Жас?спірімдерді? тама?тану негіздері (Зерттеу ж?мысы)

Ежелгі римдіктердің нақыл сөзі: Дұрыс тамақтанбауға байланысты факторларыАдам өмірінің ұзақтығы - 50% Жастар арасында аурулар – 80% Шығыс медицинасы тамақтану мәдениетіне айрықша көңіл бөледі.Олар тағамдардың құрамына еттің аз,керісінше көкөніс пен жеміс-жидектердің көп болғанын қадағалайды.Жаңа піскен жеміс-жидектер мен көкөністер-адам ағзасын жиналған қождарды(шлактан) арылтып, қажетті дәрумендермен толықтырады. Олар адамның қартаюына жол ашатын, құрамында токсикологиялық заттары бар ет өнімдерін жемеуге кеңес береді.Тиімді тамақтанған адам біраз ауру-сырқауға ұшырамай, оларды оңай жеңіп отыратын болады. Тиімді тамақтанудың мезгілсіз, ерте қартаюдан алдын-ала сақтандырудағы маңызы зор. Асқазаны, жүрек-қан тамыры т. б. сырқатқа ұшырағанда тамақтанудың арнайы ойластырылып жасалған рационы мен режимі емнің бір түрі болып табылады. Тамақтану бүкіл организмнің бір қалыпты дамуы мен үйлесімді қызметін қамтамасыз ететіндей болып ұйымдастырылуы тиіс. Организмнің физиологиялық қажеті көптеген жағдайға байланысты, олар ұдайы өзгеріп отырады. Организмнің тамақтан жұғымды заттарды дәл осы сәтте қажетті мөлшерде бойына сіңіріп зат алмасу процесінде бір затты екінші түрге айналдыратын, керекті кезінде пайдалануға болатындай қор жасайтын, реттеуші механизмі болады. Бірақ организмнің реттеу мүмкіндігінің белгілі шегі бар; ол мүмкіндік бала кезде және егде тартқан шақта көбірек шектеледі. Кейбір витаминдер , алмастырылмайтын амино қышқылын адам организмі зат алмасу процесінде жинақтай алмайды, ол дайын күйінде тамақпен бірге берілуі тиіс, өйтпеген күнде кісі тамақ жұқпайтын ауруға ұшырайды . Дені сау адамның тамақтану рационында ақуыз, май және көмірсулардың ара қатынасы 1:1:4-ке жуық болуы керек. 1 грамм ақуыздың , майдың және көмірсудың қуаттылық құндылығы олардың сіңімділігін ескергенде тиісінше 4,9 және 4 ккал болады. Йодтың жеткіліксіздігінен болатын аурулар - 2. Семіздіктің байқалуы- 3. Жүрек-тамыр аурулары4. Обыр ауруының кейбір түрлері5. Диабеттің пайда болуы. Дүрыс тамақтанбауға байланысты жастар арасында кездесетін аурулар Артық салмаққа жол бермеу үшін «қара тізімдегі» тағамдарды біле жүрген жөн. Ол үшін тағамның этикеткасындағы «Е-ден» басталатын сандарға назар аударыңыз. Е103, Е105, Е111, Е121, Е121б, Е123, Е126, Е127, Е130, Е152, Е211, Е240, Е924а, Е924б, Е952, Е216, Е217 көрсеткіштерін мамандар денсаулыққа аса зиян дейді. Ал жарамдылық мерзімі үш айға жететін торттар, йогурттар, сырты табиғидан алшақ, тым ашық түспен боялған пирогтар да ағзаны асықпай уландыратын қоспалар көрінеді. Дайын шырындардың да пайдасынан зияны көп болып шықты. Шұжық, сосискі, банкалардағы бұқтырылған ет сияқты консервіленген не қайта өңделген ет өнімдері де пайдасынан зияны басым тағамдар тізімінде екен. Сол себепті де ондай тағамдарды көп қолданбаған жөн. Ал «фабрикаттар» ала қалсаңыз, оның құрамына мұқият назар аударғаныңыз жөн. Өйткені өз денсаулығыңыз өз қолыңызда. Минерал Маңызды көздері Қызметі Темір Бауыр, ет, құс, жұмыртқаның сарысы, сардиндар, скумбрия, бүтін дәнді өнімдер, нан, бұршақтар, саумалдық. Эритроциттағы пигменттің компоненті бұлшық ет компоненті. Кальций Сүт, ірмішік, арқан балық, сардиндер, майшабақ, жасыл жапырақты көкөністер Сүйек пен тістердің өсуіБұлшық еттің жиырылуыЖүйке серпінін тарату. Цинк Ет, балық, жұмыртқа, дәнді өнімдер, бұршақтар Тұлғалық дамуҚайта жаңғыруЖарақаттың жазылуы Йод Йодталған тұз, теңіз өнімдері, топырағында йодтың көлемі жеткілікті аудандарда өсірілген жануар мен өсімдік текті өнімдер. тамақтың құрамында йодтың жетіспеушілігінен зоб ауруы пайда болады 8 – 10 жастағы балалардың тамақтану рационынан алынып тасталуы керек. бала организмі нашар сіңіреді және оған уланып қалуы не ішек құртын жұқтыруы мүмкін. Ысытылған,тұздалған ет Қыша, сіркесуы қосылған ет,Балық тағамдары Шала қуырылғанет себептері Жоғары сынып оқушылары, колледждегі төменгі курс студенттерінің оқу және тұрмыс жағдайлары ерекше күш жұмсауды талап етеді. Жас организмнің кейбір физиологиялық жүйелер әлі де толық қалыптасып бітпеген, сондықтан олар, тамақтану рациондарын бұзуға өте бейім келеді. Оқу кезінде тамақтану тәртібін бұзуға байланысты жасөспірімдердің көпшілігінде “жастар ауруы “деп аталатын ас қорыту жүйесінің ауыруы дамиды және қан қысымың көтерілуі, жүйке және басқа да аурулар байқалады. Бірнеше зерттеу мәліметтеріне қарағанда, қанағаттанарлық бағаға оқитын студенттердің 60% күніне екі рет тамақтанады, ал жақсы оқитын деген баға алатындар 80% үш рет тамақтанады. 18 жастағы студент Сабинаның бір күндік ас мәзірінің зерттеу кестесі № Ас мәзірі грамм 100 гр өнімде барлығы ккал ккал 1 Ертенгілік ас: майда жарма ботқасы 75 105 78,7 2 2 тілім нан 60 111,5 66,9 3 Қант қосылған шәй 200 48,6 97,2 4 Түскі ас: ет қосылған үй кеспесі 250 431 5 2 тілім нан 60 111,5 66,9 6 Майға піскен картоп 100 203 203 7 Консервіленген бұршақ 75 55 41 8 Консервіленген майдағы майшабақ 100 283 283 9 Қант қосылған шәй 200 48,6 66,9 10 Алмұрт 100 42 42 11 Қосымша тамақ: 12 Сүт 200 68 136 13 Печенье 25 43,1 107,7 14 Кешкі ас: қуырған жұмыртқа 100 119 119 15 2 тілім нан 100 111,5 66,9 16 Шоколадты кәмпиттер 100 296 296 17 Қант қосылған шәй 200 48,6 97,2 Барлығы: 2875,6  Сабина- студент 18 жаста, сондықтан күнделікті ккал қабылдау мөлшері 1800- 2000 дейін болу керек. Бұл кестеде, Сабинаның күнделікті ккал-сы 2875,6Шоколад, кәмпиттері өнімдерің көп мөлшерде пайдаланады, тәттіні көп жеу адам ағзасына зиян, өйткені әр түрлі ауруларды қоздырады, қант диабеті ауруың асқындырады.Сабина негізі толықтыққа бейім қыз, сондықтан оған күнделікті ас мәзіріне көкөніс, жеміс-жидектер, сүт өнімдерің көбірек пайдалануға кеңес беріледі. Сондай-ақ, құрамында ас-тұзы мол тағамдар мен өнімдерді сирек қабылдаған жөн. Тамақтануға саналы қарау адамға көптеген аурулардан құтылуға көмектеседі. Ашығу түйсігі алдамшы келеді. Көптеген толық адамдар кейде тамақ іше салысымен ашығу сезімінде болады да, макарон, пирог, печенье, торт және тағы сол сияқты денеге артық масса жиналуына себепші болатын аса жұғымды азық-түліктерді жеуді ұнатады.Мұндай адамдар үй таразысының көмегімен өз массасын үнемі қадағалап, ол артатын болса, тамақ мөлшерін шектеу, майлы, тәтті, ұн тағамдарын пайдаланбау, судың жалпы мөлшерін азайту секілді шұғыл шараларды қолдануы тиіс. Зерттеу кестесі қорытындысы бойынша зерттелуші Сабинаға ұсынба 18 жастағы оқушысы Армангүлдің бір күндік ас мәзірінің зерттеу кестесі. № Ертеңгілік ас Грамм 100гр. Барлығы өнімдегі ккал 1 Қант қосылған қара шәй 200 48,6 97,2 2 Шие тосабы 20 29,4 6 3 2 тілім нан 60 111,5 66,9 Түскі ас 4 Қарақұмық ботқасы 150 197 295,5 5 Қант қосылған қара шәй 200 48,6 97,2 6 Сары май жағылған 2 тілім нан 60+10 66,9+74 141 7 Көкөніс салаты винегрет 100 92 92 Кешкі ас 8 Қуырылған картоп 150 192 288 9 2 тілім нан 60 111,5 265 10 Қант қосылған қара шәй 200 48,6 116 11 Көкөніс салаты балғын қияр, қызанақ 100 108 108 Барлығы 1329 Армангүл 17 жаста. Теркті колледжі оқушысы, күнделікті ккал қабылдау мөлшері 1329. Бір күндік ас мәзірін көріп тұрғандай, Армангүл құнарсыз тамақтанады, ас мәзірінде мүлдем жеміс –жидектер, ет өнімдері, балық сүт өнімдері жоқ, қант мөлшерін де аз пайдаланады. Армангүл қан аздығы аурумен мектепшілік есепте тұр.Армангүлдің өңі жүдеу, тез шаршайды, жұқпалы инфекция ауруларымен жылына 5-6 рет аурады. Топта йод тапшылығын білу үшін , өткізген сараптама бойынша Армангүлде йод тапшылығы да байқалады. 14-17 жастағы жасөспірім қыздардың тамақтану рационыңда 93г ақуыздар болуы керек, соның ішіңде мал өнімдері ақуызы 56г, майлар 93г, малдың майы 20 г, көмір суттегі 267г. Пайдаланатын дәрумендер қыздарға тәулікке А-1,5мг, В1-1,7мг, В6-1,9мг, РР-18мг, С-70мг. Сондықтан Армангүл асты уақтылы ішіп, күнделікті ас мәзіріне жеміс-жидектерді, жұмыртқа, сүзбе, піскен ет, балық, сүт өнімдерін молынан пайдаланып, таза ауада көбірек серуендеп, дене шынықтырумен айналысуына ұсынба беріледі. Зерттеу кестесі қорытындысы бойынша зерттелуші Армангүлге ұсынба Дұрыс тамақтану – бұл ең алдымен тұрақты тамақтану. Тұрақты тамақтану дегеніміз күніне 3-4 реттен кем емес, дәл белгіленген уақытта тамақтану, ал кешкі асты 19.00-ден кеш қалдырмаған жөн. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынбасы Таңертеңгіас міндеттітүрде ыстықболуы керек. Ұйқыдан1-1,5сағат бұрынмайлылығытөмен сүт,айранішуге болады. Дене шынықтырубелсенділігінарттырып,ішімдік пеншылым шегудітоқтату Тағамдымөлшердентыс жеуденаулақ болукерек Тамақтаныпотырғандателедидар қараунемесе кітапоқу зиянды Дұрыстамақтануережелері Тағам өнімдерінің негізгі құрылымдық элементтері – ақуыз, май, көміртек, дәрумендер, минералдық тұздар, су. Түрлі сырқаттардың алдын-алу үшін йодталған тұзды, сүт және сүттен өндірілген тағам түрлерін, етті, бауырды, жемісті, көкөністі, балықты, сонымен бірге теңіз тағамдарын жеткілікті мөлшерде пайдалану қажет. Денсаулыққа зиянды тағамдар Жеткіншектердің көпшілігі гамбургерлерді жақсы көреді, бірақ сонда да Fast Food түріндегі тағамдарды көп болса аптасына бір-ақ рет пайдалануға дейін шектеуге кеңес беріледі. Оның орнына шамалы мөлшердегі майы бар, ағуызға бай, майсыз етті қолданған дұрыс. Чипсылардың орнына жемістерЖемістер - оқу кезінде жеңіл тамақтанып алудың тамаша әдісі. Ең жақсысы, жеткіншектер жақсы көретін чипсылардың немесе тәттілердің орнына, оларды жеген дұрыс. Жемістер дәрумендердің, минералды заттардың және жасұнықтың бағалы көзі болып табылады. Малдың майы, түз, секер, тәттілер Ет, балық, сүт, жұмыртқа Көкөністер, жемістер Қара бидай наны, ботқалары Қауіпсіз болу үшін өңделген тамақтарды таңданыз.Өнімдерді ұқыптылықпен асшеберлік өңдеуге түсіріңіз.Дайын тамақты ертеңге қалдырмай бірақ ішіп қойыңыз.Пісірілген тамақты сақтауда, сақтау ережесін бұлжытпай орындаңыз.Дайын тамақты дұрыстап толық ысытыңыз.Шикі тамақтар пісірілген тамақтарға жақын болмасын.Қолды бірнеше рет жуыңыз.Асхана тазалығын ұстаңыз.Өнімдерді жәндіктерден, кеміргіштерден және басқа хайуандардан қорғаңыз.Таза немесе қайнаған суды қолданыңыз. Қауіпсіз тамақтану жөніндегі ДДҰ кеңестері: