«Дағдарыс» - өмірде кездесетін себепті және шұғыл күрделі жағдайға байланысты жеке адамдағы бедел өзгерісі

Г.Перри тұжырымдамасында «дағдарыс» сөзін төтенше жағдайларда стресс тудыру немесе қажетті уақытта маңызды шешім шығару мезгілі деп анықтайды. Оның пікірінше, дағдарыс құрамына жататындар: қобалжу, бастан кетпейтін ой, қашу, депрессия (кейін кету), ашу, кінә және ұялу. Сондай – ақ, кемсіту, қорлау және жоғалтудың болуы кез келген дағдарыстағы міндетті элемент. Бұл жағдайда ашу – ыша адамның эмоциясына, ал қорқу, ұялу және кінәлау қадір – қасиетіне қысым жасауды ауыстырады. Дағдарыс А.Мэркердің этиологиялық мультифакторды тұжырымдамасы әсер ету факторын үш топқа бөледі, соққыдан кейінгі стреске оның сәйкестігі болып келеді: Әсер ету факторысоққы жағдайымен байланысты факторы, ауырлығы күтпеген жерден болуы, оны басқара алмауынан туындайдықорғану факторы: болып жатқан оқиғаны ойлай білу қабілеті, әлеуметтік қолдаудың болуы, меңгеру механизмі, сондай – ақ соққы жайында айта алуы, өзін жақсы сезінуі, көмекке аз жүгінуітәуекел факторы: соққы алу мезгіліндегі жас мөлшері, жағымсыз өткен тәжірибесі, психикалық бұзылуы, төменгі экономикалық деңгейінен тұрады Дағдарыс Дағдарыс жақсы да, жаман да емес, дағдарыс ол табиғи құбылыс. Егер де адам сол дағдарыс кезеңдерін басынан өткермейтін болса, адам сол кезеңге оралып тұрады. Адамның өмір сүру ерекшеліктеріне байлнысты, психикалық даму ерекшеліктеріне сәйкес жас кезеңдері Ерекше мейірімге бөлеу 0 – 1 жас аралығы Жаңа туған нәрестеге не керек?1 жас – сәби өміріндегі алғашқы дағдарыс, бірақ бұл дағдарыс сәби өмірінің алғашқы жылындағы дағдарыс мазмұны жағынан өте қарапайым деп саналады. Қасында болу1 – 3 жас аралығы Сәби бәрін ұстап қарағысы келеді, қоншалықты ол көп ақпарат алса, соншалықты сәби дамиды. Ойлау және сөйлеу қабілетінің қалыптасуы аяқталады. Дағдарыс – 3 жас 3 жас аралығы Сәби қырсықтық, бүлік, наразылық, қарсылық білдіру, мойындамау, теріске шығару, қасарысу сияқты түрлі мінездерін көрсетеді.Ол өзінің жеке тұлға екенін дәлелдей бастайды. Яғни «Мен өзім...» деген тұжырымы қалыптасады. бұл жаста сәби ойнауы тиіс, ойын бұл баланың денінің саулығын көрсетеді. 3 жас – дағдарыстың өткір түрі3 жаста – Идентификация болады. Ұл балалар әкесіне, ал қыз балалар анасына ұқсағысы келеді, бақылайды, еліктейді. Жас сәбиге тәрбиені тұрмыс қалпы арқылы береміз. Айтып түсіндіру арқылы біз тек балаға сондағы 5 % ғана жеткіземіз. Баланы рольдік ойындар арқылы өмірге үйретуіміз қажет. Конфликт кезіндегі мінез – құлық пен тәртіп формасы қайғы64378925101113 жаспен 7 жас аралығы – жібер Бұл кезеңде бала өлім туралы білуі керек. Бұл жас аралығында баланың өлім туралы сұрақ қоюы дұрыс .Адамдардың жәрдемі мен көмегі арқылы қайғы кішірейеді.Ата – ана шын жауап беруі тиіс Балаға мифологиялық ертегілер айту арқылы өлім туралы түсіндіру.


7 жас дағдарысы Бұл дағдарыс түрі онша өткір емес.Бұл кезде бала мектепке келеді.Фрейд бұл кезеңді «танып білу» кезеңі деп атады.

11жас дағдарысы Бұл жаста бала жеткіншектік кезеңге өтеді.Бойдың ұзаруы, салмақтың артуы, кеуде клеткасы шыңберінің өсуі – жеткіншек шақтағы дене толысуының өзіне тән жағдайлары, бұлар күрт өсу деген ерекше терминмен белгіленеді. Осының нәтижесінде баланың пішінімен салыстырғанда жеткіншектің пішіні өзгереді, дене пропорциясы ересе адамға тән пропорцияға жақындайды.Бас сүйегінің бет бөлігінің жедел жетілуі нәтижесінде бет әлпеті де өзгереді. Жеткіншек жасындағы жылдарда омыртқа жылдық өсуінде бойдың ұзару қарқынынан қалып қояды. 14 жасқа дейін омыртқалар арасындағы кеңістік әлі шеміршікпен толы болады. Дене түзілісінің неғұрлым көбірек бұзулуы 11-15 жаста болады, дегенмен нақ осы шақта мұндай кемшіліктерді түзеу одан да кейінгі кездегіден оңай болады. 20-21 жаста жамбас сүйекткрінің бекуі аяқталады ( қыз балалардың жыныс органдары осы сүйектердің аралығында болады) . Өте биіктен секірген кезде бұл сүйектердің тайып кетуі мүмкін, ал биік өкшелі аяқкиім кигенде жамбастың формасы өзгеріп, мұның кейінгі босану функциясына зиянды әсері болуы мүмкін.
11жас дағдарысы Бұл кезеңде жеткіншектерге өздерінің қатарластарымен араласқан маңызды. Олар қызығушылықтары, кумирлары, бір нәрсеге еліктеу арқылы бір бірін табады. Жеткіншектік кезеңде мектепішілік шаралар өте маңызды.

«өтпелі», «қиын», «күйзеліс, дағдарыс» кезеңі деп те аталып жүр…10-11; 14-15 жас 16 жас дағдарысы Бұл кезеңде жеткіншектер белсенділік таныта бастайды. Хат жазу – ми қабықшаларының дамуына ықпалын тигізеді.Жеткіншектің денесінде өзіне ұнайтын және ұнамайтын нәрселер пайда болады. Олар дауыстары қатты әуендерді тыңдағанды ұнатады.Үлкендер артқы планда қалады, олар қатарластарының кеңесін маңыздырақ санайды. Агрессия мен өз – өздерін көрсету оларда жоғары деңгейде болады.


17 жас дағдарысы Бұл кезеңде жеткіншектердің өз – өздерін анықтайды. Бұл кезеңде жеткіншек махаббат деген сезімді бастан өткереді. Біз олардың сезімдерін сыйлауымыз керек.Бұл кезеңде жеткіншекке классикалық әдебиеттерді көбірек ұсынған жөн.17 жаста жеткіншекке философия ғылымының тигізер пайдасы мол.


«Отбасы – бұл үлкендердің орын тепкен орны, жастардың ұшып шығатын алаңы, ал әрқайсысының қарым-қатынастағы шамшырағы»Отбасындағы психологиялық оңды ахуал, татулық пен тыныштық, жайдары қабақ, пейіл-береке – оның барлық мүшелерінің ырысы, ойға алған істерінің өрге басып, мақсаттарының жүзеге асуының кепілі.ЭПИГРАФ
«ЕСТЕ ҰСТАҢЫЗ!»1cебеп– өзіне назар аударту үшін күрес Айтқанды тыңдамау- бұл да өзіне назар аударту мүмкіндігі, назарға ие болу-баланың эмоционалдық көңіл-күйі үшін қажет
«ЕСТЕ ҰСТАҢЫЗ!»2 себеп – өзін көрсету, керек болу, қатарының алды болу үшін күресЖеткіншек үлкендер тарапынан небір ақыл-кеңестерге,сын-ескертулерге, сенбеушілікке қарсы күрес жариялайды.Ол өз пікіріне, өзінің шешім қабылдауына (кейде қате болса да), өзіндік тәжірибеге ие болуға ұмтылыс жасайды

«ЕСТЕ ҰСТАҢЫЗ!»себеп – кек қайтаруЖеткіншек мына жағдайларда кек қайтаруы мүмкін:Өзін өзгелермен төмендетіп (кемсітіп) салыстырғаны үшін;Өзгелердің алдында ұятқа қалдырғаны үшін;Әділетсіздікке жауап ретіндеБерген уәдеге тұрмағандығы үшін;
ppt_xppt_y

«ЕСТЕ ҰСТАҢЫЗ!»4 себеп– оқу проблемаларымен байланысты, сыныптастарымен, мұғалімдермен қарым-қатынастың нашар болуы, төмен бағалануы себепті өз жетістігіне сенбеу, қарсылық көрсету.
«ЕСТЕ ҰСТАҢЫЗ!»Жеткіншектік дағдарыс – балалық шақтан ересектік өмірге өту шегі. Дағдарыстың қанағаттандырылуы - күрделі жаңа қажеттіліктердің туындауымен сипатталады. Сырт көзге қатаңдық, қырсықтық, тұйықтық т.б. көрініс береді. Дағдарыс себептері:Сыртқы факторлар: ересектердің үздіксіз бақылауы (опека), қамқорлығы, ал жасөспірім мәселелерін өзбетті шешуге ұмтылады.Ішкі факторлар: ойлағанына қол жеткізуде кедергі жасайтын әдеттер мен мінез сапалары (тыйымдар, әдеттер, ересектерге бағыну әдеті) Дағдарыстың физиологиялық негіздері Бойы мен салмағының күрт өсуі;Жыныстық пісудің бастапқы кезі;Толығырақ- Физиологиялық өзгеруБойыСалмағыДене пропорциясы Пісіп-жетілу (жыныстық) Жеткіншектердің физиологиялық өзгерістері Анатомо-фихиологиялық жетілу психологиялық дағдарыс фоны.Гармондардың күрделі әрекеттесуі мен жыныстық гармондардың белсенділігі интенсивті физикалық және физиологиялық дамуға әкеледі.Бойы мен дене салмағының күрт өсуі байқалады. Басы, қол-аяғы ересектер көлеміне жетеді, сүйек қаңқасы жылына 4-7 см. өседі. Жасөспірім өзін икемсіз, ыңғайсыз сезінеді.Қарқынды даму нәтижесінде жүрек, өкпе, қан айналым қызметтері өзгереді→қан қысымы (АД)→шаршау→көңіл-күйінің өзгермелілігі→гармональды тасу→ұстамсыздық. Дағдарыстың психологиялық негіздері Өзінің ішкі әлеміне үңілу, қызығушылықМінез-құлықтың өзгеруі Өзінің сыртқы түріне аса көңіл бөлуӨзге жыныс өкіліне қызығушылықтың артуы Үлкен болып есептелуге тырысу.Сенімдерінің қалыптасуы.Екіұшты құндылықтарының болуы.Өзін өзі тану, өзіндік сана, өзін өзі бағалау және өзін тәрбиелеуді қажетсінуінің қалыптасуыДүниетанымдық өзгерістер. Көңіл-күйдің жиі ауыспалылығы Жеткіншектің тұлғалық ерекшеліктеріТұлға бағыттылықтарының түрлері:Гуманистік бағытЭгоистік бағытСуицидалды бағытӨзін-өзі анықтау. Өз болашағын болжау кезінде, мектеп бітірген шақта көрінеді. Тәртібіндегі, мінезіндегі өзгерістер Тәуелсіз болу кризисі қасарыспалық,қыңырлық,негативизм,Өзім білем деу,Үлкендерді құрметтемеу, бұрын орындап жүрген талаптарына қарсылық,Қарсылық, дөң-айбатӨз дүниесін қорғаштау. Кейбір балалық мінез енді мүмкін емес.Алайда кейбір үлкендерге тән мінез-құлықтар формасы оған әлі таныс емес.Ол тезірек үлкен адам болғысы келеді, алайда кей қиын да жауапты мәселелерді шешуге оның күші жетер емес, қолынан келмейді..Мінез-құлқының тұрақсыздығы, екіұштылығы Әлеуметтік өзгерістер: негізгі іс-әрекеттің өзгеруі.Қоршаған ортамен, құрбыларымен тығыз қарым-қатынасты, өзіне деген назардың болуын қажетсіну. Жеткіншектің үлкендерге айтқысы келетіні: (В.А.Сухомлинский бойынша) Не опекайте меня, не ходите за мной, не связывайте каждый мой шаг, не свивайте меня пеленками присмотра и недоверия, не напоминайте и словом о моей колыбели. Я самостоятельный человек. Я не хочу, чтобы меня вели за руку. Передо мной высокая гора. Это цель моей жизни. Я вижу ее, думаю о ней, хочу достичь ее, но взойти на эту вершину хочу самостоятельно. Я уже поднимаюсь, делаю первые шаги. И чем выше ступает моя нога, тем более широкий горизонт открывается мне, тем больше я вижу людей, тем больше познаю их, тем больше людей видят меня. От величин и безграничности того, что мне открывается, делается страшно. Мне необходима поддержка старшего друга. Я достигну своей вершины, если буду опираться на плечо сильного и мудрого человека. Но мне стыдно и боязно сказать об этом. Мне хочется, чтобы все считали, что я самостоятельно, своими силами доберусь до вершины». Отбасы өмірінде кездесетін дағдарыстардың әсерінен көп жағдайда көптеген келеңсіздіктер, соның ішінде баланың “қиын болу” себебі дәл осы кезде пайда болады, өйткені, осы кезде баланың жас, жеке ерекшеліктерін ата – ана әр түрлі ескереді немесе мүлдем баламен істері болмайды... Қарым – қатынастағы дағдарыстардың қатар келуі: жеткіншек жас дағдарысы және ата – ананың 40 жастық дағдарысы болып табылады. Бұл кезеңде ата – аналар өз құндылықтарын қайта қарайды, ал балалар билікке ұмтылып шу шығарады. Отбасының баламен қарым-қатынасындағы олқылықтар Мұғалімнің оқушымен қарым-қатынасындағы жіберілетін қателіктер Есімін есте сақтамай, тегі арқылы атауӘңгіменің төмендету (мұқату) түрінде болуы Жасөспірімнің толық тұлғалық бағасынан бұрын үлгерім бағасына көңіл аударуБір оқушының жетістігімен басқа оқушының кемшілігін қарсы қою

Жеткіншектермен қалай қарым –қатынас жасау қажет?Түсіну ҚабылдауДостық көмекМенің балам (оқушым)-”қиын”.НЕ ІСТЕУ КЕРЕК? ЖЕТКІНШЕК– ҚИЫН БАЛАҚиындықтарды оңтайлы шешу жолындағы«ЗАҢДАР МЕН ЕРЕЖЕЛЕР» ЖЕТКІНШЕК– ҚИЫН БАЛА1 заң– Жеткіншекті белгілі бір талаптар мен тәртіптерді ұстануға төзімділікпен бірте-бірте үйрету керек. 2 заң – Тиымдар мен талаптар көп және қатаң болмауы тиіс
ppt_xppt_y
ppt_xppt_y
3 заң – Тиымдар мен талаптар жеткіншектің маңызды құндылықтарына қарама-қайшы болмауы тиіс4 заң – Педагогтар мен ата-ананың (үлкендердің) қоятын тиымдары мен талаптары бірдей, бірыңғай болуы тиіс.
ppt_xppt_y
ppt_xppt_y
Психологтан жеткіншектерге жадынама  Егер де сен қандай да бір қиын жағдайға душар болсаң, есіңде болсын- шешілмейтін жағдайлар болмайды. Шешілетін жолдар әрқашанда бар, тек қана соны таба білу керек. Егер біздің ұсынып отырған кеңестерімізді пайдалансаң, сен сол қиын жағдайдан, өзің қиналмай шығасың. 1 кеңес. Қиын жағдайға түсіп қалсаң үрейге немесе күйзеліске түспе. Жағдайыңа өзің анық талдау жасауға тырыс.2 кеңес. Осы қалыптасқан жағдайды кім жасады соны анықта. Егер өзің болсаң, барлық жауапкершілікті өзіңе ал. Жақсылап ойлан, тағы да қай жерден, қандай қауіп болуы мүмкін.3 кеңес. Осы қалыптасқан жағдай туралы кімге ашық айта аласың, соны ойла. 4 кеңес. Өзіңнің қиын жағдайыңмен жалғыз қалмауға тырыс. Өйткені айналаңа өтірік айтуға мәжбүр боласың. Өтірік – бұл сен үшін тағы да қиын жағдай.5 кеңес. Өзіңнің құпияңа сақ бол. Нақты көмек бере алмайтын, бірақ саған жаны ашитын жолдасыңа өзіңнің жағдайыңның шешуін жүктеме. Саған одан жеңілдік болмайды. .6 кеңес. Саған нақты көмек көрсете алатын, өмірлік тәжірибесі мол жасы үлкен адамнан көмек сұра. Егер ол сенің ата-анаң немесе туысқаның болса тіпті жақсы.7 кеңес. Ата-ана алдындағы үрейіңді бас. Өз қолыңмен жасағаныңды мойныңмен көтере білу керек. Есіңде болсын- бұлттан кейін, күн жарқырап шығады.8 кеңес. Жағдайыңды өзің ғана түзейсің, оған сену керек, ешқашан  қорықпа. Қорқыныш – сенің көмекшің және досың емес. Қорқыныш – жалғыз адамдардың жолдасы. Ал сен жалғыз емессің! Егер сен көмек сұрасаң, саған әрқашан көмек көрсетіледі. Ата-аналарға кеңес1. Балаға дұрыс тәрбие беру – ата-ананың моральдық қана емес, заң жүзіндегі міндеті. 2. Бала тәрбиесі мәселесінде ата-ана арасында толық келісім болуға тиіс.3. Баланың бойындағы ізгілік, жақсылық атаулының бәрін, оның үлгілі болуға тырысқан талабын көтермелеп отыру керек. 4. Баланың адал да ізгі адам болып өсуі үшін оған ата-анасы үлгі болуға тиіс. 5. Баланы еңбекке құрметтеу мен сүю  рухында жас кезінен тәрбиелеп, оның бойына адамгершілік жєне рухани мєдениеттің негізін, қоғамдағы мінез-құлық дағдыларын дамыту керек. 6. Ересектер балаларды күн сайын сыпайылыққа, сергектікке, үлкендерді құрметтеуге, әділдікке өз үлгісімен тәрбиелеп отыруға тиіс.7. Үйдегі жайлылық пен салауаттылықтың алғы шарттары – тазалық пен тәртіп, сондай-ақ отбасы мүшелерінің тату-тәтті тұруға ұмтылуы. 8. Үй ішіндегі татулық еріне де, әйелге де байланысты. Оның бірінші шарты - өзара сенім, құрмет, өзара түсіністік және, әрине сыпайы, әдепті мінез-құлық. 9. Сыпайылық және әдептіліктің ережелерін сақтау табиғи, емін-еркін болып, ешбір жағдайда екіжүзділікке, өтірік ұялшақтыққа негізделмеуге тиіс.10. Тату-тәтті тұру үшін ұстамды болып, өзін-өзі билей білу керек.  
«Менің пікірім » техникасыКүрделі жағдаятты шешу нұсқасы:Өз сезіміміз туралы айтамыз + әрекеттерді атаймыз =Үлгі: «Мен сенің сабаққа кешікпей келгеніңе қуанар едім… ». У тебя проблема- слайд көрелік СҮЙІСПЕНШІЛІК, ЖЕКЕ ТҰЛҒА ДЕП ҚАРАУ ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ, ТІЛЕКТЕСТІК, ЖАН ЖЫЛУЛЫҒЫБАЛА ПРОБЛЕМАСЫН КӨРЕ ЖӘНЕ ЕСТИ АЛУ ШЫДАМДЫЛЫҚ ПЕН ТӨЗІМ,КЕШІРЕ БІЛУҚАДІР-ҚАСИЕТІНЕ КҮМӘН КЕЛТІРМЕУ, СЕНІМҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫНА, МАҚСАТ-МҮДДЕСІНЕ ,ЖЕТІСТІККЕ ЖЕТЕТІНІНЕ СЕНІММЕН ҚАРАУ, ҚОЛДАУ «МАҒАН ҚАЖЕТ» ,«ІСТЕГІМ КЕЛЕДІ, ІСТЕГІМ КЕЛМЕЙДІ» ДЕУГЕ ҚҰҚЫҒЫ ӨЗІНДІК ТАЛДАУ, ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУ,ТЕКСЕРУ,ӨЗ КӨЗҚАРАСЫН, ӨЗ БАҒАСЫН ӨЗГЕРТЕ АЛУ ҚАБІЛЕТІ ТҮСІНУҚАБЫЛДАУКӨМЕКТЕСУ Назарларыңызға рахмет!
style.rotation
style.rotation