Презентация по башкирскому языку Татар м?кт?пт?ренд? башкорт теле д?рест?ренд? б?йл?нешле ??йл?м ??тере?

Башҡорт теле дәрестәрендә уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү. Татар мәктәптәрендә башҡорт теле дәрестәрендә уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереүҙә йүнәлештәр: 1. Башҡорт әҙәби тел нормаларын үҙләштермәү.2. Уҡыусыларҙың һүҙ байлығын арттырыу һәм әҙәби телдә һөйләргә өйрәтеү.3. Фекерҙе телдән һәм яҙма рәүештә бәйләнешле әйтә белергә өйрәтеү. Һөйләшергә өйрәтеү процессында ниндәй проблемалар тыуырға мөмкин?1.Уҡыусылар башҡорт телендә һөйләшергә тартыналар.2.Тикшерелгән ситуация/проблема тураһында уҡыусылар әйтер һүҙҙәрен, мәғлүмәтте туған (татар) телендә һөйләй башлайҙар.3. Уҡыусылар телмәр мәсьәләһен аңлап бөтөрмәйҙәр, шуға күрә нимә эшләргә белмәйенсә ҡалалар. Был проблеманы хәл итеүҙә мин түбәндәге саралар ҡулланам:1.Класта бер-береңә ышаныс, түҙемлек, ярҙамсыллыҡ атмосфераһын булдырам.2.Телмәргә әҙерлек күнегеүҙәренә етди иғтибарм бирәм.3.Дәрестә диологты/монологты ниндәй төрөнә өйрәтеүҙе алдан уҡ билдәләп, асыҡлап ҡуйыу яҡшыраҡ.4. Дәрес барышында барлыҡ уҡыусылар ҙа аралашыуҙа ҡатнаша алһын өсөн төркөмләп/парлап эштәр тәҡдим итәм. Ауыҙҙы киң итеп асырға һәм бер нисә секунд асыҡ тоторға;“Йылмайыу” һәм “Торба” сиратлап башҡарыла (был күнегеүҙе ябыҡ ирендәр менән эшләргә була);“Сәғәт” – телде уңға – һулға йөрөтөү;Танау аша тәрән итеп тын алыу һәм оҙаҡ итеп ауыҙ аша һауаны сығарыу һ.б. Һөйләмде интонацион күҙлектән дөрөҫ әйтеү, уҡытыу, уны һүҙҙәргә тарҡатыу.Һүҙҙәрҙе орфоэпик яҡтан дөрөҫ әйтеү; һүҙҙе тотошлай әйттереү.Уҡытыусы күрһәткән һүрәткә йәки ижеккә һүҙҙәр уйлау.Һүҙҙәге өндәрҙе бер –бер артлы әйттереү.Һөйләмде һүҙҙәргә тарҡатыу.Уҡытыусы әйткән ижектәрҙе, уҡыусыларҙың тултырып әйтеүе, һ.б.Ижектәге яңы өндө айырыу;Өндәрҙең оҡшашлығын һәм айырмаһын сағыштырыу;Һүҙҙәрҙе ижектәргә бүлеү, йәки һүҙгә ижек өҫтәү Дәрестә айырылған яңы өндө ҡайтанан әйттереү һәм миҫалдар уйлатыу.Уҡытыусының өндәр әйтеүе, балаларҙың хәрефтәр күрһәтеүе, киреһенсә, хәреф күрһәтеү һәм һүҙҙәр әйттереү.Хәрефте уҡырға әҙерләү, артикулицияға ярашлы уҡытыу.Төшөрөп ҡалдырған хәрефтәрҙе, ижектәрҙе һәм һүҙҙәрҙе тултырып уҡытыу.Һөйләмдәрҙән бәйләнешле телмәр төҙөү.Уҡығанды һөйләтеү һәм ҡабат әйттереү.Хәреф диктанттары яҙыу; Ҡалын һәм нәҙек өндөң, хәрефтәрҙең уҡылышы яғынан сағыштырыу;Һүҙҙәргә ижектәр өҫтәү, йә алып ташлау;Төшөп ҡалған хәрефтәрҙе, ижектәрҙе, һүҙҙәрҙе тултырып уҡыу. Әҫәрҙе интонацияһыҙ, бер тонда уҡыу.Пауза һәм баҫымды дөрөҫ яһамау.Диалог, тура телмәрҙе дөрөҫ уҡымау.Әҫәрҙе йә бик ҡабалан, йә бөтөнләй яй уҡыу. Тулыһынса һөйләү;Ҡыҫҡа һөйләү;Һайлап һөйләү;Ижади һөйләү;Затты, заманды үҙгәртеп һөйләү;Факттар өҫтәп һөйләү. дикция;дөрөҫ һулыш алыу;тауыштың көйө (мелодияһы ) Тулыһынса һөйләү;ҡыҫҡаса һөйләү;һайлап һөйләү;ижади һөйләү;затты, заманды үҙгәртеп һөйләү;факттар өҫтәп һөйләү . Уҡыусының һөйләүе асыҡ маҡсатҡа ҡоролған булырға тейеш.Һөйләүсе текстың тулы йөкмәткеһен бирә һәм төп ваҡиғаларҙы сағылдырырға тейеш.Эҙмә - эҙлеклелек һаҡланһын.Бала үҙе уҡыған әҫәргә ҡарата үҙенең ҡарашын белдерһен.Һөйләгәне ҡоро булмаһын өсөн, уҡыусы ниндәйҙер образлы һүҙҙәр, сағыштырыуҙар, мәҡәлдәр һәм әйтемдәр ҡулланырға өйрәнһен. Төрлө жанрҙағы әҫәрҙе тасуири уҡыу үҙенсәлектәре. Уҡыуға әҙерлек әңгәмәһе үткәреү. Уҡытыусының үрнәк уҡыуы. Баланың үҙ аллы уҡыуы. Тексты тасуири уҡыу. Сылбыр менән уҡыу. Тексты тотошлай уҡыу;Бүлектәргә бүлеү;Анализ яһау;Образдар системаһын ҡарау;Әҫәрҙең тел үҙенсәлеген, характерын билдәләү. Йөкмәтке буйынса һорауҙарға яуап биреү, тексты анализлау.Контекст буйынса ҡайһы бер һүҙҙәрҙең мәғәнәһенә үҙ аллы төшөнөү.Аңлашылмаған һүҙҙәрҙе уҡытыусынан һорау йәки һүҙлек өҫтөндә эш. тема буйынса әкиәттәр, көләмәстәр, диалог өлгөләре;йырҙар, шиғырҙар;Һүҙ оҫталарының бәләкәй хикәйәләре һ.б. Дөрөҫ уҡыу (өндәрҙе дөрөҫ әйтеп, орфоэпик закондарҙы күҙәтеп уҡыу).Иғтибарлап уҡыу (хатаһыҙ)Сылбыр буйынса уҡыу.Ролләп уҡыу.Разведкалы уҡыу (аңлашылмаған һүҙҙәрҙе таптырыу, мәғәнәһен аңлатыу).Һорауға яуап алыу.Тексты спринтлы уҡыу (эстән бик шәп темпта уҡыу) Тексты, өҙөктө сәхнәләштереү.Әңгәмәләштереү.Йөкмәткеһе буйынса фекер алышыу.Терәк һүҙҙәр биреп, шиғыр йәки хикәйә төҙөү.Ребустар сисеү, кроссвордтар төҙөү Схема буйынса һөйләмдәр төҙөү,Йомаҡ ҡойоу, көләмәстәр һөйләү.Картина буйынса эш һ.б. “Телмәр – телдең фекер аҙағы.” А.А. Леонтьев. Аслаев Т.С., Атнағолова С. В. Телмәр – аралашыу мәҙәниәте. Өфө, 1996. 3 – 5 – се бит.Ғалин С. Ә. Тел асҡысы халыҡта. Өфө, 1996.Ғәбдрәхимова Л. Рус мәктәбендә балаларҙы телмәргә өйрәтеү тәжрибәһенән. “Башҡортостан уҡытыусыһы”, № 7, 1997.Ғәлләмов А.А. Грамотаға өйрәтеү. Өфө, 1984. 24 – 36 – сы биттәр.Исҡужина Ф. Телмәргә өйрәтеүҙең ҡайһы бер алымдары. “Башҡортостан уҡыусыһы”, №5, 2001.Леонтьев А.А. Язык. Речь. Речевая деятельность. М., 1982. 12 – се бит. Аҙнағолов Р. Ғ. 5 – 9 кластарҙа башҡорт телен уҡытыу методикаһы. - Өфө, 1996.Аслаев Т. Х Башланғыс кластарҙа тасуири уҡырға һәм һөйләргә өйрәтеү. - Өфө, 1995.Аслаев Т. Х. Уйнат, уйлат баланы. - Өфө, 1993.Толомбаев Х. А. Башҡорт теле дәрестәренә методик ҡулланма. - Өфө, 1996.Ураҡсин З. Бай ҙа ул, яғымлы ла. - Өфө, 1992. Иғтибарығыҙ өсөн рәхмәт!