СТО технологиясын саба?ты? ?р б?лімінде д?рыс ?рі тиімді ?олдану жолдары

Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы 1.қызығушылықты ояту, 2.мағынаны ашу, 3.ой толғаныс кезеңдерінен түзіледі. Қызығушылықты ояту Үйрену процесі – бұрынғы білетін және жаңа білімді ұштастырудан тұрады. Үйренуші жаңа ұғымдарды, түсініктерді, өзінің бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтырады, кеңейте түседі. Сондықтан да, сабақ қарастырылғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі, не айта алатындығын анықтаудан басталады. Осы арқылы ойды қозғату, ояту, ми қыртысына тітіркенгіш арқылы әсер ету жүзеге асады. Осы кезеңге қызмет ететін “Топтау”, “Түртіп алу”, “Ойлану”, “Жұпта талқылау”, “Болжау”, “Әлемді шарлау” т.б Ойлау мен үйренуге бағытталған бұл бағдарламаның екінші кезеңі мағынаны ашу (түсіне білу). Бұл кезеңде үйренуші жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды. Оның өз бетімен жұмыс жасап, белсенділік көрсетуіне жағдай жасалады. Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауына көмектесетін оқыту стратегиялары бар. Соның бірі INSERT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында V – “білемін”, ― - “мен үшін түсініксіз”, + - “мен үшін жаңа ақпарат”, ? – “мені таң қалдырады” белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. INSERT – оқығанын түсінуге, өз ойына басшылық етуге, ойын білдіруге үйрететін ұтымды құрал. ой-толғаныс – бағдарламаның үшінші кезеңі. Күнделікті оқыту процесінде оқушының толғанысын ұйымдастыру, өзіне, басқаға сын көзбен қарап, баға беруге үйретеді. Оқушылар өз ойларын, өздері байқаған ақпараттарды өз сөздерімен айта алады. Бұл сатыда оқушылар бір-бірімен әсерлі түрде ой алмастыру, ой түйістіру, өз үйрену жолын, кестесін жасау мақсатында басқалардың әр түрлі кестесін біліп үйренеді. Бұл үйрену сатысы – ойды қайта түйіп, жаңа өзгерістер жасайтын кезең болып табылады. Әр түрлі шығармашылықпен ой түйістіру болашақта қолданылатын мақсатты құрылымға жетелейді. Осы кезеңді тиімді етуге лайықталған “Бес жолды өлең”, “Венн диаграммасы”, “Еркін жазу”, “Семантикалық карта”, “Т кестесі” сияқты стратегиялар әр сабақтың ерекшелігіне, ауыр-жеңілдігіне қарай лайықтала қолданылады. Сыни тұрғыдан ойлаудың анықтамасыОрынды сұрақтар қоядыПайымдаулар мен дәлелдерді бағалайдыБілім мен түсініктің кемшілігін қабылдайдыӘуесқойлықЖаңа шешімдерді іздейдіЖаңа біліммен белсенді бөліседіПайымдауларды, болжамдарды және пікірлерді тексергісі келеді Сыни ойшылдың кейбір қасиеттері:Фактілер мен пікірлерді айыра біледіСыни тұрғыдан ойлауды өзін-өзі бағалаудың өмір бойғы үдерісі деп қабылдайдыБолжамдарды қолдау үшін дәлелдер іздейді Біреудің пікірін ауыстыруға дайынРефлексивтілік Дәлелдер іздейдіАнықтық пен нақтылықты іздейдіБасқалардың сенімдері мен пікірлерін қабылдайдыБаға шығармас бұрын барлық факторлардың айқындалуын күтедіОқыту үдерісінен рахат аладыПроблемаларды шешедіСақ және белсенді қадағалаушыСыпайылық Пікірлер,көзқарастаржүйесіболашақ, бағытОйлау мақсатыміндет,пәнШартты байланыс және салдарларыПән бойынша сұрақпроблема, пәнТұжырымдамалартеориялар, анықтамалар, аксиомалар, заңдар, қағидаттар, үлгілерБолжалпрезумпция, лайықты деп қабылдауТүсіндіру және ой тұжырымықорытынды, шешімдерАқпаратдеректер, фактілер, бақылау,тәжірибелерОйлау элементтеріОйлау элементтері Сыни тұрғыдан ойлау үлгісісыни тұрғыдан ойлау дағдыларыТАЛДАУИНТЕРПРЕТАЦИЯӨЗІН- ӨЗІ РЕТТЕУБАҒАТҮСІНДІРУҚОРЫТЫНДЫсыни тұрғыдан ойлау Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беруСБТ (Сыныпты бағалау техникасы): оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін қадағалау мен арттыру мақсатында сыныпта үздіксіз бағалау және рефлексияны пайдалану. Оқушылардан төмендегі сияқты нақты сұрақтарға жауап бере отырып, «бір минуттық мақала» жазуды сұраңыз: Бүгінгі сабақта сіз үшін не аса маңызды болды? Бүгінгі сабаққа қатысты қандай сұрақ сіз үшін аса маңызды болып табылады?Бүгін оқығаныңыз басқа сабақтармен немесе мектептен тыс өмірмен қалай байланысты? Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беруБірлескен оқу: үйретуші жағдайлардың құрылымдық тобына (2 немесе одан көп оқушы) оқушыларды бөлу - сыни тұрғыдан ойлауды күшейтудің ең жақсы тәсілі. Бірлескен оқу ортасында оқушылар мен оқытатын үйлестірушілердің тұрақты қолдауы мен іс-әрекеттері арқылы, оқушылар белсенді сыни тұрғыдан ойлауға тартылады. Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беруСұрақтарды пайдаланыңыз: Бірқатар сапалы сұрақтарды қоя білуге үйрету сыни тұрғыдан ойлаудың және жақсы сыни ойшыл болып қалыптасудың негізгі кілті болып табылады:Құрдастардан екі жақты жауап алу: шағын топтардағы оқушылардың жазбаша жауаптарына бағыт беру үшін сабақтан кейін сұрақтардың қысқа негіздерін ұсыныңыз.Оқырмандардың сұрақтары: Оқушылардан оқуға берілген мәтінге сұрақ қоюды өтініңіз және оларды сынып алдында қойыңыз. Сыныпта талқылау үшін бастама ретінде бірнеше сұрақты таңдаңыз.Ашық сұрақтар: Терең оқыту сұрақтары:Оқушылардың емтихандық сұрақтары:Блум таксономиясының сұрақтары: Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беруДиалогтар/Пікірсайыстар: сыныпта талқылауды кеңінен қолдануды ынтыландырады :Жазбаша диалогтар: Оқушылардың шағын топтары жазбаша диалогтарды (ойындар, газет мақалалары және басқа) талдайды және диалогтағы әртүрлі көзқарасты айқындайды, негіздемедегі сыңаржақ пікірді, маңызды дәлелдерді, баламалы түсіндірулерді, фактілерді бұрмалау не қателерді іздейді. Әр топ кімнің көзқарасы сенімдірек екенін іздейді және позицияларын қорғайды. Түпкілікті шешімнен кейін, әр топ өз диалогтарын ойнайды және өз талдауын түсіндіреді. Жоспарсыз топтық диалогтар/пікірсайыстар: Бір топтың оқушыларына талқылау кезінде ойнайтын (көшбасшы, ақпарат жеткізуші, пікір сұраушы немесе келіспеуші), рөлдер (әдетте олар қабылдамайтын) беріледі. Қадағалаушы топтар ойлау, бағалау және негіздеу дағдыларында теріс түсінілген қатынастар мен қателерді айқындай отырып, кім қандай рөл ойнайтынын анықтауға және мазмұнға этикалық енуін тексеруге тиіс. Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беруЕкіұдайылық: Барлық ақпаратты факт ретінде енгізгенше, екіұдайы ақпаратты көбірек енгізіңіз. Оқушыларға нақты ақпарат бермеңіз.Оларды ойлануға мәжбүрлейтін даулы ақпарат беріңіз.Мазмұнды бірқатар сұрақтар қоя отырып ашуға болатын детектив оқиғасы ретінде ұсыныңыз. Оқушыларға білікті сыни ойшыл болуға мүмкіндік беруТиімді ойлаудың алты қадамы Проблеманы анықтаңыз. — « Біздің алдымызда қандай нақты сұрақ тұр?»Мәнмәтінін анықтаңыз. — «Бұл проблеманы қандай фактілер мен мән-жайлардан көрегу болады?»Таңдауды санамалаңыз. — «Қандай нұсқалар шындыққа сияды?»Нұсқаларды талдаңыз. — «Әрекеттеріміздің ұтымды дамуы қандай болмақ, бәрі ескерілді ме?»Ақиқат себептердің тізімін жасаңыз. — «Тап осыны неге таңдағанымызды түсінейік?» Өзін-өзі түзету. — «Жақсы, нені ескермедік, тағы да бір рет қарап алайық?» Венн диаграммасы. Бір-бірімен айқасқан екі шеңбердің екі жағына салыстыруға берілетін объектілердің сипаттамалары жазылады. Ал айқасқан жерген екеуіне ортақ сипаттар тізіледі. Салыстыруға арналған тапсырмаларды осы диаграммаға салып оқушылар қызыға толтырады яғни салыстыру сияқты күрделі ойлау операциясын меңгереді. «Көп деңгейлі сұрақ» стратегиясы. Тура сұрақтар (Litera l level). Мұндай сұрақтар қандайда бір фразаны немесе түрлерін еске түсіру үшін қойылады. Сұрақтардың жауаптары мәтіннің ішінде кездеседі, оқушыдан оны жаттап алып, айтып беру талап етіледі. Өзгертуді талап ететін сұрақтар (translation questions) жауап берушіден мағлұматты басқа формада жеткізуді күтеді. Мұндай сұрақ қою кезінде оқушы ойша болатын жағдайды елестетіп көріністі суреттеп берулері керек. Яғни, оқушылар ойша елестеткен кейіптер мен дыбыстарды талқылайды. Олар ең алдымен елестету тәжірибесін жинайды, содан кейін сөйлеу арқылы басқаларды өз қабылдауымен таныстырады. Интерпретациялау-сұрақ-тары (interpretation) оқушыларды идеялар мен фактілер, анықтамалар мен құндылықтар арасындағы байланыстарды табуға үйретеді. Сұрақ-тіркеме (application questions) оқушыларға мәселені шешуге немесе келесі мәселенің логикасы мен себептерін зерттеуге мүмкіндік береді. Сұрақ – баға (Evaluation questions) оқушыларды жақсы, жаман деген сиқяты қорытынды шешім қабылдатады. ЖИГ СО – ұжымдық оқыту әдісі. Мақсаты жалпы мәселені алдымен жұпта, сосын ұжымда талқылау. Бұл жағдайда әрбір оқушы бір сәт өзін мұғалім ретінде сезінеді, оқуға деген жауапкершілігі артады. Әдісті қолдану төмендегіше ұйымдастырылады. Алдымен ұжым 4 адамнан тұратын топтарға бөлінеді. Бұл «жанұя» топтар деп аталады. Содан кейін 1, 2, 3, 4-ке санау арқылы 1-лер бөлек, 2, 3, 4-өз алдына «жұмыс» тобын құрайды. Оқуға ұсынылатын материалдың тақырыбы талқыланған соң, осы мәтінді түсіну қажет екендігі ескертіледі. 4 логикалық бөлікке бөлінген мәтіннің 1-бөлігін 1-лер, 2-бөлігін 2 санын алғандар, 3, 4 – нөмірлі топтарға оқуға тапсырылады. Жұмысты бастамас бұрын оқушыларға «жұмыс тобында» мәтіннің тиісті бөлігін жақсы меңгеру қажеттілігін, өйткені сол бөлікті «жанұя топ» оқушыларына түсіндіруге жауапты екенін, мәтінді тұтас түсіну әр оқушының ыждағаттылығына байланысты екенін түсіндіру қажет. Келесі кезекте ұжым мүшелері бастапқы топтармен қайта табысып, өздерінің үйреніп келген бөліктеріндегі мазмұнды ортаға салады. Осылайша ұжым мүшелері бірін-бірі оқытуға, сол арқылы ойлауға үйренеді.ЖИГ СО – стратегиясы мазмұнды жоғары табыспен меңгеру, оқығанды есте сақтау үшін өте тиімді. Оқушының оқуға деген қызығушылығы артады, ұжымда жақсы қарым-қатынас қалыптасады, саналы тәртіп орнайды. Сондай-ақ олар мұғалімді, мектеп қызметкерлерін түсіну, оларға деген дұрыс көзқарасқа үйренеді. «Қос жазба күнделігі» стратегиясы. Қандай да бір мәтін, әңгіме оқыған кезде оқушылар дәптерлерінің ортасынан вертикаль сызық жүргізеді. Мәтінді оқу барысында олар сызықтың бір жағына әсер еткен тұстар мен үзінділерін жазса, екінші жағына пікірін, яғни, нені еске түсіретінін, себеп салдарын жазады. Барлық оқушы тапсырманы орындап болған соң жұпта, топта талқылау ұйымдастырылады. Жұмыс аяқталған кезде мұғалім қорытуға арналған әзірлеп келген сұрақтарын қойып, жауаптар алады «Сен білесің бе?» әдісі1-Қадам. Оқушыға сұрақ жауабымен беріледі. 2-Қадам. Оқушы оны басқалардан сұрайды. 3-Қадам. Білмейтіндерге оны түсіндіреді. 4-Қадам. Нәтижесінде оны өзі біліп шығады.  матеметикалық жұмбақтар1- ден 100-ге дейінгі сандарда 7 саны неше рет кездеседі?кеңесСколько дырок окажется в плёнке если во время обеда 12 раз проткнуть её вилкой с 4 зубчиками? Оқушылырдың сергітуіне арналғансергітуОдин дедушка охотился в кухне на тараканов и убил пятерих,а ранил в три раза больше. Трёх тараканов дедушка ранил смертельно,и они погибли от ран а астальные тараканы выздровели но обиделись на дедушку и навсегда ушли к соседям. Сколько тараканов ушли к соседям навсегданавсегда?  Известный немецкий математик Дирихле (1805-1859) любил формулы гораздо больше слов. Поэтому он обошёлся без слов даже в телеграмме своему отцу о рождении сына. В этой, наверное, самой короткой в мире телеграмме было написан  Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясын оқыту стратегиялары (тәсілдері)Топтастыру немесе кластер;Тұжырымдамалық дөңгелек; INSERT;«Идеал» проблемасын шешу;Джигсо (Зигзаг, Jigsaw);Фишбоун (fishbone);Борттық журнал;



Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясын оқыту стратегиялары (тәсілдері)Кідірулермен оқу (көру, тыңдау);Білемін.Білдім.Білгім келеді; ТТСК - талдауы;РАФТ әдісі;Эссе;Миға шабуыл;



Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясын оқыту стратегиялары (тәсілдері)Синквейн;Тірек сөздер стратегиясы; Ассоциациялық бірлестік;«7w Ережесі; әдісіВенн диаграммасы;Жұқа және қалың сұрақтар;