Презентация «Аат тыл. Т. Сметанин «Т?б?б?р кус сымыыттаабыта, ?л?р суолтан б?р? быы?аабыта»

Аhа5ас уруок «Аат тыл. Т. Сметанин «Төбөбөр кус сымыыттаабыта, өлөр суолтан бөрө быыһаабыта» Ааптар Үгүлээт орто оскуолатын алын суhуо5ун учуутала Жучкина М.Р. Кылаас 4 У МК А.П.Колесова, У.М.Флегонтова, В.М. Анисимов, С.К.Колодезников, Е.С. Руфова. Саха тыла: Төрдүс кылааска үөрэнэр кинигэ. ДЬ.: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та,1988.Л,В.Захарова, Л.К. Избекова. Ньургуһун: түөрт сыллаах начальнай оскуола төрдүс кылааһыгар ааҕар кинигэ. Дь.:Бичик, 2013 Уруок тиэмэтэ «Аат тыл. Т.Сметанин «Төбөбөр кус сымыыттаабыта, өлөр суолтан бөрө быыһаабыта» Уруок тиибэ Сана тиэмэни барыы. Уруок көрүҥэ Саха тылын уонна ааҕыы уруогун алтыһыннарыы Уруок сыала Аат тыл өйдөбүлүн, арааһын чиҥэтии. Суруйааччы Т. Сметанаин оло5ун уонна кэпсээннэрин билиһиннэрии, үөрэтии. Соруктара 1. Уорэтэр: Аат тыл өйдөбүлүн, араастароын уонна ханнык ыйытыкка хоруйдуурун, аат тылы атын саҥа чаастартан араарары уорэтии2. Сайыннарар: Оҕо толкуйдуур, санааларын сааһылаан бэйэтин тылынан саҥарар дьо5урун салгыы сайыннарыы;3. Иитэр: Оҕолору бэйэ ыккардыгар эйэҕэс сыһыаҥҥа иитии, суруйааччы Т.Сметанин Былааннанар түмүк Уөрэнээччи билиэхтээх:- Аат тыл өйдөбүлүн, ханнык ыйытыкка хоруйдуурун;- Аат тылы атын саҥа чаастартан араарары;- Аат тыл арааһын ;- Суруйааччы Т.Сметанин олоҕун, айар үлэтин; Туттуллар тэриллэр Слайдалар, карточкалар, биллэрэр бэлиэ. хатыҥ, эhэ, Бүлүү, үөрэнээччи, ардах,ырыаһыт, туман, балыктар, дьон-сэргэ, Мастаах. Уруок темата: 1. Уорэтэр: Аат тыл өйдөбүлүн, араастароын уонна ханнык ыйытыкка хоруйдуурун, аат тылы атын саҥа чаастартан араарары уорэтии2. Сайыннарар: Оҕо толкуйдуур, санааларын сааһылаан бэйэтин тылынан саҥарар дьо5урун салгыы сайыннарыы;3. Иитэр: Оҕолору бэйэ ыккардыгар эйэҕэс сыһыаҥҥа иитии, суруйааччы Т.Сметанин Соруктара: Саха Сиригэр 26 ураты күөллэртэн биирдэстэрэ Мастаах куолэ. Уопсай иэнэ 16,5 кв км. Бэриллибит тыллары бөлөхтөрө арааран тэтэрээккэ сурууйуу Ньургуйаана, күрүө-хаһаа, чаҕылҕан, куруппааскы, кустук, кинигэ, булчуттар, асчыт, сүгэлэр, оробуочай, Хомустаах, иһит-хомуос, уруучука, доҕор-атас, атыыһыт, ньирэйдэр Аат тыллар миэстэлэрин булалларыгар көмөлөс:От-мас барыта муус ___ бүрүммүт. Хараҥа халлааҥҥа __уота долгулдьуйар. Сарыарда ___ хаамар наhаа учугэй. Кыраһа____кырынаас суола көстөр. Карточка 1. Карточка 2. Бэриллибит тыллартан чопчу предмети кордорор аат тыллары уhул: сыттык, дьүкээбил, хайыһар, кырыа, муус, хаҥкы, силлиэ, уруок. Пааранан улэлээhин Карточка 3. Карточка 4. Аат тыллары элбэх ахсаанна уларытан суруй: таба, уруок, чоппууска, ньургуhун, учуутал, кыыс, салааска. Идэни көрдөрөр аат тыллары суруй:Кырса, сылгыһыт, кинигэлэр, боһүөлэк, балыксыт, хаалтыс, муҥхаhыт, балык, булчут. Паараласпыт аат тыллары уһул:бэс, киьи-сүөһү, дуобат, таас, ырыа-тойук, ойбон, от-мас, дьон-сэргэ, куорат, сайын. Карточка 5. Сынньалан Суруйааччылыын билсиhии Талааннаах суруйааччы, хорсун саллаат Тимофей Егорович Сметанин 1919 с сэтинньи 25 кунугэр Кэбээйи оройуонун Тыайа нэьилиэгэр торообутэ. Кэбээйи ситэтэ суох орто оскуолатын бутэрээт Дьокуускайга атыы-эргиэн техникумугар уорэммитэ. Поэт бастакы хоьооно “ Бэлэм буол” хаьыакка бэчээттэммитэ. Айымньылара: Остуоруйа-поэма “Куоска олонхото” ;Сэhэннэр: “ Мэхээлэчээн булчут”, “Егор Чээрин”Остуоруйа “ Куорэгэй”;Ырыалар, хоьооннор; Драмалар. Быhаарыылар Сиэр ат Аппа - кугастыны дьуhуннээх, кутуруга, сиэлэ харатыны - охой сир. Туурка - Куох оhорсун - ар5аа кун киириитэ. - куол кытыытыгар уунэр куох от. былыргы саа Ар5аа дьааны Тиэкси Дор5оонноохтук аа5ыы Аахпыт чаастаргытын ааттаан; 2. Икки, үс этииинэн кылгас ис хоһоонун кэпсээн4. Тиэкис ис хоһоонунан ыйытыкта туруоруҥ5. Аат тыллары булан тэтэрээккэ суруйуҥ.   Сорудахтар: Сыаналаныы, рефлексия. Мин бу уруоктан …………………………………… биллимАат тыл ……………….…..………………………ойдоотумСуруйааччы…………………………………………биллимБолоххо бэйэм улэбин астынным (астымматым) Тумук Бугун бары уруокка кыттыыгытыттан астынным. Боло5унэн улэ та5ыста. Маладьыастар! Баhыыбаларын! Дьиэ5э улэ Т. Сметанин “ Куьу ураҕаһынан да бултуурбут” диэн кэпсээнин ааҕаарын. 2. Бу кэпсээнтэн аат тыллар араастарын булан тэтэрээккэ суруйа5ыт. Бол5омто5ут иhин баhыыбаларын!