Презентация ?аза? тілі Зат есімні? септелуі (4сынып)

Зат есімнің септелуін оқушылардың қалай түсінгенін тексері. Сабақта ойын түрлері арқылы тапқырлық ізденімпаздылық қасиеттерін дамыту, ой белсенділігін артыру. Сауаттылыққа,ұйымшылдыққа,шығармашылыққатәрбиелеу. Оқушылардың ойлау қабілетін,шапшаңдық жылдамдық және көрегендік қасиеттерін дамыту. Жарқырап күн ашылды,Айналаға нұр шашылды.Қайырлы күн! Біз көңілді баламыз,Қайырлы күн! Сәлемдесіп аламыз. Сабақтың ұраны: Қазақ тілім - өз тілім дара тілім.Абай, Мұқтар сөйлеген дана тілім.Қастерлейді ұл - қызың мәңгі сеніБолашағым, бақытым қазақ тілім Зат есімнің сұрақтары Жалқы есім деген не ? Жалпы есім деген не? Зат есім деген не ? Көркем жазу. Цц Цц Цц Цц Цц Цц Цц Цц Цц Цирк келіп ауылға, Балаларды қуантты. Билет сатып алуға, Жібердім мен де Қуатты. Ертеде бір дана қария болыпты. Ауыл адамдары ол қариядан білмегендерін сұрап, ақыл-кеңес алып отырады. Сол қарияға бір күні Септік деген кедей келіп, баласының болмай жүргенін айтады. Ал қария “үш күннен соң түс көресің, жеті мүшеңе жеті құт берем “дейді. Жеті құт дегені жеті перзент екен. Көп ұзамай Септік жеті ұлды болады.Ол балаларына қандай ат қоятынын білмей қарияға келеді. Сонда қария:Тұңғышының атын Атау деп қой атағы шығып, даңқы жер жарсын.Одан кейінгісін Ілік деп қой, інілерін ілестіріп ,қиындықты жеңе білсін.Содан кейінгісін Барыс қой, барыстай ер жүрек болсын,одан кейінгісін Табыс қой, оқу,білім алып, іздегенін тауып мол табысқа кенелсін.Одан кейінгісін Жатыс қой, еңбек етуден жатсынбасын, одан кейінгі баланы Шығыс қой, күніміз шығыстан болсын, сойғы баланы Көмектес деп қой ағаларының көмекшісі болсын,-деген екен Жаңа сабақ: Зат есімнің септелуіЗат есімнің септік жалғаулары арқылы өзгеруін зат есімнің септелуі дейді.Сөйлемдегі сөздерді бір – бірімен байланыстыру үшін жалғанатын жалғауларды септік жалғаулары деп атайды.Қазақ тілінде жеті септік бар: атау , ілік , барыс, табыс, жатыс, шығыс , көмектес. Септіктің аты Сұрақтары Жалғаулары Сөз Сөз Атау септік кім?не? әке доп Ілік септік кімнің? ненің? -ның,-нің,-дың,-дің,-тың,-тің әкенің доптың Барыс септік кімге? неге? қайда? -ға,-ге,-қа,-ке әкеге допқа Табыс септік кімді? нені? -ны,-ні,-ды,-ді,-ты,-ті әкені допты Жатыс септік кімде?неде? -да,-де,-та,-те, әкеде допта Шығыс септік кімнен? неден? -нан,-нен,-дан,-ден,-тан,-тен әкемнен доптан Көмектес септік кіммен? немен? -мен,-бен,-пен әкеммен доппен Сабаққа, кітапханаға, ініге Оқушымен, отпен, пойызбен Ата-аналар, дәптер, Айғаным Жастан, өзеннен, биіктен Демалысты, сөйлемді, шалғыны Гүлдің, әженің, заттың Ауылда, мектепте, халықта Атау септік Ілік септік Барыс септік Табыс септік Жатыс септік Көмектес септік Шығыс септік Сабаққа, кітапханаға, ініге Оқушымен, отпен, пойызбен Ата-аналар, дәптер, Айғаным Жастан, өзеннен, биіктен Демалысты, сөйлемді, шалғыны Гүлдің, әженің, заттың Ауылда, мектепте, халықта Атау септік Ілік септік Барыс септік Табыс септік Жатыс септік Көмектес септік Шығыс септік 16-жаттығу. Әке-шешесі ерте тұрып, жұмысқа кеткенде ,кішкентай Ержанға ие болып , үйде Сәуле қалатын. Бірде Сәуле: - Тұрмасаң жата бер, мен кеттім,-деп үйден шыққандай болды. Ержан: -Тіліңді аламын, тастап кетпеші, қорқамын! –деп , Сәулені құшақтап жалынып жылады. 17-жаттығу.Сұрақ орнына ақбөкен сөзін қойып,мәтінді көшіріп жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Атау септік кім? ата не? шеңберІлік септік кімнің? ата… ненің? шеңбер …Барыс септік кімге? ата… неге?шеңбер…Табыс септік кімді? ата… нені? шеңбер…Жатыс септік кімде? ата… неде? шеңбер…Шығыс септік кімнен? ата… неден? шеңбер…Көмектес септік кіммен? ата… немен? шеңбер… 19-жаттығу. Шеңбер, ата сөздерін септе. 20-жаттығу. Септеулі зат есімдерді тауып жаз. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Атау септік Ілік септік Барыс септік Табыс септік Жатыс септік Көмектес септік Шығыс септік Илеу- құмырсқа....... үйі. Илеу..... Қарап оңтүстік пен солтүстікті ажыратуға болады. Илеу..... бұзуға болмайды. Илеу...... мыңдаған құмырсқа өмір сүреді. Илеу....... құмырсқалар шыға бастады. Құмырсқа....... пайдасы бар. Құмырсқаның илеуі....... ойнауға болмайды.Жалғаулар: - мен, - ден, -ге, - ның, - де, - ді, - ның. 1) Оқығанды көңілге ................ тоқылық. 2) Шықшы ........................ , қарашы кең далаға, 3) Жазғытұры қалмайды ................ сызы, 4) ................. - сөздің патшасы, сөз сарасы, 5) Желсіз ..................................жарық ай, Тексеру:1. Кел, балалар, оқылық, (Көмектес септік) Оқығанды көңілге ықыласпен тоқылық Оқысаңыз балалар, шамнан шырақ жағылар, Тілегенің алдыңнан іздемей-ақ табылар. Ы. Алтынсарин. 2. Шықшы тауға, қарашы кең далаға, (Барыс септік) Мәз боласың, ұқсайсың жас балаға. О шеті мен бұ шетіне жүгірсең, Шаршайсың ба құмарың бір қана ма? Қ. Аманжолов. 3. Жазғытұры қалмайды қыстың сызы, (Ілік септік) Масатыдай құлпырар жердің жүзі, Жан-жануар, адамзат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі. А. Құнанбаев 4. Өлең- сөздің патшасы, сөз сарасы, (атау септік) Қиыннан қиыстырар ер данасы Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп, Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы. А. Құнанбаев5. Желсіз түнде жарық ай, (жатыс септік) Сәулесі суда дірілдеп, Ауылдың жаны- терең сай, Тасыған өзен гүрілдеп. А. Құнанбаев. 1-нұсқа1. Берілген сөздер қай сөз табына жатады? Алма, парта, терезе, ана.а) сын есім;ә) етістік;б) зат есім;2. Көмектес септігінде тұрған сөзді тап.а) машинамен;ә) пышақты;б) жайлауға;3. Сан есім сұрақтарын көрсет.а) Қанша? Нешінші? Неше?ә) Не істеді? Не қылды? Қайтті?б) Не? Нелер? Кім? Кімдер?4. Шығыс септігінде тұрған сөзді тап.а) сабақтан;ә) сабақта; б) сабаққа;5. Жатыс септігінде тұрған сөзді тап.а) қарлығаштың;ә) баламен; б) оқушыда; 2-нұсқа1. Зат есім сұрақтарын көрсет.а) Не істеді? Не қылды? Қайтті?ә) Қанша? Қайда? Неше?б) Кім? Кімдер? Не? Нелер?2. Табыс септігінде тұрған сөзді тап.а) дәрігерді;ә) ініге; б) ағаммен;3. Барыс септігінде тұрған сөзді тап.а) ағаштың;ә) халықтан; б) адамға:4. Ілік септігінде тұрған сөзді тап.а) шеңбердің;ә) шеңберден;б) шеңберге;5. Берілген сөздер қай сөз табына жатады? Бала, шеңбер, құс, күйші, балға. а) сын есім; ә) зат есім; б) етістік; Киіз үйге орналастыр: Атау ,ілік, барыс,табыс Жатыс, шығыс, көмектес Бала, автобуспен, қалаға, анамның, ұстаның, күннен, ағаммен, досымды, дәрігер, машинамен, бауырыммен, сатушыға, итті, қарындашпен , зауытта, балықты, тамақты, әнге.